Η κινητική ανάπτυξη του μωρού μήνα μήνα

Ο συντονισμός των κινήσεων και η μυϊκή δύναμη του μωρού εξελίσσονται συνεχώς μήνα με τον μήνα. Η βελτίωση των κινήσεων και η περιέργειά του για τα αντικείμενα του περιβάλλοντός του, αποτελούν τα πρώτα ερεθίσματα για την ψυχοκινητική του εξέλιξη.  Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή…

1oς μήνας

Μοιάζει με ένα πουλάκι που μόλις  βγήκε από το τσόφλι του και ήδη επιδεικνύει απίστευτες  ικανότητες: πράγματι είναι ικανό να κρατά ένα δάκτυλο ή ένα αντικείμενο που στηρίζεται στο χεράκι του και να το σφίγγει με δύναμη. Είναι μια από τις δοκιμές που ο παιδίατρος κάνει για να εξακριβώσει τον καλό μυϊκό τόνο. Τοποθετεί τους δείκτες στα χεράκια που το παιδάκι κρατά γερά στη γροθιά, το μικρό τους πιάνει αυτόματα και ο γιατρός το τραβάει γλυκά πρoς το μέρος του : το νεογέννητο σφίγγει τόσο δυνατά που να σηκώνεται χωρίς να αφήνει το κράτημα. Δεν πρόκειται ακόμη για μια εκούσια κίνηση, αλλά για  ένα έμφυτο κινητικό αντανακλαστικό γνωστό ως «αντανακλαστικό δραγμού» ή grasping» το οποίο οφείλεται σε παροδική υπερτονία (δηλαδή παροδικά αυξημένο μυϊκό) χαρακτηριστικό του μωρού που μόλις βγαίνει από τη μήτρα:  το χεράκι του λειτουργεί σαν μια μηχανική λαβίδα. Για να αναπτύξει την ικανότητα λαβής ως μια ακούσια κίνηση το μικρό πρέπει να χάσει αυτό το αντανακλαστικό και να ξεκινήσει από το μηδέν. Σε αυτό το σημείο θα φτάσει περίπου στον χρόνο.

Αρχίζει να κρατά τις παλάμες του ανοικτές και αρχίζει να ανακαλύπτει ότι μπορούν να είναι ένα καλό μέσο επαφής. Όταν είναι ξύπνιο τα κοιτά γοητευμένο, ύστερα τα βάζει στο στόμα και πιπιλά τα δάκτυλα: έχουν ήδη γίνει ένα τέλειο σύνεργο παρηγοριάς, κατά την αναμονή του γεύματος. Η μεγάλη αποκάλυψη όμως είναι κατά τη διάρκεια του θηλασμού. Ενώ τρώει και δεν ξεκολλάει τα ματάκια από το βλέμμα της μαμάς και με τις παλάμες ανοικτές αρχίζει να κτυπά ελαφρά το στήθος της. Έτσι καταλαβαίνει ότι συμβαίνουν δύο φανταστικά γεγονότα:το γάλα φτάνει πιο γρήγορα και νιώθει τη μαμά πολύ απαλή.

Τώρα πια το να πιάνει τα ποδαράκια με τα δύο χέρια και να τα βάζει στο στόμα έχει γίνει παιχνιδάκι. Τώρα ξέρει να κάνει πολλά περισσότερα. Για παράδειγμα  μπορεί να πιάνει ένα κουκλάκι και να το «γεύεται» για να δοκιμάσει τη γεύση του. Αυτή είναι μια σημαντική στιγμή για το παιδί. Σημαίνει ότι περνά από την εξερεύνηση του σώματος του στην ανακάλυψη της εξωτερικής πραγματικότητας. Όντως δεν περιορίζεται στο να βάζει στο στόμα τα παιχνίδια, αντικείμενα και ότι βρίσκει γύρω του ,αλλά αρχίζει να τα κτυπά και να τα τρίβει το ένα με το άλλο για να ακούσει τους ήχους και να δει τι συμβαίνει.

Η λαβή είναι πλέον γεγονός τόσο που το μικρό δοκιμάζει να κάνει κινήσεις ταχυδακτυλουργού: για παράδειγμα περνάει με ταχύτητα το μπιμπερό από το ένα χεράκι στο άλλο, διασκεδάζει πιάνοντας στον αέρα τα παιχνιδάκια που αιωρούνται πάνω από το  κρεβατάκι και τραβώντας τα κάτω. Τώρα το μικρό αρχίζει να κάθεται ισορροπώντας από μόνο του, και αυτή η θέση (καθιστή) του διευκολύνει το άρπαγμα. Πράγματι  ξαπλωμένο μπορούσε μόνο να απλώνει τα χέρια για να πιάνει πράγματα που βρίσκονταν γύρω του: καθιστό το οπτικό του πεδίο διευρύνεται και η επιθυμία να φτάσει το αγαπημένο του κουκλάκι ενώνεται με την προσπάθεια να κάνει κάμψεις για να το φτάσει.

