Μέχρι πρόσφατα επικρατούσε η άποψη ότι τα μωρά έπαιρναν όλα όσα χρειάζονταν από τη μητέρα τους πριν από τη γέννα. Σήμερα πλέον γνωρίζουμε ότι πολλά πράγματα, μεταξύ αυτών η διατροφή και ο τρόπος ζωής σας, επηρεάζουν το μωρό ήδη από την στιγμή της σύλληψής του και ενδεχομένως θέτουν τις προϋπόθεσης για την κατάσταση της υγείας του στο μέλλον.
Όταν ένα μωρό περιγράφεται ως «μικρό» για το στάδιο της κύησης, αυτό σημαίνει ότι δεν είναι όσο μεγάλο θα αναμενόταν για το στάδιο στο οποίο έχει φτάσει η εγκυμοσύνη σας. Το μέγεθος όμως δεν θα πρέπει να συγχέεται με την ανάπτυξη- τα περισσότερα μικρόσωμα μωρά αναπτύσσονται τέλεια, εντούτοις μερικά μωρά μπορεί να είναι μικρά γιατί υποσιτίζονται.
Συχνά είναι δύσκολο να γνωρίζουμε γιατί ένα μωρό είναι μικρό, αλλά είναι μέρος της συνηθισμένης προγεννητικής φροντίδας να αναζητούνται σημάδια υποσιτισμού του. Με τη βοήθεια εξετάσεων μπορούμε να διακρίνουμε τα μωρά που απλά είναι μικρόσωμα από αυτά που είναι υποσιτισμένα, γιατί συνήθως στις δεύτερες περιπτώσεις διαπιστώνεται πρόβλημα στον πλακούντα ή στην παροχή αίματος. Σε αυτή την περίπτωση το μωρό κινείται λιγότερο ζωηρά, ενώ διοχετεύει την ποσότητα αίματος που χρειάζονται τα ζωτικά όργανα, όπως η καρδιά και εγκέφαλος, παρέχοντας αίμα από το συκώτι και τα νεφρά του. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται ενδομήτρια καθυστέρηση ανάπτυξης.
Πού μπορεί να οφείλεται;
Δεν υπάρχουν συγκεκριμένες αιτίες που προκαλούν το πρόβλημα, αλλά έρευνες στις εγκύους που το παρουσίασαν, μας οδηγούν σε γενικά συμπεράσματα. Για παράδειγμα:
– Tο συναισθηματικό και το φυσικό άγχος (συχνό αποτέλεσμα των οικονομικών προβλημάτων, του έντονου ρυθμού εργασίας ή της έλλειψης υποστήριξης από τον κοινωνικό περίγυρο) συνδέεται άμεσα με το φαινόμενο. – Οι γυναίκες που είναι πολύ αδύνατες, παρουσιάζουν διατροφικές διαταραχές, ακολουθούν αυστηρή δίαιτα ή συνεχίζουν να υποφέρουν από ναυτία και εμετούς ακόμη και μετά τον τρίτο μήνα της εγκυμοσύνης διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο. – Το ίδιο συμβαίνει και με γυναίκες που έχουν επιπλοκές στην εγκυμοσύνη τους ή υποφέρουν από χρόνιες ασθένειες όπως η νεφρική ανεπάρκεια. – Το κάπνισμα, η διαμονή σε μεγάλο υψόμετρο (που επηρεάζει τον πλακούντα) και η έκθεση της εγκύου σε χημικές ουσίες παίζουν επίσης πολύ σημαντικό ρόλο. – Προσοχή χρειάζεται επίσης και για τα μωρά που γεννιούνται με μικρή χρονική απόσταση μεταξύ τους. – Με την αργή ανάπτυξη συνδέονται και συγκεκριμένες χρωμοσωματικές ανωμαλίες ενώ ίσως υπάρχει και γενετική αιτία του προβλήματος, ιδιαίτερα αν έχει προηγηθεί η γέννηση ενός μωρού με καθυστερημένη ανάπτυξη ή αν η ίδια η μητέρα ήταν ένα μωρό που δεν τρεφόταν επαρκώς κατά τη διάρκεια της κύησής της. – Τέλος, άλλα στοιχεία που συντείνουν στο πρόβλημα είναι η ανεπαρκής αύξηση του επιπέδου του πλάσματος στο αίμα της μητέρας και η έλλειψη προγεστερόνης. Συμβουλές για μια καλή αρχή
Η εγκυμοσύνη έχει μεγάλες απαιτήσεις από το σώμα σας, γι’ αυτό προσπαθήστε να μην αγνοείτε τις ανάγκες του. Αν και οι πιο πολύπλοκοι λόγοι για την περιορισμένη ανάπτυξη του εμβρύου δεν είναι εύκολο να ελεγχθούν, μερικοί κίνδυνοι μπορούν να προβλεφθούν και να εξαλειφθούν.
– Ακολουθείστε μια υγιεινή διατροφή, κάτι που είναι ιδιαίτερα σημαντικό από την εποχή της σύλληψης του μωρού)
– Ζητείστε τη βοήθεια του γιατρού σας αν πάσχετε από χρόνια ασθένεια, αν σας ταλαιπωρεί κάποια μόλυνση ή αντιμετωπίζετε διατροφικές διαταραχές.
– Αποφύγετε όλα τα φάρμακα- εκτός αν σας τα συστήσει ο γιατρός σας.
