Η υπομονή βοηθάει τα παιδιά να σκέφτονται, να βρίσκουν λύσεις στα προβλήματα και να αντισταθμίζουν την παρορμητικότητά τους και υπάρχουν τεχνικές με τις οποίες μπορούμε να μάθουμε τα παιδιά μας την τέχνη της υπομονής «Μαμά, φτάνουμε;», «Σε πόση ώρα;», «Μα πέρασαν πέντε ώρες». Και μόλις είχαμε ξεκινήσει. Κι έκανα τους υπολογισμούς: εξήντα λεπτά αναγκαστικής παραμονής μέσα στο αυτοκίνητο, με την ερώτηση «Μαμά, φτάνουμε;» να πέφτει κάθε 10 δευτερόλεπτα, άρα 6 φορές το λεπτό, άρα 360 φορές μέχρι να φτάσουμε στον προορισμό μας. Ελεος! Και να ήταν μόνο αυτό. «Μαμά, μήπως αργούμε να φτάσουμε γιατί χάσαμε τον δρόμο;». Δεν ξέρω αν χάσαμε τον δρόμο, εγώ όμως την υπομονή μου μάλλον την έχασα. Κι ερχόμαστε να απαντήσουμε στο καίριο ερώτημα «Πώς να διδάξουμε στα παιδιά μας την υπομονή;». Ειδικά αν στην παράδοση αυτού του μαθήματος λείπαμε κι εμείς!
Τα οφέλη της υπομονής στη συναισθηματική ωρίμαση
Αν σκεφτούμε πόσο σημαντική αρετή είναι η υπομονή, πόσο βελτιώνει την ποιότητα της ζωής μας και καθορίζει τις επιλογές μας, τότε θα διαπιστώσουμε πως μάλλον αξίζει τον κόπο να την ενσταλάξουμε στο παιδί μας. Ενα παιδί μαθαίνοντάς τη βρίσκει τον τρόπο να περιμένει και να εκτιμά περισσότερο την ικανοποίηση όταν αυτή έρχεται. Αφήνει στον εαυτό του τον χρόνο να σκέφτεται και να βρίσκει λύσεις, να απολαμβάνει τη στιγμή, να χαλιναγωγεί τις παρορμήσεις του και να ελέγχει τα ξεσπάσματά του, χαρακτηριστικά που οδηγούν στη συναισθηματική του ωρίμαση. Ερευνες έχουν αποδείξει πως τα παιδιά που είναι υπομονετικά ήδη από την ηλικία των τεσσάρων ετών σημειώνουν πολύ καλύτερες επιδόσεις στο σχολείο όσο μεγαλώνουν. Γίνετε εσείς το παράδειγμα υπομονής για το παιδί σας Τα παιδιά μαθαίνουν μέσω της μίμησης. Η ικανότητά τους να παρατηρούν και να μιμούνται είναι σπουδαία. Οι επιστήμονες την ονομάζουν «υιοθέτηση προτύπων» (modeling). Ολο τον κόσμο τον μαθαίνουν μέσω της μίμησης. Μαθαίνουν να μιλούν ακολουθώντας πρότυπα. Τον πολύπλοκο μηχανισμό της γλώσσας τον μαθαίνουν απλώς ακούγοντας, παρατηρώντας και αντιγράφοντας. Ακολουθώντας πρότυπα υιοθετούν συμπεριφορές, αξίες, προσωπικές προτιμήσεις, ακόμα και συνήθειες. Επομένως, για να μάθουν την υπομονή πρέπει να τη διδαχτούν πρώτα από εμάς. Είναι φύσει αδύνατον ανυπόμονοι γονείς να μεγαλώσουν υπομονετικά παιδιά. Τα παιδιά μάς μιμούνται, οπότε καλό είναι να είμαστε πιο προσεκτικοί, όχι μόνο όσον αφορά τις εκφράσεις που χρησιμοποιούμε, αλλά και τη γλώσσα του σώματος. Οπότε την επόμενη φορά που θα περιμένουμε κολλημένοι στην κίνηση, αντί να κοιτάμε νευρικά το ρολόι, ας παίξουμε ένα παιχνίδι με το παιδί που βρίσκεται στο πίσω κάθισμα ή, γιατί όχι, ας πούμε ένα τραγούδι μαζί του. Με αυτόν τον τρόπο θα του δείξουμε πώς μπορεί να κάνει