Αντιβιοτικά: Οδηγίες χρήσεως

Από το 1929 που ο Αλεξάντερ Φλέμινγκ ανακάλυψε την πενικιλίνη θεωρήθηκε ότι ανακάλυψε και τη σωτηρία της ανθρωπότητας, καθώς αναμφισβήτητα τα αντιβιοτικά έσωσαν εκατομμύρια ανθρώπους τον περασμένο αιώνα και συνεχίζουν να το κάνουν μέχρι και σήμερα. Η θριαμβολογία, όμως, σκιάζεται από την επανεμφάνιση ασθενειών που υποτίθεται ότι είχαν εξαλειφθεί. Η υπερβολική κατανάλωση αντιβιοτικών οδήγησε στη δημιουργία ανθεκτικών μικροβίων και η επιστημονική κοινότητα ανησυχεί για τα χειρότερα. To Vita σας δίνει όλες τις απαραίτητες οδηγίες, για να ξέρετε πώς να επωφεληθείτε από τη δράση τους, αλλά και γιατί δεν πρέπει να τα παίρνετε σαν καραμέλες, ώστε να μη χαθεί τελικά η μάχη κατά των μικροβίων.

Μια θλιβερή πρωτιά για την Ελλάδα

Τα αντιβιοτικά καταπολεμούν τα μικρόβια, αλλά εκδικούνται κιόλας. Ο ίδιος ο Φλέμινγκ παρατήρησε ότι η χορήγηση πενικιλίνης, ακόμη και σε μικρές δόσεις, οδηγούσε σε ανάπτυξη ανθεκτικότητας στους μικροοργανισμούς. Σήμερα, στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες τα αντιβιοτικά αποτελούν τη δεύτερη ευρύτερα χρησιμοποιούμενη κατηγορία φαρμάκων μετά τα απλά αναλγητικά, αλλά η Ελλάδα κατέχει την πρωτιά… με τα υψηλότερα ποσοστά κατανάλωσης αντιβιοτικών μεταξύ των χωρών της Ευρωπαiκής Ένωσης. Το αποτέλεσμα είναι ότι έχει και ένα από τα υψηλότερα ποσοστά μικροβίων που είναι ανθεκτικά στα αντιβιοτικά! Θα πρέπει, επίσης, να γνωρίζουμε ότι η ανθεκτικότητα αυτή μεταδίδεται και από μικρόβιο σε μικρόβιο και στους απογόνους αυτών. Σύμφωνα με μελέτες, τα ελληνόπουλα καταπίνουν τα αντιβιοτικά σαν καραμέλες. Το 50% περίπου των ελλήνων γονιών έχουν εφεδρικά αντιβιοτικά στο φαρμακείο του σπιτιού τους, επειδή φοβούνται ότι μπορεί να «ξεμείνουν». Σε περίπτωση που ο γιατρός δεν χορηγήσει στο παιδί τους αντιβίωση, ένα 20% αυτών του ασκεί πίεση ή αλλάζει γιατρό. To 75% της κατανάλωσης αντιβιοτικών αφορά λοιμώξεις του αναπνευστικού και, από αυτό το ποσοστό, το 70% λαμβάνεται χωρίς λόγο, αφού πρόκειται για λοιμώξεις που οφείλονται σε ιούς έναντι των οποίων τα αντιβιοτικά δεν είναι δραστικά. Την ίδια στιγμή, σε όλο τον κόσμο γεννιέται μια νέα εποχή που, σύμφωνα με τους ειδικούς, θα σημαδευτεί από το τέλος της δράσης των αντιβιοτικών, αν συνεχιστεί η αλόγιστη χρήση τους.

Να πάρω αντιβίωση όταν είμαι κρυωμένος;

Η απάντηση είναι κατηγορηματικά «όχι». Κάθε χρόνο τέτοια εποχή αδειάζουν τα ράφια των φαρμακείων από τους πελάτες που αγοράζουν αντιβίωση, θέλοντας να αντιμετωπίσουν ένα απλό κρυολόγημα. Η αντιβίωση, όμως, όχι μόνο δεν σας βοηθά να αντιμετωπίσετε μια ιογενή λοίμωξη, όπως το κοινό κρυολόγημα ή η γρίπη, αλλά αντίθετα προκαλεί παρενέργειες, καθώς και αύξηση της αντοχής των μικροβίων στα αντιβιοτικά. Η θεραπεία των απλών ιώσεων είναι συμπτωματική, προσπαθείτε δηλαδή να αντιμετωπίσετε τα συμπτώματα. Έτσι, για τον πυρετό θα πάρετε αντιπυρετικό, για το έντονο συνάχι θα πάρετε αποσυμφορητικό, για το βήχα αντιβηχικό-αποχρεμπτικό. Άλλωστε, οι περισσότερες από τις ιώσεις περνούν από μόνες τους σε λίγες ημέρες.

