Μύθοι και αλήθειες για τις παιδικές ασθένειες

Έχει μύθους η παιδιατρική; Και όμως, έχει. Πρόκειται για κάποια συμπτώματα, τα οποία μεγαλοποιούν οι τρομοκρατημένοι γονείς και τα κάνουν μύθους. Πιο συγκεκριμένα, υπάρχουν σοβαρές αρρώστιες τις οποίες, επειδή ακριβώς φοβούνται υπερβολικά οι γονείς, τις «βλέπουν» παντού, στον παραμικρό βήχα του παιδιού, στα πρώτα δέκατα. Και αν ο γιατρός, για παράδειγμα, πει ότι το παιδί έχει ένα «αθώο φύσημα», συχνότατο φαινόμενο σε βρέφη ή σε παιδάκια, οι γονείς είναι πεπεισμένοι ότι πρόκειται για καρδιοπάθεια.

Σήμερα, περισσότερο από παλιά, οι γιατροί είναι σε θέση να πιστοποιήσουν αν υπάρχουν αυτές οι υποτιθέμενες ασθένειες και αρνούνται να δώσουν εντολή για περιττές μικροβιολογικές εξετάσεις. Αλλά, παρ’ ότι οι περισσότεροι γονείς δέχονται τις εξηγήσεις του γιατρού και ηρεμούν, υπάρχει μια μειοψηφία που πέφτει θύμα της παλιάς νοοτροπίας ότι καλό είναι να ακούει κανείς και άλλες γνώμες. Έτσι, πολλά παιδιά παρακολουθούνται από περισσότερους από έναν παιδιάτρους ταυτόχρονα. Αυτή η συνήθεια θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί με καλοπροαίρετη διάθεση, αν το «θύμα» δεν ήταν τελικά το παιδί, που την πληρώνει και που μπορεί κι αυτό να γίνει κατά φαντασία ασθενής. Γι’ αυτό πρέπει όλοι οι γονείς, λιγότερο ή περισσότερο αγχώδεις, να μάθουν να διώχνουν τις φαντασιώσεις τους _ δηλαδή, να τις αναγνωρίζουν. Για να σας βοηθήσουμε, σας παρουσιάζουμε τα χαρακτηριστικά των πιο κοινών συμπτωμάτων, τους μύθους που τα συνοδεύουν και τη σωστή αντιμετώπιση.

Τι είναι ο βήχας. Είναι ένα συχνό σύμπτωμα που έχει πολλές αιτίες. Ο βήχας, βασικά, είναι μια βίαιη εκπνοή και το σημαντικότερο αντανακλαστικό του πνεύμονα, ο οποίος προσπαθεί με το βήχα να αποβάλλει κάθε τι ξένο που εισέρχεται στο αναπνευστικό σύστημα.

Ο μύθος. Ο βήχας κάνει τους γονείς να φοβούνται βρογχίτιδα, πνευμονία και, γενικά, ασθένειες των πνευμόνων, που τους τρομοκρατούν γιατί τους θυμίζουν τις αρρώστιες του αναπνευστικού συστήματος, οι οποίες πράγματι χρόνιζαν άλλοτε και ταλαιπωρούσαν τα παιδιά.

Πώς θα τον αντιμετωπίσετε. Σε πολλές περιπτώσεις, ο βήχας οφείλεται στη βλέννα που βρίσκεται στο εσωτερικό του αναπνευστικού συστήματος και η οποία, ιδίως εξαιτίας της θέρμανσης των σπιτιών, ξηραίνεται και προκαλεί βήχα. Βέβαια, τις πιο πολλές φορές πρόκειται για ένα σύμπτωμα που οφείλεται σε λοιμώξεις των ανωτέρων αναπνευστικών οδών, πολύ συχνές το φθινόπωρο και το χειμώνα. Οι λοιμώξεις αυτές κατά ένα μεγάλο ποσοστό οφείλονται σε ιούς, και γι’ αυτό δεν είναι απαραίτητη η χορήγηση αντιβιοτικών, ούτε η διενέργεια περιττών εργαστηριακών εξετάσεων. Ο παιδίατρος αφού εξετάσει το παιδί θα κρίνει αν χρειάζεται θεραπεία με βλεννολυτικά ή βρογχοδιασταλτικά φάρμακα. Κάποια απλά πρακτικά μέσα που βελτιώνουν το βήχα είναι: καθαρισμός και ενσταλάξεις φυσιολογικού ορού στη μύτη, αερισμός του δωματίου, άφθονα υγρά που ρευστοποιούν τις εκκρίσεις, και βρεγμένα πανιά πάνω σε σώματα της θέρμανσης.

