Ποιος γονιός μπορεί να πει ότι δεν ταράχτηκε την πρώτη φορά που το μικρούλι του πετάχτηκε τρομαγμένο από το κρεβάτι του στη μέση της νύχτας; Ακόμη και στην περίπτωση ενός απλού εφιάλτη, δεν μπορούμε παρά να αναρωτηθούμε αν το έναυσμα ήταν κάποια αρνητική εμπειρία από την οποία αποτύχαμε να προστατεύσουμε το παιδί μας. Ακόμη χειρότερα, κάποια αρνητική εμπειρία στην οποία το υποβάλαμε οι ίδιοι. Αν μάλιστα είναι οι νυχτερινοί τρόμοι που διακόπτουν τον ύπνο του, τα πράγματα μοιάζουν ακόμη πιο ανησυχητικά. Τι φταίει, λοιπόν, και δεν κοιμάται σαν πουλάκι; Και τι μπορούμε να κάνουμε για να γλυκάνουν και πάλι τα όνειρά του;
Νυχτερινοί τρόμοι
Περί τίνος πρόκειται
Αν και πολύ συνηθισμένο φαινόμενο στα παιδιά 3 έως 8 ετών, οι νυχτερινοί τρόμοι μπορούν να αποτελέσουν πολύ τρομακτικό θέαμα. Συνήθως συμβαίνουν νωρίς το βράδυ, κατά τη διάρκεια του βαθύ, χωρίς όνειρα ύπνου του παιδιού – δεν έχουν δηλαδή καμία σχέση με τους εφιάλτες.
Το παιδί ξυπνά ξαφνικά, αλλά όχι απολύτως, και ενδέχεται να ουρλιάζει ή να χτυπιέται. Επιπλέον, επειδή ακριβώς δεν έχει ξυπνήσει πραγματικά, ενδέχεται να μην σας αναγνωρίζει, ενώ το επόμενο πρωί δεν έχει καμία ανάμνηση του περιστατικού.
Οι νυχτερινοί τρόμοι δεν αποκλείεται να επαναλαμβάνονται πολλές φορές ακόμη και μέσα στο ίδιο βράδυ. Έχουν αρκετά μεγάλη διάρκεια, η οποία μπορεί να ξεπεράσει τα δεκαπέντε λεπτά.
Σε τι οφείλονται
Υπάρχουν αρκετές αιτίες που μπορούν να οδηγήσουν στο συγκεκριμένο φαινόμενο. Το οικογενειακό ιστορικό νυχτερινών τρόμων ή υπνοβασίας είναι επιβαρυντικός παράγοντας, ενώ το ίδιο ισχύει και για ορισμένους τύπους φαρμάκων. Η κούραση ή η έλλειψη ύπνου είναι επίσης συνηθισμένες αιτίες του προβλήματος. Το ίδιο ισχύει και για κάθε άλλη κατάσταση που μπορεί να διακόψει τον ύπνο, όπως είναι η υπερδιέγερση, το άγχος, ένας ξαφνικός δυνατός θόρυβος ή η ανάγκη για μια… επίσκεψη στην τουαλέτα.
Τι μπορείτε να κάνετε
Μην βιαστείτε
Πρώτα από όλα μείνετε ψύχραιμοι και σε πρώτη φάση περιοριστείτε στον ρόλο του παρατηρητή. Ξέρουμε ότι δεν είναι εύκολο να βλέπετε το μικρό σας σε αυτή την κατάσταση, στην πραγματικότητα όμως είναι πιο επώδυνο για εσάς παρά για εκείνο. Μην παρέμβετε παρά μόνο αν κινδυνεύει να χτυπήσει. Αν το ξυπνήσετε, δεν αποκλείεται να κάνετε τα πράγματα χειρότερα, καθώς είναι πιθανό να μην σας αναγνωρίσει και να ταραχτεί ακόμη περισσότερο όταν προσπαθήσετε να το καθησυχάσετε.