την αναμονή πιο διασκεδαστική και πώς να μην αγχώνεται όταν καλείται να αντιμετωπίσει το απρόοπτο. Η υπομονή σε… κάθε ηλικία Οι γονείς σε όλα τα στάδια ανάπτυξης του παιδιού μας καλούμαστε να αξιοποιήσουμε σωστά τόσο το ένστικτό μας όσο και τις πληροφορίες που μας δίνονται προκειμένου να βοηθήσουμε στην επίλυση των προβλημάτων του. Για παράδειγμα, στη βρεφική ηλικία έχουμε το χρέος να φροντίσουμε τις βασικές ανάγκες του παιδιού (πείνα, δίψα, άλλαγμα). Το μωρό είναι ανυπόμονο και κλαίει. Η μητέρα είναι σε θέση να αναγνωρίσει το κλάμα του μωρού της και να το φροντίσει. Στην παιδική ηλικία το παιδί θέλει πια να είναι αυτόνομο, να ντύνεται μόνο του, να τρώει μόνο του, να πλένει τα δόντια του ολομόναχο. Αυτό όμως θέλει χρόνο. Για μια αρμονική καθημερινότητα δεν μένει παρά να είμαστε υπομονετικοί και να απολαμβάνουμε κάθε βήμα του. Το σταυροδρόμι ανάμεσα στην παιδική και στην ενήλικη ζωή είναι σίγουρα από τα δυσκολότερα. Οι έφηβοι θέλουν να ωριμάσουν γρήγορα, ζουν τα όνειρά τους γρήγορα, ανυπομονούν να βρουν λύση στο καθετί που τους απασχολεί. Αν έχουν πάρει σωστές βάσεις ήδη από την παιδική τους ηλικία, τότε δεν θα δυσκολευτούν πολύ να καταλάβουν τον όρο «υπομονή», αλλά και πώς να την υιοθετήσουν στη μετέπειτα ζωή τους. Η υπομονή δεν ταιριάζει στα παιδιά… Η υπομονή για τα παιδιά δεν έχει λόγο ύπαρξης. Και μέχρι κάποια ηλικία δεν έχουν καν αναπτύξει την τεχνική τού να περιμένουν με επιτυχία. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν παιδιά που είναι από τη φύση τους πιο υπομονετικά από άλλα. Γι’ αυτό είναι πολύ βοηθητικό να παρατηρήσουμε το δικό μας και να δούμε αν το να περιμένει του είναι εύκολο ή δύσκολο. Επιπλέον, άλλες προσδοκίες έχουμε από ένα τρίχρονο και άλλες από ένα πεντάχρονο. Η υπομονή του καλλιεργείται μαζί με την ικανότητα του λόγου και της συνεργασίας. Οπως και να ‘χει, όμως, είναι σημαντικό να αρχίσουμε την «εκπαίδευση» από νωρίς. Ακόμα κι όταν πρόκειται για ένα μωρό εννέα ή δέκα μηνών, δεν είναι απαραίτητο να του προσφέρουμε ό,τι ζητάει τη στιγμή που το θέλει. Για παράδειγμα, αν έχει πετάξει το παιχνίδι του σε σημείο που δεν μπορεί να φτάσει, πριν του το φέρουμε ας το προβληματίσουμε: «Πώς μπορούμε να το πιάσουμε;». Το ίδιο θα κάνουμε και με ένα μεγαλύτερο παιδί. Αν απογοητεύεται και θυμώνει στην προσπάθειά του να ταιριάξει τα κομμάτια ενός παζλ, ας καθήσουμε δίπλα του και χωρίς να το κάνουμε εμείς για εκείνο, να του προτείνουμε κάποιες λύσεις: «Μήπως αυτό το κομμάτι σού ταιριάζει στην επάνω γωνία;». Στο τέλος θα νιώσει πολύ ικανοποιημένο που δεν τα παράτησε και ο στόχος του επιτεύχθηκε. Τακτικές της… υπομονής Με πολύ απλές κινήσεις μπορούμε να στρώσουμε τον δρόμο της υπομονής. Αν ζητάει κάτι επίμονα κι εμείς