– Συζητείστε με τον προϊστάμενο σας αν δουλεύετε σε περιβάλλον με επικίνδυνες ουσίες ή αν η δουλειά σας προκαλεί πολύ άγχος.
– Προσπαθήστε να ξεκουράζεστε όσο το δυνατό περισσότερο, ιδιαίτερα αν περιμένετε περισσότερα από ένα μωρά.
– Δώστε στο σώμα σας ένα περιθώριο τουλάχιστον 8 μηνών να επιστρέψει στην προηγούμενη κατάστασή του πριν ξαναμείνετε έγκυος.
Προσδιορίζοντας το πρόβλημα
Ο γιατρός θα υπολογίσει την αναμενόμενη ημερομηνία του τοκετού και θα κρίνει την ανάπτυξη του παιδιού σας από την υπερηχογραφική σας εξέταση και παραδοσιακά από το μέγεθος της μήτρας. Τη 12η εβδομάδα της κύησης η μήτρα βρίσκεται ακριβώς πάνω από το ηβικό οστό. Την 20ή θα έχει φτάσει στον ομφαλό σας, ενώ την 24η θα έχει φτάσει περίπου στη βάση των πλευρών. Ίσως κάνετε εξετάσεις για να διαπιστωθεί η ακριβής ηλικία του εμβρύου- το διάστημα σε εβδομάδες από την αρχή της τελευταίας σας περιόδου. Τα μωρά που φαίνεται να έχουν ελλιπή ανάπτυξη περιγράφονται είτε ως SFD (από τα αρχικά των λέξεων small for dates ή ως SGA (small for gestational age).
Η μέτρηση μεταξύ του ηβικού οστού και του πάνω μέρους της μήτρας μπορεί να διαπιστώσει κάποια από τα μωρά που ανήκουν στην κατηγορία SGA, αλλά συχνά οδηγεί σε ανακριβείς εκτιμήσεις.
Η εξέταση με υπέρηχο μπορεί να μετρήσει την κοιλιά και το κεφάλι του μωρού, να ελέγξει την συμπεριφορά του, να εξετάσει τον πλακούντα και τον όγκο του αμνιακού υγρού. Οι συχνοί υπέρηχοι παρακολουθούν την εξέλιξη του μωρού και αποδεικνύουν ότι τα έμβρυα συχνά ξεπερνούν το πρόβλημα μετά από μια περίοδο αργής ανάπτυξης.
Πως αντιμετωπίζεται;
Μερικές φορές είναι εύκολο να καταλάβουμε γιατί ένα μωρό δεν αναπτύσσεται κανονικά και να θεραπεύσουμε το πρόβλημα με άμεσο ή έμμεσο τρόπο. Ποτέ δεν είναι αργά για να αρχίσετε υγιεινή διατροφή ή να αντιμετωπίσετε το πρόβλημα με το κάπνισμα ή το οινόπνευμα. Οι πολύ βαριές ασθένειες μπορούν να αντιμετωπιστούν με ενδοφλεβια διατροφή. Η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να θεραπεύσει μια μόλυνση, μια χρόνια ασθένεια ή τις επιπλοκές μια εγκυμοσύνης. Τα φάρμακα μπορούν να βελτιώσουν τη ροή του αίματος στον πλακούντα ενώ η ξεκούραση και η καλή διατροφή τον βοηθούν να λειτουργήσει σωστά, ιδιαίτερα αν περιμένετε περισσότερα από ένα μωρά. Η διαμονή στο νοσοκομείο είναι πιθανή, όταν δεν πρέπει να κινείστε και όταν δε μπορείτε να ξεκουραστείτε στο σπίτι. Αν όλα τα παραπάνω αποτύχουν η καλύτερη λύση θα είναι να γεννήσετε το μωρό είτε με καισαρική τομή ή με προγραμματισμένο τοκετό.
Δίδυμη & τρίδυμη κύηση
Περίπου τα μισά από τα δίδυμα που γεννιούνται ζυγίζουν λιγότερο από 2,5 κιλά, το όριο που θεωρείται χαμηλό βάρος στη γέννα. Τα τρίδυμα είναι κατά μέσο όρο μικρότερα -ζυγίζουν περίπου 2 κιλά. Το μικρό βάρος δε σημαίνει ότι τα μωρά έχουν καθυστερημένη ανάπτυξη, αλλά σε μια πολλαπλή κύηση διεκδικούν όσο το δυνατό περισσότερα θρεπτικά στοιχεία, οπότε η καλή διατροφή της μητέρας θα βοηθήσει σημαντικά στην ανάπτυξη των εμβρύων. Τα δίδυμα από διαφορετικά ωάρια έχουν το καθένα το δικό του πλακούντα, αλλά όσα προέρχονται από το ίδιο ωάριο μοιράζονται τον ίδιο, και καθώς πάντα κάποιο από τα δυο τείνει να πάρει προτεραιότητα, τα δίδυμα συχνά μεγαλώνουν με διαφορετικούς ρυθμούς. Το μικρότερο από τα δυο ίσως να μην καταφέρει να αναπτυχθεί τόσο στο μέγεθος όσο και στο βάρος ακόμα και μετά τη γέννηση του – όμως κάθε μωρό είναι μοναδικό.
Με την συνεργασία της κας Ιωάννας Τσιαούση (μαιευτήρας – γυναικολόγος)