Δεν είναι πολύ εκνευριστικό όταν προσπαθείτε να συνεννοηθείτε με κάποιον στο τηλέφωνο και η γραμμή «κόβεται» διαρκώς; Κάπως έτσι είναι και η εμπειρία ενός παιδιού με μειωμένη ακοή όταν προσπαθεί να παρακολουθήσει το μάθημα – μόνο που δεν αποτελεί μεμονωμένο περιστατικό, αλλά την ίδια την καθημερινότητά του στο σχολείο. Αν προσθέσετε σε αυτό και τη δυσκολία προσαρμογής ενός επτάχρονου παιδιού στην ακινησία στην οποία πρέπει να υποβληθεί κατά την ώρα της παράδοσης, η υπερπροσπάθεια που απαιτείται εκ μέρους του είναι πολύ πιθανό να το κάνει να «πελαγώσει».
Είναι όμως δυνατόν οι βαθμοί του παιδιού να αποτελέσουν το πρώτο «σύμπτωμα» ενός προβλήματος υγείας; Είναι. Και αυτό γιατί ακόμη και λίγοι βαθμοί μυωπίας ή μια μικρή έλλειψη βιταμινών είναι δυνατόν να δημιουργήσουν ένα αίσθημα δυσφορίας ικανό να κάνει το μικρό σας να αντιμετωπίσει το σχολείο σαν βασανιστήριο. Επομένως, πριν σκεφτείτε το ενδεχόμενο κάποιας μαθησιακής δυσκολίας, αποκλείστε τις παρακάτω, μεγαλύτερες ή μικρότερες, διαταραχές στη σωματική και ψυχολογική υγεία του παιδιού.
Προβλήματα όρασης
Είναι απολύτως λογικό αν το παιδί δεν μπορεί να δει καθαρά τον πίνακα ή ακόμα και τις σελίδες του βιβλίου του, να δυσκολεύεται να παρακολουθήσει τις παραδόσεις και σταδιακά να παραιτείται από την προσπάθεια. Αυτός είναι και ο λόγος που όχι μόνο σας ζητείται να προσκομίσετε οφθαλμολογικές εξετάσεις στην αρχή της Α’ Δημοτικού, αλλά και το ίδιο το σχολείο φροντίζει να επισκέπτονται κάθε χρόνο οφθαλμίατροι τις τάξεις και να εξετάζουν τα παιδιά. Για να είστε βέβαιοι πως η όραση δεν μπαίνει εμπόδιο στην πρόοδο του παιδιού σας, φροντίστε να επισκέπτεται τον οφθαλμίατρο μία φορά τον χρόνο από την ηλικία των τριών ή τεσσάρων ετών. Εκτός από τη μυωπία, συνηθισμένα προβλήματα της παιδικής ηλικίας είναι και η υπερμετρωπία, ο αστιγματισμός και ο στραβισμός.
Ανησυχητικές ενδείξεις: Ακόμη και αν η όρασή του κρίθηκε άριστη στις τελευταίες εξετάσεις, αξίζει να προχωρήσετε σε επανέλεγχο αν το παιδί κρατά τα βιβλία και τα παιχνίδια του πολύ κοντά στο πρόσωπό του, στρέφει το κεφάλι του στο πλάι ή καλύπτει το ένα μάτι του όταν διαβάζει, αν μισοκλείνει τα μάτια σε συνθήκες φυσιολογικού φωτός ή αν παραπονιέται συχνά για πονοκεφάλους. Επίσης, να θυμάστε ότι ο στραβισμός δεν εκδηλώνεται πάντα με αλληθώρισμα και είναι κληρονομικός, επομένως θα πρέπει να ενημερώσετε τον γιατρό σας για τυχόν οικογενειακό ιστορικό.
Προβλήματα ακοής
Ακόμη και η μικρότερη δυσκολία στην ακοή μπορεί να προκαλέσει μαθησιακά και κοινωνικά προβλήματα στα παιδιά – και δεν είναι τόσο σπάνια όσο ίσως νομίζετε. Ολα τα νεογέννητα περνούν από έλεγχο, ωστόσο η συγκεκριμένη αίσθηση μπορεί να «τραυματιστεί» σε οποιαδήποτε στιγμή της ζωής του παιδιού ως αποτέλεσμα κάποιου χτυπήματος στο κεφάλι, γενετικών παραγόντων, παιδικών ασθενειών όπως η παρωτίτιδα, ή ακόμη και εξαιτίας της έκθεσης σε έντονο θόρυβο. Οι αλλεπάλληλες ωτίτιδες που οδηγούν σε συσσώρευση υγρών στα αφτάκια του παιδιού μπορεί να οδηγήσουν επίσης σε προσωρινή απώλεια ακοής, με διάρκεια τουλάχιστον τριών ή τεσσάρων μηνών. Οταν το παιδί δυσκολεύεται να διακρίνει τις λέξεις, δεν είναι σε θέση να καταλάβει πλήρως τη διδασκαλία, ενώ ενδέχεται να αναπτύξει ακόμη και προβλήματα συμπεριφοράς. Γι’ αυτό είναι καλό να υποβάλλεται σε ακοόγραμμα τουλάχιστον μία φορά τον χρόνο από την ηλικία των τεσσάρων ετών και μετά.
