Η καθημερινότητα δεν είναι εύκολη για τα μικρά παιδιά. Συναντούν παντού εμπόδια και μάλιστα μας δείχνουν με ξεκάθαρο τρόπο τη δυσαρέσκειά τους. Θέλουν επιτέλους να μπουσουλήσουν, αλλά δεν βρίσκουν στήριγμα για τα ποδαράκια τους. Έχουν όλη την καλή διάθεση να συναρμολογήσουν τα τουβλάκια, αλλά τα δαχτυλάκια τους είναι αδύναμα. Όταν πηγαίνουν στο σούπερ μάρκετ με τους γονείς, η μεγάλη τους επιθυμία είναι να γεμίσουν το δικό τους καροτσάκι, αλλά η μαμά έχει αντιρρήσεις. Τα μικρά θέλουν, επιθυμούν, προσπαθούν, αλλά τίποτε δεν πάει καλά, παντού δυσκολίες, που δεν τους επιτρέπουν να κάνουν κάποια πράγματα μόνα τους. Και φυσικά εμείς οι γονείς αναρωτιώμαστε: Χρειάζονται τη βοήθειά μας, και αν ναι, πότε, πώς και πόση βοήθεια; Ή μήπως θα ήταν καλύτερα να τα αφήνουμε να τα βγάζουν πέρα μόνα τους από την αρχή με όλα τους τα προβληματάκια, έτσι ώστε να γίνουν δυνατά και να μπορούν να αντιμετωπίζουν και στο μέλλον όλες τις δυσκολίες που θα προκύψουν; Ένα είναι το σίγουρο πάντως: Οι εμπειρίες και οι γνώσεις που αποκτά ένα παιδί στα πρώτα χρόνια της ζωής του στην επαφή του με διάφορες δυσκολίες και εμπόδια, επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τη μελλοντική του ικανότητα να διαχειρίζεται τα προβλήματα που θα προκύπτουν, να αναζητά λύσεις, να αντέχει τις απογοητεύσεις. Γι’ αυτό, λοιπόν, η απάντηση στο ερώτημα πόση βοήθεια ή πόση υπευθυνότητα και ανεξαρτησία πρέπει να προσφέρετε στο παιδί σας, έχει άμεση σχέση με το ποια χαρακτηριστικά θέλετε να έχει το παιδί σας ως ενήλικας.
Ας δούμε, όμως, τους πιο σημαντικούς στόχους της σωστής ανατροφής του παιδιού, τα χαρακτηριστικά που πρέπει να αποκτήσει το παιδί καθώς και το πώς θα το βοηθήσετε εσείς:
Πρώτος στόχος – Υπευθυνότητα
Το παιδιά πρέπει να μάθουν να λύνουν όσο το δυνατόν περισσότερο μόνα τους και με δική τους ευθύνη τα προβλήματα που προκύπτουν.
Ο καλύτερος τρόπος για να το επιτύχετε:
Οι πολλές θετικές εμπειρίες σε τακτά χρονικά διαστήματα εξοπλίζουν τα παιδιά με θάρρος να πλησιάσουν τα προβλήματα κάθε είδους και να τα αντιμετωπίζουν εξαρχής ως κάτι που έχει λύση. Δεν είναι δύσκολος στόχος, δεδομένου ότι τα παιδιά αποζητούν την υπευθυνότητα, θέλουν να τα κάνουν όλα μόνα τους, θέλουν, π.χ., να κρατούν μόνα τους το ποτηράκι τους, το κουτάλι ή το μπουκάλι, θέλουν να φορούν μόνα τους τα παπουτσάκια τους ή να αλείφουν μόνα τους τη μαρμελάδα στο ψωμί. Και αν εσείς τα αφήσετε να το κάνουν, θα γίνουν υπεύθυνα και… αυτεξούσια. Αυτό που πρέπει να κάνετε πρακτικά, λοιπόν, είναι να σταματήσετε να γκρινιάζετε αν το μικρό σας κούμπωσε λάθος τα κουμπιά στο σακάκι ή αν φόρεσε ανάποδα το φούτερ του και πάνω απ’ όλα να διαγράψετε τη φράση «Αυτό δεν μπορείς να το κάνεις ακόμη!».