Ο μύθος. Ο πυρετός είναι το σύμπτωμα που φέρνει συχνότερα από οποιαδήποτε άλλη αιτία το παιδί στο γιατρό, επειδή πολλές σοβαρές ασθένειες αρχίζουν με πυρετό. Και αν κάποιοι γονείς είναι ψύχραιμοι, κάποιοι άλλοι από το περιβάλλον τους -παππούδες, φίλοι-  μπορεί να… σπείρουν τον πανικό.

Πώς θα τον αντιμετωπίσετε. Στις περισσότερες, σχεδόν, περιπτώσεις, ο πυρετός των παιδιών οφείλεται σε ιογενείς λοιμώξεις, και γι’ αυτό δεν χρειάζεται να χορηγηθούν αντιβιοτικά, τα οποία δεν ωφελούν σε τίποτα. Για την αντιμετώπιση του πυρετού αρκεί συνήθως ένα αντιπυρετικό και άλλα πρακτικά μέσα, όπως χλιαρό μπάνιο, κομπρέσες, αερισμός δωματίου, λίγα ρούχα, άφθονα υγρά, ύγρανση της ατμόσφαιρας εφόσον είναι ξερή και ζεστή.

Ο μύθος. Υπάρχει ο φόβος ότι κάθε σπασμός είναι επιληψία, μια σοβαρή ασθένεια του νευρικού συστήματος, που χαρακτηρίζεται από έντονες κρίσεις σπασμών.

Πώς θα το αντιμετωπίσετε. Οι πυρετικοί σπασμοί είναι η μοναδική επιπλοκή του πυρετού. Εμφανίζονται, κατά μέσον όρο, σε ένα στα τριάντα παιδιά, αλλά είναι πιο συχνοί σε ορισμένες οικογένειες. Συνήθως οφείλονται σε ιογενείς λοιμώξεις και είναι συχνότεροι σε παιδιά ηλικίας δύο-τριών χρόνων. Μετά το έκτο έτος σπανίζουν, γι’ αυτό, αν προκύψουν, το παιδί πρέπει να εξεταστεί εργαστηριακά για να βρεθεί η αιτία των σπασμών. Πολλές έρευνες επιβεβαίωσαν ότι δεν υπάρχει καμία σχέση ανάμεσα στους πυρετικούς σπασμούς και την επιληψία και έδειξαν ότι οι μισοί, περίπου, ενήλικες επιληπτικοί ως παιδιά δεν είχαν εκδηλώσει πυρετικούς σπασμούς. Η αντιμετώπιση του πυρετού είναι αρχικά με αντιπυρετικά φάρμακα, σιρόπι ή υπόθετο ενώ χλιαρά μπάνια και κομπρέσες με βρεγμένες πετσέτες βοηθούν στον έλεγχο του πυρετού. Αν όμως παρ’ όλα αυτά ο πυρετός συνεχίζεται υψηλός 39⁰ – 40⁰ C για 3 – 4 ώρες, είναι απαραίτητη η μεταφορά στο νοσοκομείο.

Ο μύθος: Ο φόβος ότι είναι σκωληκοειδίτιδα. Κάθε φορά που το παιδί έχει πονόκοιλο, οι γονείς σκέφτονται τη σκωληκοειδίτιδα και τη χειρουργική επέμβαση.