Ανησυχητικές ενδείξεις: Αν το πρόβλημα παρουσιαστεί από τη στιγμή της γέννησης ή στους πρώτους μήνες της ζωής του, το πρώτο σύμπτωμα που θα παρατηρήσετε είναι η καθυστέρηση του λόγου του. Τα περισσότερα παιδιά λένε τις πρώτες τους λέξεις μέχρι την ηλικία των 15 μηνών και μέχρι να κλείσουν τα τρία τους χρόνια μπορούν να γίνουν κατανοητά από αγνώστους. Ωστόσο, αν η ακοή του παιδιού μειωθεί σε μεγαλύτερη ηλικία, ενδέχεται οι ενδείξεις να είναι πολύ πιο διακριτικές. Αν σας αγνοεί όταν το φωνάζετε με το όνομά του, ανεβάζει την ένταση της τηλεόρασης στη διαπασών, δυσκολεύεται να καταλάβει τρίτους ή παραπονιέται για πόνο ή ήχους μέσα στο αφτί του, είναι ώρα να επισκεφθείτε έναν ωτορινολαρυγγολόγο.
Προβλήματα άγχους
Ολοι έχουμε ευχηθεί να μπορούσαμε να επιστρέψουμε στην ξενοιασιά της παιδικής ηλικίας, όμως τα παιδιά μας ίσως δεν βλέπουν τα πράγματα ακριβώς έτσι. Για εκείνα, που ως τώρα δεν έχει χρειαστεί να αγχωθούν για τον προϋπολογισμό του μήνα, μια δύσκολη νέα πράξη στα μαθηματικά, ένα παιδάκι που τα κορόιδεψε στο διάλειμμα ή ένας μικρός καβγάς των γονιών τους είναι υπεραρκετά για να τα αποδιοργανώσουν. Αυτό συμβαίνει εξαιτίας των ορμονών που εκλύονται όταν βιώνουν στρες και οι οποίες παρεμβάλλονται στην ικανότητα συγκέντρωσης, διατήρησης πληροφοριών και απόδοσης στο 100% των δυνατοτήτων τους.
Ανησυχητικές ενδείξεις: Το άγχος μπορεί να δυσκολεύει το παιδί να αποκοιμηθεί ή να το ξυπνά μέσα στη νύχτα, να μειώνει ή να αυξάνει υπερβολικά την όρεξή του για φαγητό και να του χαλά τη διάθεση. Οι ξαφνικές αλλαγές στη συμπεριφορά του, όπως η άρνησή του να πάει στο σχολείο ή η επιθυμία του να μένει κολλημένο πάνω σας, θα πρέπει επίσης να λειτουργήσουν ως «καμπανάκια». Αλλα συμπτώματα υπερβολικού άγχους στα παιδιά είναι οι πονοκέφαλοι, οι πόνοι στο στομάχι, το φάγωμα των νυχιών και η ξαφνική νυχτερινή ενούρηση. Αν παρατηρήσετε κάποια από αυτά τα σημάδια, αναφέρετέ τα στον παιδίατρό σας προκειμένου να σας καθοδηγήσει κατάλληλα.
Προβλήματα διατροφής
Νηστικό πρωτάκι δεν διαβάζει! Αν το μικρό σας είναι πολύ επιλεκτικό με το φαγητό του, υπάρχει περίπτωση να περνά ένα σημαντικό μέρος της ημέρας του πεινώντας, με αποτέλεσμα να μη διαθέτει αρκετή ενέργεια για να παρακολουθήσει με προσοχή ή να είναι διαρκώς εκνευρισμένο. Παράλληλα, έρευνες έχουν δείξει ότι η παιδική παχυσαρκία συνδέεται επίσης με την κακή απόδοση στο σχολείο. Αυτό ίσως οφείλεται στην κακή ποιότητα των παχυντικών τροφών οι οποίες δεν περιέχουν πολλά θρεπτικά συστατικά που είναι πολύτιμα για τον εγκέφαλο. Αλλες φορές, αιτία μπορεί να είναι η συχνά επιθετική στάση των συμμαθητών απέναντι στα υπέρβαρα παιδιά, η οποία καθιστά το σχολείο δυσάρεστη εμπειρία, μπαίνοντας εμπόδιο στη μάθηση.