Δεύτερος στόχος – Ικανότητα συνεργασίας
Υπευθυνότητα δεν σημαίνει, βέβαια, ότι το παιδί θα πρέπει να λύνει σε κάθε περίπτωση τα προβλήματά του μόνο του. Το παιδί θα πρέπει επίσης να είναι σε θέση να επιστρατεύει βοήθεια όταν οι δικές του δυνάμεις δεν επαρκούν, να αναζητά δηλαδή συμπαράσταση, είτε από τους γονείς είτε από άλλα παιδάκια είτε από τη νηπιαγωγό. Ο στόχος σας δεν είναι το μικρό σας να γίνει κάποιος… υπεράνθρωπος του τύπου «Εγώ δεν χρειάζομαι καμία βοήθεια από κανέναν», αλλά ένας άνθρωπος που θα μπορεί να συνεργάζεται με τους άλλους, που θα μπορεί να δουλεύει ομαδικά, που θα μπορεί να πλησιάζει τους άλλους.
Ο καλύτερος τρόπος για να το επιτύχετε:
Όσο πιο μικρά είναι τα παιδιά, τόσο πιο εύκολα και γρήγορα αναζητούν τη βοήθειά σας. Κυρίως μάλιστα όταν παίζουν: για παράδειγμα όταν δεν μπορούν να φτιάξουν τον πύργο με τα τουβλάκια. Αυτές είναι κάποιες στιγμές που πρέπει να χειριστείτε με ιδιαίτερη προσοχή. Αν για παράδειγμα, χάσετε την υπομονή σας και αντιδράσετε βεβιασμένα, μαζεύοντας τα τουβλάκια του παιδιού και σταματώντας το παιχνίδι ή φτιάχνοντας μόνοι σας με μερικές επιδέξιες κινήσεις, εύκολα και γρήγορα, τον… πολυπόθητο πύργο (που αγωνίζεται εδώ και μία ώρα να φτιάξει το μικρό σας), του στερείτε κάθε χαρά και επιθυμία να συνεχίσει τις κατασκευές του. Άλλωστε με τη βοήθειά σας στόχος σας δεν είναι τελικά να δείξετε στο παιδί πόσο καλά τα καταφέρνετε με τα τουβλάκια, αλλά να το οδηγήσετε σιγά σιγά στο να λύσει μόνο του το πρόβλημα που προέκυψε. Άλλωστε, για το παιδί σημασία δεν έχει να στηθεί τελικά ένας πύργος από τουβλάκια. Αυτό που έχει σημασία για εκείνο είναι ότι έχτισε μόνο του αυτόν τον πύργο, ακόμη και αν το κατασκεύασμά του αποτελείται μόνο από δύο τουβλάκια. Ένα άλλο παράδειγμα είναι όταν χάνει το παιχνιδάκι του κάτω από τον καναπέ. Δεν μπορεί να το πιάσει γιατί δεν φτάνει το χεράκι του. Έτσι λοιπόν το μικρό έρχεται σε εσάς και ζητά τη βοήθειά σας. Τι κάνετε; Από τη μια, μπορείτε να απλώσετε το χέρι σας και με μια κίνηση να λύσετε το πρόβλημα που προέκυψε. Είναι καλύτερα, όμως, να δώσετε στο παιδί μια κρεμάστρα ή μια κουτάλα και να το αφήσετε να τραβήξει μόνο του το παιχνιδάκι κάτω από τον καναπέ. Κρατώντας αυτή τη στάση, προσφέρετε τη βοήθειά σας με θετικό τρόπο στο παιδί, δηλαδή το βοηθάτε μεν, αλλά με στόχο να τα καταφέρει τελικά μόνο του.
Άρα, λοιπόν, τα παιδιά πρέπει να μάθουν ότι σε περίπτωση ανάγκης μπορούν να στηριχτούν στην εμπειρία και στις γνώσεις των ενηλίκων. Τα παιδιά που, εκτός από την προσπάθειά τους να αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες μόνα τους, έχουν μάθει να αναζητούν πού και πού και βοήθεια, αποκτούν μεγαλύτερη υπομονή και δεν έχουν τόσο τρομερές κρίσεις θυμού στη «δύσκολη» ηλικία των 2 ετών, ακόμη και όταν δεν τα καταφέρνουν με κάτι. Η γνώση ότι πάντα υπάρχει στο πλάι τους σε ετοιμότητα μια… χείρα βοηθείας, τους προσφέρει ασφάλεια και σιγουριά.