απαντάμε «σε λίγο» ή «αργότερα», θα εξακολουθεί να έχει απορία γιατί η απάντησή μας φαντάζει στο μυαλό του πολύ αόριστη. Αν έχουμε δώσει μια υπόσχεση στο παιδί όπως, για παράδειγμα, ότι θα παίξουμε μαζί του αμέσως μόλις τελειώσουμε το συγύρισμα, μην την αθετήσουμε. Διαφορετικά, θα πάρει το μήνυμα πως όταν του ζητάμε να κάνει υπομονή, είναι στην ουσία για να αποφύγουμε αυτό που μας ζήτησε. Σε αυτή την περίπτωση το μόνο που θα καταφέρουμε είναι να γίνει ακόμη πιο απαιτητικό. Κάντε την αναμονή παιχνίδι. Είτε περιμένουμε στην ουρά είτε είμαστε κολλημένοι στην κίνηση, ας διατηρήσουμε την ψυχραιμία μας και ας παίξουμε μαζί του ένα παιχνίδι. Αν το παιδί είναι λίγο μεγαλύτερο, μπορεί κάλλιστα να διαβάσει ένα βιβλίο. Η ώρα θα περάσει πιο γρήγορα. Αν δεν κρατιέται μέχρι τα γενέθλιά του ή μέχρι να κλείσουν τα σχολεία και η αναμονή αυτή του προκαλεί εκνευρισμό, το μυστικό είναι να εστιάσουμε την προσοχή του σε πιο κοντινούς στόχους. Για παράδειγμα, για κάθε μέρα που κάνει υπομονή και δεν παραπονιέται να του κολλάμε ένα αυτοκόλλητο στο τετράδιό του. Εάν μέχρι την πολυπόθητη ημερομηνία έχει καταφέρει να συγκεντρώσει έναν αριθμό αυτοκόλλητων που θα έχουμε ορίσει, το αποζημιώνουμε με μια βόλτα στο λούνα παρκ ή στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας. Ο έπαινος κάθε φορά που επιδεικνύει υπομονετική συμπεριφορά θα είναι κίνητρο για να το ξανακάνει. Επιπλέον, με τον έπαινο ενισχύουμε την αυτοπεποίθησή του κι έτσι όσο μεγαλώνει θα νιώθει πιο ικανό να βρίσκει μόνο του τον τρόπο να κάνει υπομονή και δεν θα περιμένει συνεχώς από εμάς να το απασχολούμε ή να το ενθαρρύνουμε. Αντιμετωπίστε το με υπομονή Πόσες φορές δεν πιέζουμε τα παιδιά να φάνε πιο γρήγορα, να ολοκληρώσουν πιο γρήγορα τη μελέτη τους ή να μη χαζεύουν στον δρόμο; Και αυτό για να προλάβουμε τον χρόνο που κυνηγάει εμάς και όχι εκείνα, γιατί εκείνα έχουν όλο τον χρόνο δικό τους, ενώ εμείς τρέχουμε σαν να μας τον έχουν δανείσει. Σπάνια απολαμβάνουμε τη στιγμή. Ας μην ξεχνάμε, για παράδειγμα, πως τα παιδιά χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να φορέσουν την μπλούζα τους, να στρώσουν το κρεβάτι τους ή να μαζέψουν τα παιχνίδια τους απ’ ό,τι αν το κάναμε εμείς για εκείνα. Αλλά κι όταν ακόμη είμαστε κουρασμένοι ή απασχολημένοι και το παιδί μάς χρειάζεται γιατί κάτι το προβληματίζει, αξίζει τον κόπο να του δώσουμε την προσοχή μας. Ενα βλέμμα υπομονής και συμπαράστασης από τη μεριά μας του δίνει το κουράγιο να υπομείνει λίγο περισσότερο τον παράγοντα που του έχει προκαλέσει στρες. Είναι πολύ βοηθητικό να αναγνωρίζουμε τα σημάδια του στρες στη συμπεριφορά τού παιδιού και πριν ακόμη αυτό εμφανιστεί να είμαστε σε θέση να το βοηθήσουμε να επανακτήσει τον αυτοέλεγχό του.