Πώς θα το αντιμετωπίσετε: Ο πονόκοιλος είναι πολύ συνηθισμένος στα παιδιά. Στις μικρές ηλικίες, συχνή αιτία του είναι κάποιος ιός και συχνά συνοδεύεται από εμετό και διάρροια. Οι γονείς πρέπει να ξέρουν ότι και νοσήματα που δεν έχουν σχέση με την κοιλιά μπορεί να εκδηλωθούν με κοιλιακούς πόνους, όπως, για παράδειγμα, νοσήματα του ουροποιητικού (ουρολοίμωξη). Μετά τα έξι χρόνια, ένα στα τέσσερα κοριτσάκια και ένα στα δέκα αγοράκια πάσχουν συχνά από πόνους της κοιλιάς, οι οποίοι οφείλονται κυρίως σε ψυχολογικά αίτια.

Και η σκωληκοειδίτιδα; Στην πραγματικότητα, σε παιδιά κάτω των δεκατεσσάρων ετών εμφανίζεται σε ένα στα 250 παιδιά. Αν και μπορεί να εμφανιστεί σ’ όλες τις ηλικίες, από τη βρεφική μέχρι τη γεροντική, είναι ασθένεια λιγότερο συχνή από όσο πιστεύεται. Προσοχή, λοιπόν. Η σκωληκοειδίτιδα δεν παραμονεύει πίσω από κάθε πόνο της κοιλιάς. Μόνο αν το παιδί παραπονιέται ότι πονάει συνεχώς πρέπει να εξετάσετε αυτή την περίπτωση, και ο γιατρός θα δώσει την ακριβή διάγνωση. Οι υποψίες ενισχύονται εάν ο πόνος συνεχίζεται αδιάκοπα για περισσότερες από δύο ώρες και εγγίζουν τη βεβαιότητα, όταν φτάνει και ξεπερνάει τις έξι ώρες. Οι πιθανότητες είναι ακόμη περισσότερες αν ο πόνος επιδεινώνεται όταν το παιδί κινείται, περπατά ή προσπαθεί να σηκωθεί από το κρεβάτι.

Ο μύθος. Είναι το συναισθηματικό στοιχείο που έχει σχέση με την καρδιά και ό,τι την αφορά. Μόλις οι γονείς ακούσουν τον παιδίατρο να λέει ότι το παιδί τους πάσχει από ένα αθώο φύσημα στην καρδιά, χάνουν αμέσως την ψυχραιμία τους και δεν προσέχουν καν το γιατρό, που προσπαθεί να τους πείσει ότι η κατάσταση είναι εντελώς ακίνδυνη.

Πώς θα το αντιμετωπίσετε: Το φύσημα είναι ένας χαρακτηριστικός ήχος που ακούγεται ανάμεσα σε δύο καρδιακούς κτύπους. Είναι εξαιρετικά συνηθισμένο, και στα μικρά παιδιά είναι σχεδόν πάντοτε ακίνδυνο. Ένα παιδί μεγαλύτερο από τριών ετών, ιδίως μεταξύ τριών και εννέα χρόνων, μπορεί να παρουσιάσει ένα αθώο φύσημα. Η συχνότητα των αθώων φυσημάτων είναι μεγάλη (50%). Πρέπει να ορίζεται η έντασή τους; Η ένταση του φυσήματος δεν είναι πάντα ανάλογη με τη βαρύτητα της βλάβης (υπάρχουν καρδιοπάθειες που συχνά δεν έχουν φυσήματα).

Τα κύρια χαρακτηριστικά των αθώων φυσημάτων είναι: Παρουσιάζουν μικρή ένταση και η έντασή τους μεταβάλλεται με τις φάσεις της αναπνοής και την αλλαγή θέσης του παιδιού. Επειδή το θέμα είναι σοβαρό, ιδιαίτερα στην εποχή μας που τα παιδιά αθλούνται έντονα, την τελευταία λέξη έχει ο γιατρός.