9^ος – 11^ος μήνας

Είμαστε πλέον σε ένα σημείο «υπερεξειδίκευσης».Τα παιχνίδια τα πιάνει αυθόρμητα. Από εδώ και μετά περνάει σε εκλεπτυσμένους πειραματισμούς. Ο εξερευνητής μας που τώρα  στέκεται με σιγουριά, μπορεί να  βασίζεται και στο ότι βλέπει με περισσότερη ακρίβεια. Αυτό το ωθεί σε προσπάθειες που πριν του ήταν αδιανόητες: μπορεί να εστιάζει το βλέμμα του σε μακρινά αντικείμενα ή σε πολύ μικρά, και αυτό του κεντρίζει την περιέργεια και την επιθυμία του να τα ανακαλύψει. Πράγματι τώρα χρησιμοποιεί αντίχειρα και δείκτη σαν «τσιμπίδα», πιάνει ένα μακαρονάκι, το παρατηρεί, μετά ανοίγει το στοματάκι του για να το απολαύσει.

Το πιο σπουδαίο είναι ότι τώρα μετακινείται μόνο του και μπουσουλώντας στα τέσσερα είναι πιο γρήγορο και από πύραυλο. Και φυσικά όπως κάθε καλός εξερευνητής καυχιέται για κάθε του κατάκτηση και  μετά συνεχίζει για νέους στόχους!  Τα κουκλάκια: Είναι τέλεια για να τα πετάει και μετά να τρέχει ζωηρά να τα πιάνει. Μήπως κάτι το εμποδίζει στην πορεία; Με υπερηφάνεια το προσπερνά… Ανακαλύπτει ότι ένα αντικείμενο, ένα άτομο όταν φεύγει από το οπτικό του πεδίο δεν σημαίνει ότι εξαφανίζεται στο πουθενά αλλά εξακολουθεί να υπάρχει και μπορεί να κάνει την επανεμφάνιση του ακόμη και όταν το ζητήσει. Για αυτό λοιπόν και βάζει σε δράση το σχέδιο: με τη μαμά παίζει κρυφτό, ενώ κουταλάκια, παιχνίδια και κομματάκια από ψωμί τα πετάει και απαιτεί να του επιστραφούν άμεσα. Αν λοιπόν τώρα του το ζητήσουμε ξέρει και να μας τα φέρνει με τον όρο όμως ότι θα του τα επιστρέψουμε αμέσως.

Το παιδί  μπαίνει στις τελευταίες φάσεις για την απόλυτη κατάκτηση της εκούσιας κίνησης.  Καταφέρνει να ξεφυλλίζει τις σελίδες ενός βιβλίου μια μια ξεχωριστά χωρίς να τις σκίζει με την προϋπόθεση ότι δεν είναι πολύ λεπτές, μπορεί να χώνει τα παιχνιδάκια ανάμεσα στους στύλους του κρεβατιού ενώ μπορεί και να χρησιμοποιεί τα χεράκια με δύναμη: ανακαλύπτει πόσο πολύτιμα του είναι! Πράγματι  ανοίγει και κλείνει την πόρτα μολονότι μόλις που φτάνει το πόμολο! Αυτό φυσικά δεν προϋποθέτει απαραίτητα ότι έχει αρκετή δύναμη ή συντονισμό ώστε να μπορεί και να κάνει  και τις αντίστροφες κινήσεις.

Πλέον τρώει ήσυχα μόνο του,  βάζει μόνο του τη φόρμα και ξέρει να κλείνει το  φερμουάρ. Τα παιχνίδια τώρα έχουν γίνει κυρίως μέσα πραγματοποίησης σχεδίων.   

Αφιερώνεται με ευχαρίστηση στις κατασκευές γιατί είναι το πιο άμεσο σύστημα για να βάλει σε εφαρμογή μια ιδέα. Σκέφτεται ένα σπιτάκι; Με τους κύβους μέσα σε μια στιγμή έχει φτιάξει το παλατάκι του!  Με την ευχέρεια που έχει αποκτήσει πλέον μπορεί και να περάσει μέσα από κορδόνι αντικείμενα και να φτιάξει το πρώτο του κολιέ. Έτσι μαθαίνει ότι μπορεί να τροποποιεί την πραγματικότητα σύμφωνα με τις επιθυμίες του.

Φλιτζάνια, κούπες και ποτήρια δεν έχουν πια μυστικά. Αν δεν είναι πολύ βαριά μπορεί να αδειάζει και να βάζει νερό και γάλα. Ακόμη και τα παιχνίδια κατασκευής τώρα είναι πιο εκλεπτυσμένα : τώρα με ακριβείς κινήσεις αφοσιώνεται στις πιο δύσκολες συνδέσεις,  επιπλέον κουμπώνεται μόνο του χωρίς κανένα πρόβλημα, χρωματίζει τις εικόνες προσέχοντας πολύ τα περιθώρια, αλλά ξέρει και να  δημιουργεί μόνο του σχεδιάζοντας. Ξέρει να χρησιμοποιεί το ψαλίδι με τη στρογγυλή μύτη για να κόβει φιγούρες που μετά κολλάει σε χαρτονάκια. Η ευχέρεια στην κίνηση την οποία έχει αποκτήσει την οποία ευνοεί ο συντονισμός όρασης & μυϊκού τόνου, του επιτρέπει τώρα τόσο λεπτές ικανότητες ώστε να είναι πλέον έτοιμο να αντιμετωπίσει τη γραφή. Που θα είναι η επόμενη κατάκτηση.

Με την συνεργασία της κας Λωρέττας Θωμαΐδου (Αναπλ. Καθηγήτρια Αναπτυξιακής Παιδιατρικής-  Μονάδα Αναπτυξιακής Παιδιατρικής, Β’ Παιδιατρική Κλινική, Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών)