Μάθετε στο παιδί σας να υπερασπίζεται τον εαυτό του

Ο πεντάχρονος Γιωργάκης, είναι ένα παιδί έξυπνο, επικοινωνιακό και αρκετά ήσυχο. Έχει πολλούς φίλους, αλλά κάθε μέρα γυρίζει σπίτι του χωρίς στυλό, γιατί το έχει χαρίσει στο φίλο του τον Βασίλη, ή δεν έχει φάει το κολατσιό του, γιατί του το πήρε ο Γιάννης. Η μαμά του δεν ξέρει πώς να το διαχειριστεί όλο αυτό. Δεν είναι σε θέση να καταλάβει αν το παιδί της είναι ευαίσθητο, ντροπαλό, αδύναμο, δοτικό ή το απόλυτο θύμα. Όμως τίποτα απ’ όλα αυτά δεν συμβαίνει. Απλώς ο Γιωργάκης χρειάζεται μια μικρή ενίσχυση στην τσαλακωμένη του αυτοπεποίθηση. Και η μαμά του πρέπει να βρει τον τρόπο να του την ενισχύσει. Γιατί δε μπορεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του; Το ότι ένα παιδί κάποιες φορές αδυνατεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του δεν σημαίνει πως γεννήθηκε έτσι. Μπορεί απλώς να πρόκειται για ένα παιδί πιο ευαίσθητο, που χρειάζεται περισσότερη στήριξη και υποστήριξη, χάδια και αγκαλιές. Ενδεχομένως να πρόκειται για ένα χαρακτήρα που φοβάται ή μπλοκάρεται εύκολα ή για ένα χαρακτήρα υποχωρητικό. Ίσως πάλι να μη συμβαίνει τίποτα απ’ όλα αυτά, αλλά κάποιο οικογενειακό γεγονός (όπως διαζύγιο, αποχωρισμός ή θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου) να το έχει φοβίσει και να το έχει αποσυντονίσει. Ή ακόμη και να το έχουν μαλώσει πολύ. Η αυτοπεποίθηση στα παιδιά (όπως άλλωστε και στους ενηλίκους) είναι η συναίσθηση της ικανότητας να ανταποκρίνεται κανείς στις απαιτήσεις της καθημερινότητας, αλλά και η επίγνωση της σημαντικότητάς του ως ιδιαίτερο πρόσωπο. Αν εμείς δεν βοηθήσουμε το παιδί μας να καταλάβει ότι είναι σημαντικό για μας και ικανό να καταφέρει πράγματα, τότε ίσως κλονιστεί ανεπανόρθωτα η αυτοπεποίθησή του. Πώς αναγνωρίζουμε ένα παιδί με χαμηλή αυτοπεποίθηση Συνήθως αποφεύγει την ανάληψη ευθυνών από φόβο μήπως αποτύχει. Έχει δυσκολία στην κοινωνική ένταξη και συχνά αποζητά τη μοναξιά. Ανησυχεί πολύ μήπως ενοχλεί τους άλλους. Κοκκινίζει ή αντιδρά αρνητικά στις φιλοφρονήσεις. Αποφεύγει ακόμη και τις πιο ανώδυνες προκλήσεις. Εκδηλώνει αναπάντεχες εκρηκτικές συμπεριφορές. Είναι υποχωρητικό, συνήθως δεν αντιμιλά στους γονείς του και διαπληκτίζεται με τους συνομηλίκους του. Τι μπορείτε να κάνετε εσείς για το παιδί σας Επικοινωνήστε μαζί του με ειλικρίνεια και ενδιαφέρον και εκδηλώστε την αγάπη σας όχι μόνο με λόγια, αλλά και με φιλιά και χάδια. Δώστε του το καλό παράδειγμα. Ας μην ξεχνάμε πως τα παιδιά είναι μιμητικά όντα και αν διαπιστώσει πως εσείς σέβεστε τον εαυτό σας το ίδιο θα κάνει κι αυτό. Είναι διαφορετικό να σας ακούει να λέτε «πάλι με εκμεταλλεύτηκαν οι άλλοι» και διαφορετικό να πείτε «αυτό δεν θα το επιτρέψω». Προσπαθήστε να είστε δημοκρατικοί και να ακούτε κάθε την άποψή του. Αν εσείς η ίδια του μιλάτε σεβόμενη τις επιθυμίες του, αν δεν του λέτε συστηματικά «όχι» πριν καν το ακούσετε, θα νιώσει ότι το σέβεστε. Και, όπως είναι φυσικό, αν νιώθει έτσι στο σπίτι, τότε τα πράγματα θα είναι πιο εύκολα έξω. Αποφύγετε τις συγκρίσεις. Μέσω της σύγκρισης όχι μόνο δεν βελτιώνονται οι