Ο μύθος. Ο φόβος ότι η αιτία είναι μια ισχυρή αναιμία, που αποδυναμώνει το παιδί και «ασπρίζει» το πρόσωπό του.

Πώς θα το αντιμετωπίσετε. Όταν το παιδί φαίνεται χλωμό, ιδίως το χειμώνα, οι γονείς φοβούνται ότι το αίμα του δεν έχει αρκετά ερυθρά αιμοσφαίρια. Είναι αλήθεια ότι η ωχρότητα αποτελεί σύμπτωμα αναιμίας, αλλά, από την άλλη πλευρά, είναι από τα συμπτώματα που εμφανίζονται κυρίως στις πιο σοβαρές μορφές της. Πριν, λοιπόν, οι γονείς πεισθούν ότι το παιδί τους είναι αναιμικό, ας ελέγξουν τον τύπο του δέρματός του, γιατί το λευκό χρώμα, το οποίο γίνεται πιο έντονο στη διάρκεια του χειμώνα, αφού μειώνεται η έκθεση στον ήλιο, είναι απλώς χαρακτηριστικό των ατόμων με κόκκινα, ξανθά ή ανοιχτά καστανά μαλλιά και γαλανά ή πράσινα μάτια. Όσοι έχουν ανοιχτόχρωμα μαλλιά και μάτια, έχουν και ανοιχτό δέρμα , μπορεί να δείχνουν χλωμοί ιδίως όταν είναι κουρασμένοι ή έχουν κάποια ίωση. Σήμερα, πάντως, είναι γνωστό ότι η ωχρότητα μόνη της δεν αποτελεί ένδειξη αναιμίας. Αν αυτή συνοδεύεται από ανορεξία και εύκολη κόπωση, τότε το πιθανότερο είναι να λείπει στο παιδί σίδηρος. Όσο για τις μικροβιολογικές εξετάσεις και τα φάρμακα, αυτά είναι απόφαση του γιατρού.

Η λανθασμένη ερμηνεία των αποτελεσμάτων των μικροβιολογικών εξετάσεων κάνει τους γονείς να φαντάζονται ανύπαρκτες ασθένειες.

Ας δούμε ποιες είναι οι πιο συνηθισμένες περιπτώσεις λανθασμένης ερμηνείας.

Εξετάσεις αίματος: Οι φυσιολογικές τιμές των παιδιών διαφέρουν από των ενηλίκων, και οι τιμές που αναγράφονται στα έντυπα των εργαστηρίων αφορούν τους ενήλικες. Επομένως, πριν πανικοβληθείτε, ρωτήστε ποιες είναι οι σωστές τιμές για την ηλικία του παιδιού σας.

Καλλιέργεια ούρων: Είναι η εξέταση με την οποία διαπιστώνεται εάν το παιδί πάσχει από λοίμωξη του ουροποιητικού συστήματος, εάν, δηλαδή, υπάρχουν βακτήρια. Συχνά, όμως, στα ούρα που συγκεντρώνονται σε ειδικά αποστειρωμένα σακουλάκια, υπάρχουν βακτήρια που προέρχονται από την επιδερμίδα των γεννητικών οργάνων ή από τα χέρια εκείνου που κρατά το σακουλάκι. Για να σημαίνει κάτι η εξέταση, πρέπει να υπάρχει ένας τύπος βακτηρίων σε ποσότητα μεγαλύτερη από 100.000/ml και πολλά λευκά αιμοσφαίρια στο ίζημα των ούρων.

Ηλεκτροεγκεφαλογράφημα: Στο ηλεκτροεγκεφαλογράφημα των παιδιών υπάρχουν αλλοιώσεις που οφείλονται στην ατελή ανάπτυξη του εγκεφάλου και εξαφανίζονται καθώς το παιδί αναπτύσσεται. Προσοχή, λοιπόν. Μη θεωρήσετε παθολογικές αυτές τις εντελώς φυσιολογικές καταστάσεις.

Με την συνεργασία της κας Ιωάννας Δραμπέλη (παιδίατρος)