Αυτοεκτίμηση είναι ο τρόπος που κάθε παιδί αντιλαμβάνεται, αξιολογεί και εκτιμά τον εαυτό του. Επίσης, ο βαθμός που αισθάνεται αποδεκτό και εκτιμάται από τους ενήλικους εκείνους που παίζουν σπουδαίο ρόλο στη ζωή του. Πιο συγκεκριμένα, στη ζωή ενός παιδιού κυριαρχούν κάποιοι άνθρωποι που είναι πολύ σημαντικοί για εκείνο, όπως είναι η μητέρα, ο πατέρας, τα αδέλφια του, η γιαγιά, ο παππούς, ο δάσκαλός του κ.λπ. Χρειάζεται λοιπόν να γνωρίζουμε πως οι άνθρωποι αυτοί έχουν μεγάλη επίδραση στην ανάπτυξη της αυτοεκτίμησής του. Η αυτοεκτίμηση χτίζεται συνεχώς και αναπτύσσεται από την παιδική ηλικία μέχρι την ενήλικη ζωή.
Τι αξία έχει
Η αυτοεκτίμηση αποτελεί τη βάση για τη συναισθηματική και ψυχική ανάπτυξη του παιδιού. Αποτελεί το διαβατήριο για την επιτυχία στην ενήλικη ζωή, αλλά και την πανοπλία απέναντι στις προκλήσεις του ευρύτερου κοινωνικού περιβάλλοντος. Είναι πολύ σημαντικό ένα παιδί να είναι σε θέση να μπορεί να περιγράψει τον εαυτό του, τις δυνατότητες και τις αδυναμίες του καθώς και να γνωρίζει πώς προβάλλεται στους άλλους (τι γνώμη έχουν οι άλλοι για αυτό). Τα παιδιά με αυτοεκτίμηση διαχειρίζονται καλύτερα τα συναισθήματά τους, τις συγκρούσεις, διεκδικούν τα θέλω τους και γνωρίζουν πώς να υπερασπίζονται τον εαυτό τους και αντιστέκονται καλύτερα στη συναισθηματική πίεση. Τα παιδιά θα νιώσουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους μόνο αν βιώσουν τη χαρά της επιτυχίας μιας προσπάθειάς τους. Από πολύ νωρίς, τη στιγμή της γέννησης, μαθαίνουν ότι με τα κατορθώματά τους κερδίζουν το χαμόγελο, την αποδοχή και την αγάπη των γονιών τους. Η ενθάρρυνση των γονιών είναι σημαντική, προκειμένου να εξερευνήσουν το περιβάλλον. Φυσικά και έχουν ανάγκη το «μπράβο», την προτροπή, τον έπαινο. Με αυτόν τον τρόποι οι γονείς δείχνουν την αγάπη, την προσοχή και την εκτίμησή τους, με αποτέλεσμα να βοηθούν το παιδί να πιστέψει στον εαυτό του και τις ικανότητές του. Ακόμα και αν ένα παιδί δεν τα έχει καταφέρει, ο γονέας είναι σημαντικό να τονώσει το παιδί αναγνωρίζοντας την προσπάθεια που έκανε και μεταβιβάζοντας εμπιστοσύνη πως την επόμενη φορά θα τα καταφέρει καλύτερα. Το παιδί χρειάζεται να βοηθηθεί ώστε να αποκτήσει περισσότερο θάρρος, αποφεύγοντας όμως την τελειομανία που πολλές φορές είναι ιδεατή και του προσδίδει υψηλή ματαίωση και άγχος. Αξίζει επίσης να τονισθεί ότι χρειάζεται μέτρο σε όλα αυτά.
Ενα παιδί με υψηλή αυτοεκτίμηση…
Εχει εμπιστοσύνη στον εαυτό του και στις δυνατότητές του.
- Αναλαμβάνει την ευθύνη για τις πράξεις του.
- Εχει ευκολία να κάνει νέους φίλους.
- Ενθουσιάζεται με νέες δραστηριότητες.
- Ελέγχει τη συμπεριφορά και το συναίσθημά του.
