Μήπως το bulling ξεκινάει από την οικογένεια;

Bullying: Δεν ξέρω πόσα άρθρα έχουν γραφτεί τα τελευταία χρόνια, πόσα ντοκιμαντέρ και πόσες καμπάνιες ενημέρωσης για την ευαισθητοποίηση απέναντι σ’ αυτό το παγκόσμιο φαινόμενο που εξακολουθεί να εξαπλώνεται με ανεξέλεγκτους ρυθμούς μέσα και έξω από τις σχολικές τάξεις. Και ενώ όλοι συμφωνούμε ότι το bullying πρέπει να σταματήσει και προσπαθούμε να βρούμε τρόπους πώς να το πετύχουμε αυτό, τα νούμερα είναι ακόμα απογοητευτικά. Και κάπου εκεί αναρωτιέσαι: «Τι κάνουμε λάθος; Γιατί συνεχίζει να συμβαίνει αυτό;» 

Μήπως  οι περισσότεροι από μας πιθανά δεν το λαμβάνουμε υπόψη γιατί πιστεύουμε ότι δεν θα συμβεί στα παιδιά μας παρόμοια εμπειρία;  Έχετε αναλογιστεί ότι ενώ υποστηρίζουμε ότι είμαστε κατά του bullying, ότι είμαστε ευγενικοί και δίκαιοι αλλά στην ουσία, ο τρόπος που μεγαλώνουμε τα παιδιά μας και τα μηνύματα που εισπράττουν από τη δική μας συμπεριφορά μπορεί να αποτελέσουν  παράδειγμα για τη διαμόρφωση της δικής τους στάσης,  δηλαδή να γίνουν παθητικά, αδύναμα να διεκδικήσουν τα θέλω τους, υποψήφια θύματα ή αντίθετα, επιθετικά που δεν αντέχουν τις ματαιώσεις  ή συνεργατικά και δίκαια κλπ

Η οικογένεια είναι αναμφισβήτητα το πρωταρχικό και κεντρικό κοινωνικό σύστημα στο οποίο είναι ενσωματωμένο ένα παιδί.

«Τα παιδιά είναι ο καθρέπτης μας» Όσοι το ξέρουμε, αλλά πόσοι από μας ουσιαστικά έχουμε συνειδητοποιήσει την δύναμη και την ευθύνη αυτής της πρότασης;  Πόσοι από μας έχουμε συνειδητοποιήσει ότι αν σχολιάσουμε ή κοροϊδέψουμε την αδυναμία κάποιου, το ίδιο θα επαναλάβουν αντίστοιχα  και τα παιδιά μας; Αν μονίμως είμαστε επικριτικοί και αρνητικοί, δεν θα είναι αργότερα και τα παιδιά μας; Τελικά  έχουμε συνειδητοποιήσει πόσο τοξικοί μπορεί να είμαστε και σε τι τοξικό περιβάλλον μεγαλώνουμε τα παιδιά μας; Τα παιδιά, μιμούνται αυτό που βλέπουν. Δεν μπορεί να συμβουλεύουμε το παιδί μας  να μην κοροϊδεύει ένα άλλο παιδί και την ίδια στιγμή μπροστά του, να σχολιάζουμε ένα άτομο  για την εμφάνισή του και να γελάμε!  Δεν μπορεί να θέλουμε το παιδί μας να γίνει συνεργατικό και να ενισχύουμε την επιθετικότητά του με τη στάση και το παράδειγμά μας..

Κάθε γονιός έχει το δικό του μοντέλο, το δικό του «εγχειρίδιο» στην ανατροφή του παιδιού του. Μέσα όμως από κάποιες συγκεκριμένες συμπεριφορές, κατευθύνσεις και επαναλαμβανόμενες εκδηλώσεις συναισθημάτων, απόψεων, παροτρύνσεων, μπορούμε να κωδικοποιήσουμε  εκείνα τα σχήματα γονικής συμπεριφοράς, που είναι ικανά, χωρίς αυτή να είναι η πρόθεση του γονιού, να καλλιεργήσουν τα ιδιαίτερα ψυχολογικά ψήγματα στο παιδί που μπορούν αργότερα να εκδηλωθούν εν δυνάμει σε μια εκφοβιστική και επιθετική συμπεριφορά ή αντίθετα σε μια παθητική υποχωρητική θυματοποιημένη.  Πότε ένας γονιός μπορεί να γίνει άθελά του «ηθικός αυτουργός» στο έγκλημα;

Όταν ένας γονιός…

…έχει υψηλές απαιτήσεις

Το παιδί του είναι πάνω από όλους και όλα.  Κι αυτό γιατί το αξίζει, γιατί είναι ο καλύτερος από όλους.  Ο γονιός αυτός «ποντάρει» τόσα πολλά στις πρωτιές του παιδιού του, που αδυνατεί να διαχειριστεί οποιαδήποτε αποτυχία του. Είναι ο γονιός που θα γεμίσει τον ελεύθερο χρόνο του παιδιού με εξωσχολικές δραστηριότητες -κυρίως εκπαιδευτικές ή αθλητικές- και θα πιέσει το παιδί να είναι πάντα πρώτο σε όλες αυτές. Άλλωστε «οφείλει» να είναι στους winners με οποιοδήποτε κόστος.