Συζητήστε
Την επόμενη μέρα δεν θα θυμάται απολύτως τίποτα. Μην του αναφέρετε κάτι που θα το τρομάξει, αλλά προσπαθήστε να εκμαιεύσετε διακριτικά αν υπάρχει κάτι στην καθημερινότητά του που του προκαλεί άγχος.
Βάλτε πρόγραμμα
Μια σταθερή ρουτίνα ύπνου που θα το χαλαρώνει μπορεί να κάνει θαύματα. Επιπλέον, αν παρατηρήσετε πως οι νυχτερινοί τρόμοι συμβαίνουν ακριβώς την ίδια ώρα κάθε βράδυ – πράγμα όχι ασυνήθιστο – δοκιμάστε να το ξυπνάτε περίπου ένα τέταρτο νωρίτερα για μια βδομάδα. Αυτό ίσως σταθεί αρκετό για να σπάσει τον κύκλο χωρίς να διαταράξει υπερβολικά τον ύπνο του.
Ζητήστε βοήθεια
Σε περίπτωση που το πρόβλημα επιμένει για αρκετές μέρες και δεν δείχνει να βελτιώνεται παρά τις προσπάθειές σας, απευθυνθείτε στον παιδίατρό σας. Δεν αποκλείεται η ρίζα του κακού να είναι κάτι παθολογικό, όπως για παράδειγμα οι διογκωμένες αμυγδαλές, και να μπορεί να λυθεί εύκολα με τη βοήθειά του.
Εφιάλτες
Περί τίνος πρόκειται
Ακριβώς όπως και στους ενήλικες, οι εφιάλτες είναι «άσχημα» όνειρα. Συμβαίνουν στο στάδιο REM του ύπνου και προκαλούν έντονα συναισθήματα φόβου, άγχους και αγωνίας. Οι επαναλαμβανόμενοι εφιάλτες είναι πιο συνηθισμένοι στα παιδιά 3 έως 6 ετών, τα οποία ανάλογα με την ηλικία τους ενδέχεται να τους θυμούνται και να είναι σε θέση να τους περιγράψουν.
Σε τι οφείλονται
Συνήθως οι εφιάλτες σχετίζονται με κάποια παράσταση από την καθημερινότητα του παιδιού, είτε ρεαλιστική (π.χ. ένας σκύλος που γαβγίζει πολύ δυνατά στο δρόμο από το σχολείο), είτε φανταστική (π.χ. η σκηνή από μια τρομακτική ταινία που είδε κλεφτά στην τηλεόραση ή ακόμη και μια στιγμή αγωνίας στο αγαπημένο του καρτούν).
Αν πρόκειται για μια συνθήκη που επαναλαμβάνεται διαρκώς για ένα σεβαστό διάστημα, ενδέχεται να οφείλεται σε στρεσογόνους παράγοντες της καθημερινότητάς του. Τέτοιοι θα μπορούσαν να είναι μια μεγάλη αλλαγή της καθημερινότητάς του (μια μετακόμιση, η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου) ή προβλήματα στο σχολείο, όπως το να είναι θύμα σχολικού εκφοβισμού.
Τι μπορείτε να κάνετε
Μην το αγνοήσετε
Όταν το μικρό σας έρθει κλαίγοντας στο κρεβάτι σας, μην το αποπάρετε. Αναγνωρίστε ότι μόλις βίωσε κάτι πολύ τρομακτικό, αλλά εξηγήστε του ότι δεν υπάρχουν πραγματικοί λόγοι να φοβάται.
Σπάστε τον κύκλο
Φροντίστε να έχει μια σταθερή ρουτίνα ύπνου, καθώς η κούραση αυξάνει την πιθανότητα κακών ονείρων. Μάλιστα πολλές φορές ο φόβος των παιδιών ότι αν κοιμηθούν θα ξαναδούν έναν φρικτό εφιάλτη, είναι ακριβώς η αιτία που οδηγεί στα επαναλαμβανόμενα άσχημα όνειρα.