Ανησυχητικές ενδείξεις: Εκτός από τη σχέση ύψους – βάρους του παιδιού, οι ξαφνικές μεταβολές στον δείκτη της ζυγαριάς αποτελούν αιτία ανησυχίας. Αν αρνείται πεισματικά να βάλει στο πιάτο του συγκεκριμένες ομάδες τροφών, καλό είναι να το αναφέρετε στον παιδίατρό του, καθώς ίσως δεν λαμβάνει σημαντικά ιχνοστοιχεία. Αλλα προβλήματα που συνδέονται με τη διατροφή και δυσκολεύουν τη συγκέντρωση είναι οι διάφορες δυσανεξίες σε τροφές και οι συνακόλουθες στομαχικές διαταραχές, επομένως παρατηρήστε πώς αντιδρά ο οργανισμός του μετά την κατανάλωση των γευμάτων του.
Διαταραχές ύπνου
Ξέρατε ότι ένα σημαντικό μέρος της μάθησης λαμβάνει χώρα κατά τη διάρκεια του ύπνου; Συγκεκριμένα, κατά τη διάρκεια των σταδίων βαθέος ύπνου και του σταδίου REM ο εγκέφαλος αναπτύσσει νέες συνάψεις και επεξεργάζεται της αναμνήσεις της ημέρας. Επιπλέον, εκτός από υπνηλία και δυσκολία συγκέντρωσης, τα άυπνα παιδιά συχνά αναπτύσσουν προβλήματα συμπεριφοράς, όπως υπερκινητικότητα και επιθετικότητα εξαιτίας της υπερέντασής τους, με αποτέλεσμα κάποιες φορές να τους γίνεται λάθος διάγνωση για ΔΕΠΥ.
Ανησυχητικές ενδείξεις: Τα παιδιά σχολικής ηλικίας θα πρέπει να κοιμούνται 10 με 11 ώρες κάθε βράδυ για να μπορούν να παραμείνουν σε εγρήγορση σε όλη τη διάρκεια της ημέρας. Αν το μικρό σας ξαπλώνει στην ώρα του αλλά δεν ξεκουράζεται αρκετά, παρακολουθήστε το για συμπτώματα υπνικής άπνοιας, όπως το ισχυρό ή συχνό ροχαλητό και οι διακοπές ή δυσκολίες αναπνοής κατά τον ύπνο. Παράγοντες που αυξάνουν το ενδεχόμενο αυτής της πάθησης είναι οι υπερτροφικές αμυγδαλές, το άσθμα, η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση και η παχυσαρκία.
Ασθμα
Πρόκειται για την πιο συνηθισμένη ασθένεια της παιδικής ηλικίας και συνήθως εμφανίζεται πριν το παιδί κλείσει τα πέντε του χρόνια. Τις περισσότερες φορές το άσθμα πυροδοτείται από τα αλλεργιογόνα στην ατμόσφαιρα, όμως ένας ιός, το παθητικό κάπνισμα, ο κρύος ή ξηρός αέρας και η άσκηση μπορούν επίσης να γίνουν αιτίες για την εμφάνισή του. Ο μη παραγωγικός, επίμονος βήχας του άσθματος, ο οποίος όχι απλώς δεν ανακουφίζει το παιδί αλλά τραυματίζει τον λαιμό του, μπορεί να το αφήσει τόσο κουρασμένο που να μην μπορεί να ανταποκριθεί στις εκπαιδευτικές του υποχρεώσεις.
Ανησυχητικές ενδείξεις: Εχουμε συνδέσει τον ασθματικό βήχα με τον συριγμό στο στήθος των πασχόντων, όμως δυστυχώς τα πράγματα δεν είναι πάντα τόσο ξεκάθαρα. Δεν πρέπει ποτέ να αγνοούμε τον επίμονο νυχτερινό βήχα του παιδιού, όπως και την τάση των κρυωμάτων του να μετατρέπονται σε βρογχίτιδες. Αλλες ενδείξεις είναι ο βήχας να παρουσιάζεται μετά την άσκηση, το έντονο γέλιο ή κλάμα ή την ίδια εποχή κάθε χρόνο. Τέλος, το άσθμα ίσως αποτελεί την αιτία για τα παράπονα του παιδιού για πόνο στο στήθος ή έντονη κούραση την ώρα του παιχνιδιού.