Δεν θα ξεχάσω ποτέ τη γεύση του σαπουνόνερου στο στόμα μου και την αηδία που μου προκάλεσε. Ήμουν 4 ετών και τόλμησα να πω μια «κακή» λέξη, που είχα ακούσει τυχαία στο πάρκο. Δεν πρόλαβα να την ξεστομίσω και είδα το πρόσωπο της μητέρας μου να γίνεται κατακόκκινο. Με άρπαξε από το αφτί «Πού τα ‘μαθες αυτά;», ρώτησε και μετά μου έπλυνε σχολαστικά στο στόμα με μια πλάκα σαπούνι. «Μην την ξαναπείς ποτέ αυτή τη λέξη», με προειδοποίησε και δεν την ξαναείπα (όχι μπροστά της). Τριγυρνούσα, όμως, σε όλο το σπίτι και τη μουρμούριζα.
Η τιμωρία της μητέρας μου είχε ως αποτέλεσμα εκείνη να μη με ξανακούσει ποτέ να λέω βρωμόλογα και να συγχύζεται. Εγώ, όμως, άρχισα να τα βρίσκω ακαταμάχητα και επιπλέον μου έγινε σαφές ότι δεν θα μπορούσα να μοιραστώ με τη μητέρα μου τις νέες “περιπέτειές” μου, είτε στη γλώσσα είτε σε κάποια άλλη καινούργια συναρπαστική εμπειρία.
Ευτυχώς, οι εποχές έχουν αλλάξει και οι γονείς χρησιμοποιούν το σαπούνι μόνο για το σκοπό για τον οποίο κατασκευάζεται. Ωστόσο, τίποτα δεν τους εξοργίζει περισσότερο από την αυθάδεια. Είτε πρόκειται για αντιλογία είτε για βρωμόλογα, φαίνεται ότι προκαλείται άμεση και αυστηρή αντίδραση.
Λόγια που πληγώνουν
Οι περισσότεροι γονείς θα συμφωνούσαν ότι η αντιλογία γίνεται πάντα ενοχλητική και συχνά οι γονείς αντιδρούν υπερβολικά. Νομίζω ότι αυτό συμβαίνει γιατί αισθανόμαστε τόσο μεγάλη έκπληξη, θυμό και φόβο βλέποντας το παιδί μας να “μας αψηφά” και να διαβαίνει ένα όριο το οποίο εμείς θεωρούσαμε απαραβίαστο. Αισθανόμαστε έντονη την ανάγκη να τους βάλουμε στο μυαλό ότι μια τέτοια συμπεριφορά δεν είναι κοινωνικά αποδεκτή, τόσο από εμάς τους ίδιους όσο και από τον υπόλοιπο κόσμο.
Σε ηλικία 6 έως 10 ετών η αντιλογία των παιδιών εξελίσσεται σε μια πραγματική λεκτική κατάχρηση. Θα ακούσετε πολύ συχνά κρίσεις όπως «Είσαι χαζή, μαμά», «Δεν ξέρεις τι σου γίνεται, μπαμπά» ή τα χειρότερα βρωμόλογα. Αυτού του είδους οι «προσβολές» πυροδοτούν μέσα μας το αίσθημα της αδικίας. «Σε τρέφω, σε φροντίζω, σε αγαπώ και ποιο το αντάλλαγμα; Έλλειψη σεβασμού και αγένεια!», σκεφτόμαστε. Να είστε, λοιπόν, προετοιμασμένοι.
Στην προεφηβεία, η γλώσσα τους γίνεται πιο κοφτερή και επιθετική. Στην εφηβεία είναι πραγματικοί επαγγελματίες.