Εξοικειώστε το με τους φόβους του
Σε περίπτωση που το μικρό σας φοβάται κάτι πολύ συγκεκριμένο, όπως για παράδειγμα τους κλόουν ή τα σκυλιά, η καλύτερη λύση δεν είναι να το αποφεύγετε, αλλά να το απομυθοποιήσετε. Φροντίστε να εκτεθεί σταδιακά σε αυτό που το τρομάζει, σε συνθήκες εντός των οποίων νιώθει όσο το δυνατόν πιο ασφαλές. Ξεκινήστε με απλά βήματα. Για παράδειγμα, διαβάστε του μια ιστορία για έναν καλοκάγαθο κλόουν ή κάντε βόλτα σε ένα πάρκο όπου πηγαίνει κόσμος με τα σκυλιά του. Βεβαιωθείτε πως αυτά τα «πειράματα» δεν συμβαίνουν κοντά στην ώρα που ξαπλώνει και ποτέ μην το πιέσετε να δείξει περισσότερο θάρρος από ό,τι αισθάνεται.
Χρησιμοποιήστε τη μαγεία…
Εκμεταλλευτείτε την ισχυρή φαντασία του και προσφέρετε λύσεις που μπορεί να αξιοποιήσει… στον ύπνο του. Ρωτήστε το πώς θα μπορούσε να αντιμετωπίσει το «τέρας» που το καταδίωκε. Ίσως το μυστικό κρύβεται σε ένα μαγικό ραβδί, σε έναν φύλακα άγγελο ή σε ένα ξόρκι. Και μόνο το γεγονός ότι θα αφιερώσει κάποιο χρόνο στη μέρα του για να σκεφτεί ένα εναλλακτικό τέλος του ονείρου, θα το βοηθήσει να «διαβάσει» με άλλο μάτι την εμπειρία του και να νιώσει λιγότερο φόβο.
…αλλά και τη λογική
Εξηγήστε του με λογικά επιχειρήματα ότι είναι ασφαλές. Μην του πείτε να κοιτάξει κάτω από το κρεβάτι για να βεβαιωθεί ότι δεν υπάρχουν τέρατα. Αντ’ αυτού ρωτήστε το πόσες φορές έχει εμφανιστεί ως τώρα ένα τέρας στο σπίτι σας. Αν ο φόβος του είναι πιο ρεαλιστικός, όπως μια φωτιά ή ένας σεισμός, περιγράψτε του ακριβώς τι θα κάνετε σε μια τέτοια περίπτωση προκειμένου να παραμείνετε ασφαλείς.
Βοηθήστε το να το ξεπεράσει μόνο του
Όσο μεγαλώνει, ενθαρρύνετέ το να αντιμετωπίζει μόνο του τους εφιάλτες του. Μην του ζητήσετε να μην έρχεται σε εσάς, αλλά δείξτε του ότι μπορεί να τα καταφέρει μέσα από θετικές αντιδράσεις. Για παράδειγμα, δοκιμάστε να πείτε: «χθες δεν με χρειάστηκες σχεδόν καθόλου για να ηρεμήσεις! Έχεις αρχίσει να τα καταφέρνεις υπέροχα μόνη σου».
Απευθυνθείτε σε έναν ειδικό
Αν το πρόβλημα δεν υποχωρεί ή ο εφιάλτης είναι ο ίδιος ή τα κακά όνειρα επηρεάζουν και την υπόλοιπη μέρα του, καλό είναι να ζητήσετε τη γνώμη ενός ειδικού. Ένας παιδοψυχολόγος θα μπορέσει να αναγνωρίσει αν υπάρχει κάποιο τραύμα ή υποκείμενο πρόβλημα που ταράζει τον ύπνο του μικρού σας, ενώ παράλληλα θα του προσφέρει τα απαραίτητα εργαλεία για να μπορέσει να αντιμετωπίσει τις δύσκολες νύχτες.