Η αυτοπεποίθηση και η αποδοχή του εαυτού μας είναι πράγματα πολύ σημαντικά για να νιώθουμε ισορροπημένοι και να πορευόμαστε με μια σχετική σιγουριά. Φυσικά, η αυτοπεποίθηση «χτίζεται» σιγά-σιγά και είναι στο χέρι μας να την κατακτήσουμε. Πώς; Μεταξύ άλλων, εφαρμόζοντας στην καθημερινότητα τις μικρές ασκήσεις που προτείνουμε.
Ποιος είμαι;», «Τι ξέρω;», «Τι μπορώ;», «Αξίζω;», «Πόσο;». Όποιος απαντά σε αυτά τα ερωτήματα με θετικό τρόπο, πατάει σχετικά γερά στα πόδια του. Η αυτοπεποίθηση είναι σημαντικό εφόδιο για μια καλή ζωή, για την ψυχική και σωματική μας υγεία. Και δεν είναι κάτι που μας πέφτει μια μέρα από τον ουρανό, ούτε ένας λαχνός που έτυχε σε μερικούς τυχερούς… Οικοδομείται, κερδίζεται και διατηρείται μέρα με τη μέρα με απλά καθημερινά πράγματα.
Αυτοπεποίθηση δεν σημαίνει εξιδανίκευση
Αυτοπεποίθηση, αυτοεκτίμηση, αυτογνωσία, αυτοεικόνα, εμπιστοσύνη στον εαυτό, αποδοχή του εαυτού, αυτοεπιβεβαίωση. Όλες αυτές οι λέξεις εκφράζουν πάνω-κάτω το ίδιο: την καλή γνώση του εαυτού μας και την εκτίμηση γι’ αυτό που είμαστε. Όχι για κάποιο εξιδανικευμένο κατασκεύασμα που αξίζει μόνο υπό όρους, ούτε για μια εικόνα εαυτού που ανταποκρίνεται σε αυτό που περιμένουν οι άλλοι, αλλά γι’ αυτό τον καθημερινό εαυτό που έχει αδυναμίες και προσόντα, νευρώσεις και μεγαλοσύνη, συμπλέγματα κατωτερότητας και ιδιαίτερα χαρίσματα, στιγμές απελπισίας και στιγμές χαράς και ευφορίας.
Αυτοπεποίθηση σημαίνει ότι αποδεχόμαστε (κάπως, όσο μπορούμε την κάθε στιγμή) τα μεν και εκτιμάμε τα δε. Αυτό μας δίνει δύναμη και αποτελεί σημαντική προϋπόθεση για να είμαστε ικανοποιημένοι από τη ζωή μας και να αισθανόμαστε επαρκείς, ώστε να πετυχαίνουμε τουλάχιστον κάποιους από τους στόχους μας.
Έλλειψη αυτοπεποίθησης: ένας φαύλος κύκλος
Η αρνητική αυτοεικόνα, από την άλλη, μπορεί να μας δημιουργήσει πολλά προβλήματα και να μας αφήνει μια μόνιμη πικρή γεύση για τη ζωή επειδή:
● Aμφιβάλλουμε για τις ικανότητές μας και, κατά συνέπεια, συχνά διστάζουμε ή αποφεύγουμε εντελώς ό,τι μας φαίνεται δύσκολο. Οι αποτυχίες μάς αποθαρρύνουν, επειδή σχεδόν πάντα τις αποδίδουμε στη δική μας ανεπάρκεια και ανικανότητα («Δεν τα καταφέρνω σε τίποτα!»). Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να παραιτούμαστε εύκολα και να μην εμπιστευόμαστε τον εαυτό μας για τίποτα.
● Προτιμάμε να είμαστε «δημοφιλείς» από το να μας εκτιμούν πραγματικά και να μας συμπαθούν, κι έτσι δεν δείχνουμε τι είμαστε και τι μπορούμε, γιατί δεν τα θεωρούμε τόσο άξια θαυμασμού. Αυτό που καταφέρνουμε, όμως, είναι συχνά οι άλλοι να αγνοούν τις ικανότητές μας και να μας υποτιμούν.