Το παιδί αισθάνεται ότι συνέχεια κρίνεται. Η αγάπη των γονιών του και η αποδοχή τους γίνεται αυτοσκοπός. Αυτό του δημιουργεί αγωνία, ανασφάλεια, αντιλαμβάνεται ότι αξίζει μόνο όταν έχει καλή απόδοση. Το παιδί πιθανά δεν είναι ανέμελο, πάντα έχει κάτι να αποδείξει, στερείται μέρος της παιδικότητάς του. Ο χρόνος του για παιχνίδι ή φίλους θεωρείται χαμένος από τους γονείς του εφόσον δεν είναι δημιουργικός.  Αυτό έχει ως πιθανή συνέπεια να πιέζει τα συναισθήματα θυμού γιατί αισθάνεται φόβο στο σπίτι του. Στο σχολείο μπορεί να εκφράσει την καταπίεση που βιώνει πιθανά με επιθετικό τρόπο προς τα άλλα παιδιά επιβάλλοντας τα θέλω του… όπως ακριβώς κάνουν οι γονείς του. Μπορεί επίσης να οδηγηθεί στην αντίπερα όχθη να γίνει υποψήφιο θύμα επειδή έχει μάθει να υπακούει και να μην εκφράζει τα συναισθήματα του.

… δεν έχει ηθική νοημοσύνη

Είναι ο γονιός που θα πάει με το παιδί για ψώνια και θα παρκάρει μπροστά στη διάβαση  των αναπήρων.  «Ε, και; Δεν έγινε και τίποτα για μισή ωρίτσα». Είναι εκείνος που θα πετάξει την γόπα του ή τα σκουπίδια του κάτω και που θα μιλήσει με αγένεια  και απαξίωση σε κάποιον που θα του κάνει μια ευγενική παρατήρηση. Αυτός που θα βρίσει όταν δεν γίνεται κάτι όπως το θέλει ακόμη και το σύντροφό του… Και παράλληλα, έχει την απαίτηση να τον σέβονται όταν εκείνος δεν δείχνει κανένα σεβασμό για τις ανάγκες ή τα δικαιώματα του άλλου.

Το παιδί παρουσιάζει σύγχυση ως προς τα όρια τα οποία είναι δυσδιάκριτα. Αδυνατεί να αναγνωρίσει τα συναισθήματα και τις ανάγκες των άλλων, δυσκολεύεται να αποκτήσει αυτοέλεγχο, ούτε κατανοεί ποιος είναι ο σωστός τρόπος να ενεργεί και  δεν μαθαίνει να  σέβεται τους άλλους. Θα μπορούσε να λειτουργήσει δεσποτικά προς τους συνομηλίκους του γιατί ενδεχομένως έχει διδαχθεί από τους γονείς του, άθελά τους φυσικά, ότι με επιθετικό τρόπο πετυχαίνεις να γίνεται αυτό που θέλεις,  μια και δεν αντέχει την ματαίωση και την απογοήτευση ..

… έχει άποψη για όλα

Είναι ο γονιός που ανακατεύεται σε όλα τα σχολικά δρώμενα, σε όλες τις δραστηριότητες που παίρνει μέρος το παιδί του, που θέλει να ξέρει κάθε λεπτομέρεια που το αφορά και που έχει άποψη πάνω σ’ όλα χωρίς καν να του έχει ζητηθεί.  Είναι ο γονιός που θα απαξιώνει και θα μειώσει τον δάσκαλο μπροστά στα μάτια του παιδιού επειδή δεν του έβαλε καλό βαθμό ή επειδή του έκανε παρατήρηση για την συμπεριφορά του παιδιού του μέσα στην τάξη.

Ο γονιός προσπαθεί να ενημερώνεται και για τον αέρα που αναπνέει το παιδί του. Λειτουργεί υπερελεγκτικά και ευνουχιστικά προς το παιδί.  Διαρκώς το καθοδηγεί ενώ δεν του επιτρέπει να αναλάβει  πρωτοβουλίες, με συνέπεια η αυτοεκτίμηση του παιδιού να είναι ιδιαίτερα χαμηλή και να εκφράζει την πίεση που βιώνει στο σπίτι στις σχέσεις του με τους συνομιλήκους όπου μπορεί να γίνεται αυταρχικός, απαιτητικός, πιεστικός και επιθετικός ή αντίθετα υποταγμένος όπως έχει συνηθίσει στο σπίτι του.

… «στρουθοκαμηλίζει».

Είναι ο γονιός που για όλα πάντα φταίει κάποιος άλλος. Το παιδί  του είναι αντικοινωνικό;  Φταίει το facebook και η πολύ τηλεόραση που βλέπει.  Είναι πάντα κακόκεφο; Φταίνε οι φίλοι του και το σχολείο με τα πολλά διαγωνίσματα. Είναι ο γονιός που προτιμά να κουκουλώνει τα προβλήματα στο σπίτι παρά να ανοίγει δίαυλους επικοινωνίας για να λυθούν τα προβλήματα. Το αγαπημένο του μότο είναι «μην ανακατεύεσαι με τα πίτουρα για να μην σε φάνε οι κότες».

Το παιδί μαθαίνει να έχει πάντα ασυλία. Η  γονική υπερπροστασία και η υπερδικαιολόγηση των πράξεών του έχει ως συνέπεια να μην καλλιεργείται η ανοικτή επικοινωνία και η ελεύθερη έκφραση των σκέψεων και συναισθημάτων του.  Άθελά μας δεν το διδάσκουμε να αναγνωρίζει τις ευθύνες ή τα λάθη του.  Έτσι πιθανά  να  θυμώνει εύκολα με τη συμπεριφορά των άλλων επειδή νιώθει ότι θίγεται ή αντίθετα να αποσύρεται με το παραμικρό στενοχωρημένος και απογοητευμένος με πιθανό επακόλουθο να γίνει θύμα πειραγμάτων και αποκλεισμού από τις παρέες.

Με την συνεργασία της κας Αλεξάνδρας Καππάτου (Ψυχολόγος – Παιδοψυχολόγος – Συγγραφέας)