Αντιβίωση συνιστάται μόνο για τις ευπαθείς ομάδες, όπως είναι τα βρέφη, τα άτομα τρίτης ηλικίας, ειδικές περιπτώσεις ασθενών, προς αποφυγή δευτερογενών λοιμώξεων και αυτό μόνο εφόσον ο γιατρός το κρίνει σκόπιμο. Το ίδιο συμβαίνει και όταν μια απλή ίωση εξελιχθεί σε δευτερογενή λοίμωξη, η οποία συχνότερα είναι βακτηριδιακή. Αν οι ενοχλήσεις επιμένουν για περισσότερο από μία εβδομάδα, τότε πρέπει να επισκεφτείτε το γιατρό, γιατί μπορεί να έχετε περάσει σε αυτή τη δεύτερη φάση και να χρειάζεστε αντιβίωση.

Πότε είναι απαραίτητα τα αντιβιοτικά

Tα αντιβιοτικά ενδείκνυνται μόνο για τις λοιμώξεις που προκαλούνται από μικρόβια και όχι από ιούς. Χορηγούνται πάντοτε υπό την καθοδήγηση του γιατρού, ο οποίος θα κάνει τη διάγνωση κυρίως από την κλινική εικόνα και, αν κριθεί απαραίτητο, από κάποιες εργαστηριακές εξετάσεις.

Σπάνια, μπορεί να χορηγηθούν αντιβιοτικά προληπτικά για την αποφυγή μόλυνσης, όπως για παράδειγμα σε άτομα που ήρθαν σε επαφή με ασθενείς με μηνιγγίτιδα ή με φυματίωση.

Οδηγίες για να είναι πιο αποτελεσματικά

Ο γιατρός είναι ο άνθρωπός σας Να θυμάστε πάντα ότι αντιβίωση μπορεί να χορηγήσει μόνο ο γιατρός και κανείς άλλος (ούτε συγγενείς, ούτε φίλοι, ούτε συνάδελφοι). Εκείνος θα επιλέξει το είδος που ενδείκνυται στην περίπτωσή σας, θα καθορίσει τον τρόπο που πρέπει να την παίρνετε και τη δοσολογία, θα υποδείξει το χρονικό διάστημα που θα διαρκέσει η θεραπεία.

Τηρήστε ευλαβικά το χρονοδιάγραμμα Μην παραλείπετε καμία από τις δόσεις του αντιβιοτικού και τηρείτε αυστηρά τόσο τις ώρες που πρέπει να μεσολαβούν για τη λήψη τους όσο και το χρονοδιάγραμμα της θεραπείας, ακόμη κι αν τα συμπτώματα δείχνουν να έχουν περάσει. Είναι απαραίτητο η συγκέντρωση του αντιβιοτικού μέσα στον οργανισμό να είναι σταθερή και μέσα στα θεραπευτικά όρια, ώστε να σκοτώσει τα μικρόβια ή να αναστείλει τον πολλαπλασιασμό τους, γιατί διαφορετικά υπάρχει κίνδυνος υποτροπής.

Διαβάστε τις οδηγίες Έτσι ενημερώνεστε για τις πιθανές ιδιαιτερότητες στη λήψη του φαρμάκου.

Προσοχή με τα αντισυλληπτικά Η ερυθρομυκίνη, η τετρακυκλίνη και η πενικιλίνη ελαττώνουν την αποτελεσματικότητα των αντισυλληπτικών χαπιών, γι’ αυτό καλό είναι να χρησιμοποιείτε ταυτόχρονα και μία άλλη αντισυλληπτική μέθοδο όσο παίρνετε αντιβίωση.

Προσοχή στις παρενέργειες

Οι παρενέργειες είναι πολλές και ποικίλλουν ανάλογα με το αντιβιοτικό. Στις πιο συχνές περιλαμβάνονται οι αλλεργικές αντιδράσεις, που στην πιο αθώα τους μορφή εκδηλώνονται με κάποιο δερματικό εξάνθημα και φαγούρα και στην πιο σοβαρή με αλλεργικό αναφυλακτικό σοκ που μπορεί να είναι και θανατηφόρο. Άλλες παρενέργειες είναι οι διάρροιες, οι κολπίτιδες στις γυναίκες -γιατί διαταράσσεται η μικροβιακή χλωρίδα του κόλπου-, οι βλάβες των νεφρών, του συκωτιού, του αίματος και των νεύρων. Όσον αφορά τις αλοιφές που περιέχουν αντιβιοτικά, πρέπει να χρησιμοποιούνται με μεγάλη προσοχή, γιατί, εκτός του ότι μπορούν να δημιουργήσουν τοπικές αλλεργίες, μπορούν παράλληλα να ευαισθητοποιήσουν ολόκληρο τον οργανισμό και

να τον καταστήσουν ευάλωτο και αλλεργικό στο συγκεκριμένο αντιβιοτικό.