● Συνεχώς αμφισβητούμε τον εαυτό μας κι έχουμε την ανάγκη διαρκούς επιβεβαίωσης από τους άλλους, κάτι που γίνεται κουραστικό, ειδικά για τους δικούς μας ανθρώπους. Φτάνουμε, μάλιστα, στο σημείο να αμφιβάλλουμε και για την επιβεβαίωση που μας δίνουν, ακόμη και για την αγάπη τους, κι αυτό κάνει τις σχέσεις εξαιρετικά δύσκολες και επώδυνες.
● Όποιος αμφισβητεί έτσι τον εαυτό του και υπονομεύει τις δυνατότητες και ικανότητές του, παραμένει στη «σκιά», απαρατήρητος και έχει πιο σπάνια την ευκαιρία να γνωρίσει επιτυχίες. Με αυτό τον τρόπο, δεν δίνει στον εαυτό του την ευκαιρία να νιώσει αναγνώριση, ικανοποίηση και θαυμασμό, κι έτσι η αυτοπεποίθηση παραμένει χαμηλή: ένας φαύλος κύκλος που μακροπρόθεσμα μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα. Η αναγνώριση είναι μία από τις βασικές «βιταμίνες» της ψυχής. Όταν λείπει, η ψυχή υποφέρει. Ο Nathaniel Branden, αμερικανός ψυχοθεραπευτής που έχει ασχοληθεί πολύ με την αυτοπεποίθηση, τις αιτίες και τις συνέπειές της, υποστηρίζει: «Εκτός από διαταραχές που έχουν βιολογικό υπόβαθρο, δεν μπορώ να σκεφτώ καμία ψυχολογική διαταραχή που να μην οφείλεται -έστω εν μέρει- στο πρόβλημα της χαμηλής αυτοεκτίμησης».
Δεν είναι θέμα μεγέθους
Δεν έχει σημασία να έχουμε μεγάλη αυτοπεποίθηση, όπως έχουμε ένα μεγάλο αυτοκίνητο, αλλά να οδηγούμε έξυπνα και καλά με αυτό που έχουμε, ώστε να μας πηγαίνει όπου θέλουμε, όταν το θέλουμε. Μπορούμε να έχουμε μια αυτοπεποίθηση ευάλωτη, που να τρώει συχνά χτυπήματα, αλλά, παρ’ όλα αυτά, να ζούμε αρκετά καλά με αυτήν. Το πόση αυτοπεποίθηση έχουμε δεν έχει τόσο σημασία, όσο μια σχετική σταθερότητα που να «πατάει» σε βασικά στοιχεία της ζωής μας:
● Την εμφάνιση και τη σχέση με το σώμα μας.
● Την επαγγελματική μας πορεία.
● Τις σχέσεις με τους άλλους.
● Τα όποια ταλέντα μας.
Έχει σημασία να βασίζεται σε μια αξιολόγηση προσωπική: Να αισθανόμαστε ότι προχωράμε και αναπτυσσόμαστε, συγκρίνοντας πάντα με τον εαυτό μας και όχι «αλληθωρίζοντας» συνέχεια προς τους άλλους, το πόσο καλύτεροι είναι ή πόσο μας αποδέχονται. Ο σκοπός δεν είναι να είμαστε «αλάνθαστοι», αλλά να μη μετατρέπουμε τα αισθήματα κατωτερότητάς μας σε εμμονές. Να είμαστε ικανοί να διαπιστώνουμε τις αδυναμίες μας, χωρίς να κατηγορούμε και να τιμωρούμε τον εαυτό μας, και να προσπαθούμε ήρεμα και σιγά-σιγά να τις βελτιώνουμε, χωρίς να ξεχνάμε και τα «δυνατά μας χαρτιά» (που όλοι έχουμε).
Ασκήσεις αυτοπεποίθησης
Η πορεία προς την κατάκτηση αυτογνωσίας και θετικής αυτοεικόνας δεν γίνεται με κανένα μαγικό τρόπο, ούτε ξυπνάμε μια μέρα και το έχουμε καταφέρει. Γίνεται με μικρές καθημερινές ασκήσεις με τον εαυτό μας και τους άλλους, όπως αυτές που προτείνουμε παρακάτω:
Αντιμέτωποι με απρόοπτα
Κρατήστε ξεκάθαρη στάση απέναντι στις αντιξοότητες και τις καθημερινές δυσκολίες της ζωής (απρόοπτα, καθυστερήσεις, ατυχίες).
● Μην τις αντιμετωπίζετε ως αδικίες ή αποδείξεις για το πόσο ανίκανοι είστε, αλλά ως φυσικά φαινόμενα που κανείς δεν αποφεύγει στη ζωή του.