Τρίτος στόχος – Θετική εκμετάλλευση των εμποδίων
Τα παιδί πρέπει να μάθει να αντιμετωπίζει τα εμπόδια που του παρουσιάζονται στην προσπάθειά του να κάνει κάτι ως κίνητρο για να συνεχίσει και όχι ως αιτία για να εγκαταλείψει αμέσως αυτό που κάνει. Πρέπει να καλλιεργήσουν την επιμονή. Πρέπει να μάθουν να παίρνουν… προσωπικά τη λύση των προβλημάτων που τους παρουσιάζονται. Να βλέπουν, δηλαδή, τις δυσκολίες σαν μια… «αθλητική αναμέτρηση» και να μπαίνουν στο… φιλότιμο. Άλλωστε κάθε πρόβλημα δίνει την ευκαιρία στο παιδί να γίνει ακόμη πιο δυνατό.
Ο καλύτερος τρόπος για να το επιτύχετε:
Η φιλοδοξία και η αγωνιστικότητα είναι θετικά στοιχεία, απαραίτητα στα παιδιά. Γι’ αυτό και εσείς πρέπει να τα ενισχύετε με κάθε ευκαιρία. Να γίνετε εσείς το παράδειγμα προς μίμηση. Πώς; Δείχνοντάς τους ότι ούτε εσείς τα παρατάτε με την πρώτη δυσκολία, ότι παλεύετε και ότι στο τέλος καταφέρνετε να ξεπερνάτε τα εμπόδια.
Επίσης σπουδαίο ρόλο παίζει και η ενθάρρυνση και η επιβράβευση. Πρέπει να λέτε «μπράβο σου» στο παιδί όταν καταφέρνει να τα βγάλει πέρα με κάτι δύσκολο, όταν βλέπετε ότι λύνει τα προβλήματα. Και βέβαια, πρέπει να του λέτε μια καλή κουβέντα όταν προσπαθεί, ανεξάρτητα από το αν τελικά τα κατάφερε ή όχι να ξεπεράσει τα εμπόδια. Να είστε σίγουροι ότι την επόμενη φορά θα τα καταφέρει!
Τέταρτος στόχος – Η «τέχνη» να αναγνωρίζει τα λάθη και τα αδιέξοδα
Το βασικότερο τελικά για την επίλυση των προβλημάτων κάθε είδους είναι η ικανότητα να αναγνωρίζουμε τα λάθη και να ξέρουμε πότε φτάνουμε σε αδιέξοδο. Στόχος μας είναι το παιδί μας να μάθει να χειρίζεται μεθοδικά τις δυσκολίες και να ξέρει πότε μπορεί και πότε δεν μπορεί να κάνει κάτι, πότε βρίσκεται στον σωστό δρόμο και πότε κάτι δεν πάει καλά και να αλλάζει στρατηγική.
Ο καλύτερος τρόπος για να το επιτύχετε:
Καλό είναι σε κάθε εμπόδιο που συναντάμε όταν προσπαθούμε να κάνουμε κάτι, να αναρωτιόμαστε τι συμβαίνει. Κάθε φορά που το παιδί θα σας φωνάζει για βοήθεια επειδή συναντά δυσκολίες, θα κάνετε μαζί μια μικρή παύση τσεκάροντας την κατάσταση, και έπειτα πείτε του: «Μήπως να δοκιμάσεις να το κάνεις κάπως αλλιώς;» Αυτή η φράση και η σύντομη παύση και αυτοσυγκράτηση πρέπει να εντυπωθούν βαθιά στο μυαλουδάκι του παιδιού, να λειτουργούν σαν μαγικό κόλπο! Όταν, λοιπόν, κάποια στιγμή αυτό το «κόλπο» θα γίνει κτήμα τους, θα βοηθήσει π.χ. το τρίχρονο αγοράκι να βάλει το σωστό παπούτσι στο σωστό ποδαράκι και το επτάχρονο κοριτσάκι να λύσει το πρόβλημα που της παρουσιάστηκε καθώς προσπαθούσε συναρμολογήσει το παιχνίδι της.