Με γιαούρτι ή με πορτοκαλάδα;

Οι περισσότεροι νομίζουμε ότι τα αντιβιοτικά πρέπει να τα συνοδεύουμε απαραιτήτως με γιαούρτι. Αυτό, όμως, δεν ισχύει για όλα τα είδη αντιβίωσης. Ας δούμε τα κυριότερα διατροφικά λάθη…

• Μην παίρνετε τετρακυκλίνες ή κινολόνες μαζί με τροφές που περιέχουν ασβέστιο, όπως τα γαλακτοκομικά προϊόντα (τυρί, γιαούρτι, γάλα), γιατί αλληλεπιδρούν με το ασβέστιο και σχηματίζουν ενώσεις οι οποίες μειώνουν σε μεγάλο βαθμό την απορρόφησή τους. Το αποτέλεσμα είναι η ποσότητα που φτάνει στον οργανισμό να μην επαρκεί για να σκοτώσει τα μικρόβια.

• Όσον αφορά τα υπόλοιπα αντιβιοτικά (πενικιλίνες, κεφαλοσπορίνες, μακρολίδες, αμινογλυκοσίδες), η κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων δεν επηρεάζει αρνητικά την απορρόφησή τους. Μάλιστα, η λήψη τους μαζί με γιαούρτι μπορεί να συμβάλλει θετικά στην αποκατάσταση της χλωρίδας του πεπτικού, που επιβαρύνεται από αυτά.

• Οι τετρακυκλίνες και οι κινολόνες αντιδρούν και με το σίδηρο που περιέχουν διάφορα τρόφιμα (σπανάκι, φακές, μοσχάρι), εμποδίζοντας την απορρόφηση και του σιδήρου και τη δική τους. Γι’ αυτό πρέπει να λαμβάνονται ξεχωριστά από τις τροφές αυτές και σε τέτοια χρονικά διαστήματα (2 ώρες πριν ή μετά τη λήψη του φαρμάκου), ώστε να μην αναμειγνύονται στο έντερο. Στην περίπτωση που παίρνετε σκευάσματα σιδήρου για κάποιους λόγους υγείας, ενημερώστε το γιατρό σας.

• Την περίοδο που παίρνετε κάποιο αντιβιοτικό καλό είναι να αποφεύγετε τους πολλούς καφέδες, τις ντομάτες, καθώς και τα φρούτα και τους χυμούς που είναι πλούσια σε οξέα (πορτοκάλια, γκρέιπφρουτ κλπ.), γιατί επηρεάζουν την απορρόφησή του. Συγκεκριμένα, αν λαμβάνετε τετρακυκλίνες ή κινολόνες, αποφύγετε τον καφέ ή τροφές που περιέχουν καφεΐνη, γιατί μπορεί να προκαλέσουν ταχυκαρδία, αρρυθμία και υπερένταση.

• Ακόμη, αποφύγετε να παίρνετε ερυθρομυκίνη μαζί με όξινα φρούτα ή χυμούς, γιατί τα οξέα τους μειώνουν τη δράση της.

• Τα περισσότερα αντιβιοτικά (πενικιλίνες, κεφαλοσπορίνες, τετρακυκλίνες, σουλφοναμίδες) για να είναι πιο αποτελεσματικά πρέπει να λαμβάνονται με άδειο στομάχι, 1 ώρα πριν ή τουλάχιστον 2 ώρες μετά το φαγητό. Αν υποφέρετε από κάποια πάθηση του στομάχου, θα πρέπει να συμβουλευτείτε το γιατρό σας.

Με μια ματιά

ΟΧΙ Γαλακτοκομικά, καφές, Κινολόνες αναψυκτικά με καφεΐνη, τροφές πλούσιες σε σίδηρο (μοσχάρι, σπανάκι, φακές)  

ΝΑΙ Γιαούρτι  

ΟΧΙ ‘Οξινα φρούτα και χυμοί  

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ τον κ. ΑΝΑΣΤΑΣΙΟ ΣΠΑΝΤΙΔΕΑ, παθολόγο, κλινικό φαρμακολόγο, διδάκτορα της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, και τον κ. ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΚΟΚΚΑ, αναπληρωτή καθηγητή Φαρμακολογίας του Ιατρικού Τμήματος του «Αριστοτελείου» Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.