- Συνεργάζεται και ακολουθεί κανόνες.
- Θέλει να είναι δημιουργικό.
Ενα παιδί με χαμηλή αυτοεκτίμηση…
- Δεν θέλει να δοκιμάσει νέα πράγματα.
- Μιλά αρνητικά για τον εαυτό του.
- Παρουσιάζει μικρή ανοχή στην απογοήτευση και τη ματαίωση.
- Εμφανίζει εύκολη παραίτηση.
- Είναι υπερβολικά επικριτικό.
- Θεωρεί μόνιμες τις προσωρινές αποτυχίες.
- Είναι απαισιόδοξο.
Πώς θα το βοηθήσετε
- Οι βάσεις για την εμπιστοσύνη του παιδιού στον εαυτό του μπαίνουν από νωρίς. Από τις πρώτες κιόλας ημέρες της γέννησής του παίρνει τα πρώτα μηνύματα.
- Οσο πιο ξεκάθαρα είναι τα δικά σας όρια τόσο πιο επιτυχή θα είναι τα μηνύματα που θα περάσετε στο παιδί σας.
- Χρειάζεται να του δείχνετε εμπιστοσύνη καθημερινά.
- Αναγνωρίζετε τα δυνατά και αδύνατα σημεία του, ώστε να το προτρέπετε να βάζει στόχους προσιτούς.
- Να το επιβραβεύετε για τα επιτεύγματά του και να το καθησυχάζετε όταν δεν τα καταφέρνει.
- Να το ακούτε με προσοχή.
- Να το ενθαρρύνετε να εκφράζει τα συναισθήματα και τις σκέψεις του.
- Να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη όσα λέει.
- Να του απαντάτε πάντα με ειλικρίνεια, προσαρμόζοντας βέβαια την απάντησή σας με βάση την ηλικία του.
- Να αναγνωρίζετε την προσπάθειά του ακόμα και αν δεν τα πήγε καλά.
- Να του δίνετε ευκαιρίες να δοκιμάζει νέα πράγματα.
- Να δείχνετε εμπιστοσύνη στις δυνατότητές του, προκειμένου να καλλιεργήσει μέσα του τα απαραίτητα εφόδια ώστε να διαχειρίζεται τις δυσκολίες που θα παρουσιάζονται στη ζωή του.
- Να αντισταθμίζετε τα αρνητικά με τα θετικά στοιχεία.
- Να θυμάστε ότι με τη συμπεριφορά σας αποτελείτε πρότυπο για το παιδί σας.
Τι να αποφεύγετε
- Να του λέτε «μπράβο» κάθε στιγμή, όταν δεν το εννοείτε, γιατί έτσι δημιουργείτε δυσπιστία.
- Να δίνετε μεγάλη έμφαση όταν διεκπεραιώνει τα καθημερινά του καθήκοντα.
- Να χρησιμοποιείτε ηχηρές φράσεις όταν θέλετε να επικροτήσετε κάτι που έκανε, όπως «μπράβο», «θαυμάσια», «τέλεια», χωρίς όμως να τις συνοδεύσετε με ένα ζεστό βλέμμα και ένα χάδι.
- Να του λέτε ότι δεν το αγαπάτε και γενικά να του μιλάτε με αρνητική γλώσσα.
- Να του κάνετε παρατηρήσεις που το προσβάλλουν.
- Να είστε επιθετικοί μαζί του.
- Να κάνετε συγκρίσεις με άλλα παιδιά.
Ετσι εδραιώνεται η αυτοεκτίμησή του
- Δώστε το παράδειγμα του αυτοσεβασμού.
- Αντιμετωπίστε το κάθε παιδί ως μοναδικό.
- Ενα παιδί δεν ταυτίζεται με τις πράξεις του. Ενα παιδί που αποτυγχάνει δεν σημαίνει ότι είναι αποτυχημένο.
- Δώστε του τις ευκαιρίες να αναλαμβάνει ευθύνες και να παίρνει αποφάσεις.