Σε αυτό το σημείο, είναι σημαντικό να αναφερθεί πως αντιδράσαμε στην πρώτη τους προσβλητική φράση. Είναι ένα καθοριστικής σημασίας σημείο, για την περαιτέρω ή όχι εκδήλωση της συμπεριφοράς τους. Πολλοί λένε “αγνοήστε το”, άλλοι λένε “τρίξε του τα δόντια τώρα που είναι νωρίς”. Ωστόσο, καμία από τις προηγούμενες συμπεριφορές δεν αποτελεί λύση. Το παιδί μας δε θα πρέπει ούτε να το αγνοούμε επειδή δεν μπορούμε να διαχειριστούμε μία συμπεριφορά του, ούτε να το εκφοβίζουμε γιατί είναι ο πιο σίγουρος τρόπος επιτυχίας αυτού που θέλουμε, σίγουρα όχι ο πιο σωστός. Το μυστικό είναι στο να του μιλήσουμε. Να του πούμε, πως αισθανόμαστε όταν το κάνει αυτό, τι πιστεύουμε εμείς σας ανθρώπινα όντα για αυτή τη συμπεριφορά, πως θέλουμε να λειτουργεί και πως πιστεύουμε ότι είναι το σωστό και το δίκαιο. Και φυσικά, όλα αυτά τα κάνουμε νωρίς, τότε που μπορούν να παγιωθούν και όχι στην εφηβεία. Η εφηβεία δείχνει τι είδους δουλειά είχαμε κάνει τα προηγούμενα χρόνια, τότε που εμείς ήμασταν οι σημαντικοί άλλοι στη ζωή του παιδιού μας.
Τι κρύβεται πίσω από τις λέξεις
Αναρωτιόμαστε γιατί τα παιδιά μάς επιτίθενται. Σχεδόν πάντα εξαιτίας κάποιας αλλαγής ή κάποιας οδυνηρής εμπειρίας, ιδιαιτέρως στην περίοδο της εφηβείας. Ενδεικτικά, ίσως τα απέρριψε κάποιος φίλος – η επίδραση των συνομηλίκων στην προσωπική ανάπτυξη και στον προσδιορισμό της ταυτότητας είναι καίριας σημασίας στην ηλικία αυτή-, η ίδια τους η ανάπτυξη τους προκαλεί ανησυχία, απέτυχαν σε κάτι, δοκιμάζουν νέα πράγματα και δεν νιώθουν ασφαλή και άνετα. Γι’ αυτό το λόγο, καλό είναι να περιμένετε και να προσπαθήσετε να εξερευνήσετε τι κρύβεται πίσω από την “κακή τους συμπεριφορά”.
Διατηρήστε την ψυχραιμία σας!
– Ηρεμήστε πριν απαντήσετε. Εάν χρειάζεται, βγείτε από το δωμάτιο και γυρίστε όταν θα έχετε ξαναβρεί τον έλεγχο. Δώστε και στο παιδί χρόνο να ηρεμήσει.
– Καταλάβετε ότι το παιδί αισθάνεται ασφαλές και αρκετά κοντά σας ώστε να τολμά να σας επιτεθεί.
– Ανοίξτε ένα παράθυρο επικοινωνίας. Ακούστε προσεκτικά όσα έχει να σας πει, ώστε να νιώθει ότι του δίνετε σημασία. Δεχτείτε τις απόψεις του και εξηγήστε του τις δικές σας.
– Ψάξτε την αιτία κάτω από την επιφάνεια «Νιώθω ότι κάτι σε έχει πληγώσει και ξεσπάς πάνω μου. Μου επιτίθεσαι κάθε φορά που αποθαρρύνεσαι. Θέλεις να το κουβεντιάσουμε;»
– Εάν χρειάζεται, επιβάλλετε κάποια τιμωρία, όπως απαγόρευση εξόδου ή στέρηση κάποιου προνομίου. Βεβαιωθείτε μόνο ότι προσπαθείτε να φτάσετε στη ρίζα του προβλήματος.
– Σφίξτε το στην αγκαλιά σας, ώστε να μη νιώθει εντελώς αποξενωμένο από εσάς.
– Κάντε «οικογενειακό συμβούλιο» για να λύσετε όλοι μαζί το πρόβλημα: «Πώς δεν θα πληγώνουμε ο ένας τον άλλον».
– Να θυμάστε ότι αυτή η συμπεριφορά δεν διαρκεί για πάντα. Θα εμφανιστεί και θα εξαφανιστεί καθώς το παιδί θα αναπτύσσεται και διαμορφώνει την προσωπικότητά του.
Με την συνεργασία της κας Δήμητρας Μιχαλοπούλου (ψυχολόγος, BSc πανεπιστήμιο Κρήτης, www.psychologosonline.blogspot.gr)