επιδόσεις του παιδιού, αλλά τσαλακώνεται και η αυτοεκτίμησή του. Στηρίξτε λοιπόν τις προσπάθειές του χωρίς να περιμένετε να ικανοποιήσει τις προσδοκίες σας. Μην είστε υπερπροστατευτικοί. Η υπερπροστασία βλάπτει όσο και η κατάχρηση εξουσίας. Πολλές φορές, για να προστατέψετε το «καημένο σας μωράκι», το εγκλωβίζετε στο ρόλο του θύματος. Αποφύγετε τις συνηθισμένες αναφορές του τύπου: «Προσοχή, θα πέσεις, θα βραχείς, θα χτυπήσεις…». Παροτρύνετέ το να ξεπεράσει τον εαυτό του, ακόμα κι αν αυτό είναι δύσκολο, με την προϋπόθεση πάντα ότι θα κάνει πράγματα που επιτρέπονται για την ηλικία του. Ομολογήστε πως κάποια  πράγματα που το τρομάζουν, τα έχετε ζήσει κι εσείς στο παρελθόν. Τα παιδιά καθησυχάζονται πολύ όταν συνειδητοποιούν πως τα πρόσωπα που θεωρούν σημαντικά (γονείς, θείοι, αδέρφια) έχουν περάσει ανάλογες δυσκολίες με τις δικές τους. Προτρέψτε το να παίρνει αποφάσεις και να λύνει προβλήματα. Ενθαρρύνετέ το να εκφράζει ειλικρινά τις προσωπικές του απόψεις και να εξωτερικεύει ξεκάθαρα τα συναισθήματά του. Βοηθήστε το να αναπτύξει αυτοέλεγχο, να επιλέγει τη συναισθηματική του αντίδραση και να μην αντιδρά παρορμητικά στις προκλήσεις των άλλων. Μάθετέ του πως αξίζει πολλά, ανεξάρτητα με το πόσο αποδίδει. Διδάξτε του την ψυχραιμία. Δηλαδή, προτρέψτε το να αποδέχεται χωρίς ταραχή τόσο τον έπαινο όσο και την τιμωρία. Αφήστε το να χειριστεί μόνο του τις μικρές διαφωνίες με τους άλλους, αλλά σε περίπτωση που η κατάσταση του προκαλεί μεγάλο πρόβλημα, υποστηρίξτε το. Πρέπει να ξέρει ότι θα είστε πάντα εκεί σε περίπτωση που τα πράγματα δυσκολέψουν. Δείξτε στο παιδί σας ξεκάθαρα πώς να υπερασπίζεται τον εαυτό του απέναντι στους συμμαθητές του. Μπορεί να φαίνεται πολύ φοβισμένο όταν, π.χ., κοιτάει τον αντίπαλό του στα μάτια ή όταν έρχεται πρόσωπο με πρόσωπο με αυτόν, ο οποίος έχει τα πόδια ανοιχτά και τα χέρια του στη μέση. Δώστε του συγχαρητήρια αν τα καταφέρει. Πώς να μην πέσει το παιδί μας θύμα της παθητικότητάς του! Οι γονείς ανησυχούμε πάντα. Τις περισσότερες φορές όχι αδικαιολόγητα. Τι μπορούμε όμως να κάνουμε για τα παιδιά μας ώστε να μην τα στοιχειώσουμε με το φάντασμα του φόβου; Πώς μπορούμε να τα εκπαιδεύσουμε έτσι ώστε να αποφεύγουν τις κακοτοπιές; Να τα προστατεύσουμε από επιτήδειους, από το διαδίκτυο ή από τον διαταραγμένο γείτονα; Μέχρι κάποια ηλικία το παιδί πρέπει να βρίσκεται υπό την επίβλεψή μας. Αλλά αυτό μπορεί να γίνεται με διακριτικό και όχι με απόλυτο και παρεμβατικό τρόπο. Είναι σκόπιμο να του εξηγήσουμε πως πρέπει να προστατεύει τον εαυτό του από διάφορες καταστάσεις για τις οποίες θα του μιλήσουμε ψύχραιμα. Αν μιλήσουμε με τρόπο υπερβολικό για τους κινδύνους που παραμονεύουν, μπορεί να τρομοκρατήσουμε το παιδί κι έτσι θα φοβάται οποιαδήποτε ανοίκεια κατάσταση όσο αθώα κι αν είναι. Επίσης, οφείλουμε να το μάθουμε να μην απαντάει σε αγνώστους, να λέει «όχι» σε χάδια, φιλιά, αγγίγματα –ακόμα και από οικεία πρόσωπα– όταν δεν θέλει. Ο έλεγχος του διαδικτύου επιβάλλεται, όπως επίσης και ο χρόνος που το παιδί θα αφιερώνει σε αυτό. Με τη συνεργασία της Νέλλυς Θεοδοσίου (παιδοψυχολόγος).