- Τα παιδιά που ζουν σε ένα θετικό περιβάλλον μαθαίνουν να αντιμετωπίζουν θετικά τον εαυτό τους.
- Προτιμάτε τον έπαινο από την κριτική.
- Γινόμαστε αυτό που σκεφτόμαστε. Ο τρόπος σκέψης μας καθορίζει την εικόνα του εαυτού μας, η οποία με τη σειρά της καθορίζει τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά μας.
Ετσι βελτιώνεται η εικόνα που έχουν για τον εαυτό τους
- Ενθαρρύνετε τα παιδιά και στις δυσκολίες. Προτρέψτε τα να μη διαλέγουν πάντα τον σίγουρο δρόμο.
- Μην ενθαρρύνετε καμιά μορφή αυτοϋποτίμησης στα παιδιά.
- Κάντε μια προσπάθεια να μειώσετε τις αναφορές στα εξωτερικά μέτρα της επιτυχίας. Η αυτοεκτίμηση προέρχεται από τον εαυτό και όχι από τα αποκτήματα. Ενα παιδί που μεγαλώνει πιστεύοντας ότι αξίζει μόνο αν παίρνει καλούς βαθμούς, νιώθει πάντα κατώτερο όταν βλέπει έναν μέτριο βαθμό στον έλεγχό του.
- Θετική αυτοεκτίμηση σημαίνει θετική προσέγγιση σε όλα τα πράγματα της ζωής, ακόμα και όταν δεν πηγαίνουν όλα με τον τρόπο που θα θέλαμε.
- Εστιάζετε πάντα την κριτική σας στη συμπεριφορά του παιδιού και όχι στην αξία του ως ανθρώπινου όντος. Η φράση «είσαι κακό παιδί» υπονομεύει την αξία του παιδιού, αντιθέτως η δήλωση «η συμπεριφορά σου ήταν άσχημη» εστιάζεται στη συμπεριφορά που μπορεί να αλλάξει.
- Ενθαρρύνετε τα παιδιά σας να ενθουσιάζονται με καθετί στη ζωή και να αποφεύγουν να παγιδεύουν τον εαυτό τους μέσα στη ρουτίνα του «βαριέμαι».
- Ενθαρρύνετε τα παιδιά σας να διαλέγουν την ανεξαρτησία και όχι την εξάρτηση.
- Διδάξτε στα παιδιά σας να μην είναι επικριτικά.
- Ενθαρρύνετε τα παιδιά σας να είναι ειλικρινή με τον εαυτό τους, όσο σκληρό και αν είναι.
- Οταν τα παιδιά σας κάνουν κάτι σωστό, μη χάνετε την ευκαιρία να τους το πείτε και φροντίστε να τους θυμίζετε τακτικά πόσο καταπληκτικά είναι.
- Μην παραλείπετε να τα αγκαλιάζεται, να τα χαϊδεύετε, να τα φιλάτε, να επιδιώκετε τη σωματική επαφή μαζί τους.
- Ακούτε τα πάντα προσεκτικά.
- Συμμετέχετε στις δραστηριότητες της ηλικίας τους.
- Ενθαρρύνετέ τα να φέρνουν φίλους τους στο σπίτι.
- Βοηθήστε τα να αναπτύξουν θετικές εικόνες του εαυτού τους.
Ξέρουμε καλά ότι η ιδέα που έχει ο καθένας για τον εαυτό του είναι ο παράγων-κλειδί για την πραγμάτωση του δυναμικού του. Ο Henry Ford το συνόψισε αυτό σε μια φράση: «Αν σκέφτεσαι ότι θα πετύχεις, θα έχεις δίκιο. Αν σκέφτεσαι ότι θα αποτύχεις, θα έχεις πάλι δίκιο». Σημασία έχει αυτό που εσύ νομίζεις για τον εαυτό σου, και αυτό το πράγμα θα πρέπει να το μεταφέρουμε στα παιδιά μας.
Ευχαριστούμε την κ. Κωνσταντίνα Βολοσυράκη, ψυχολόγο-ψυχοθεραπεύτρια