● Υπενθυμίστε στον εαυτό σας ότι πρόκειται για προβλήματα που πρέπει να λύσετε, όχι για ατυχίες που πρέπει να υπομείνετε ή να λυπάστε γι’ αυτές.
● Ψάξτε για λύσεις, σκεφτείτε: «Πώς μπορώ να το διευθετήσω αυτό;», αντί να μοιράζετε κατηγορίες και τιμωρίες και να ψάχνετε συνεχώς για το ποιος φταίει.
● Θέστε στον εαυτό σας την ερώτηση: «Τι θα έχει απομείνει από αυτή τη στενοχώρια σε ένα, δύο ή πέντε χρόνια;». Κάνοντας αυτή την προβολή στο μέλλον, τις πιο πολλές φορές θα διαπιστώσετε πως σχεδόν τίποτα δεν αξίζει τη σύγχυση που σας προκαλεί στην αρχή.
Με λίγα λόγια: Δεν υπάρχει λόγος να μεγεθύνετε τα προβλήματα. Προσπαθήστε να τα λύνετε, παρά να τα «βάφετε μαύρα» και να απελπίζεστε.
Δεν είναι όλα «στο χέρι σας»!
Όταν νιώθετε ότι χάνετε έδαφος, ότι δεν μπορείτε να ελέγξετε μια κατάσταση, υπενθυμίστε στον εαυτό σας τους λόγους για να συνεχίσετε να έχετε πίστη. Η τύχη, το απρόβλεπτο, αυτό που θα θέλαμε, είναι συχνά πιο κοντά από ό,τι φανταζόμαστε. Όπως όταν πιστεύατε ότι θα χάσετε το καράβι και τελικά καθυστέρησε κι αυτό, όπως αυτή η επαγγελματική ευκαιρία που εντελώς τυχαία βρέθηκε μπροστά σας, όπως ο έρωτας που συναντήσατε μια μέρα που «είχατε τις μαύρες σας», όπως αυτή η βοήθεια που σας ήρθε χωρίς να την περιμένετε… Κρατήστε αυτές τις στιγμές της ζωής σας ζωντανές και ανακαλέστε τις στη μνήμη σας, όταν αισθάνεστε ότι τα πράγματα δεν σας πάνε όπως θα θέλατε. Χαλαρώστε και αφήστε τον έλεγχο.
Με λίγα λόγια: Πιστέψτε στη δύναμη που έχετε να προχωράτε και δεχθείτε ότι κάποια πράγματα δεν είναι «στο χέρι σας» να τα ελέγξετε, αλλά να τα ακολουθήσετε όπως έρχονται. Αυτό τα κάνει και πιο ενδιαφέροντα.
Ρωτήστε και ακούστε
Όταν έχετε ενδοιασμούς ή αμφιβολίες (μετά από μια παρουσίαση, μια αντιδικία, μια απόφαση), κάντε το συνήθεια να ρωτάτε τους άλλους τη λεπτομερή άποψή τους: τι θεωρούν ότι ήταν καλό σε αυτό που κάνατε (μην ξεχάσετε να το ευχαριστηθείτε!) και τι θα μπορούσατε, κατά τη γνώμη τους, να είχατε κάνει αλλιώς (σκεφτείτε το). Προσπαθήστε να μην αρχίσετε αμέσως να αμύνεστε και να δικαιολογείτε τον εαυτό σας, αλλά ακούστε κι αφήστε λίγο να «δουλέψει» μέσα σας αυτό που ακούσατε.
Με λίγα λόγια: Μάθετε να ζητάτε την άποψη των άλλων, που είναι απαραίτητη για να καταλάβετε τον εαυτό σας καλύτερα. Δεν χρειαζόμαστε τους άλλους μόνο για να μας επιβεβαιώνουν και μάλιστα εκεί που θέλουμε εμείς. Η κριτική τους είναι πολύ χρήσιμη, έστω κι αν «τσούζει» λίγο.
«Χτίζοντας» την αυτοπεποίθησή μας
Πιστεύοντας πως η αυτοπεποίθηση είναι ένα χαρακτηριστικό που προσδίδει δυναμισμό, εξωστρέφεια, εντυπωσιακή παρουσία και ότι γενικά είναι κάτι που κάνει «μπαμ» από μακριά, πολλοί άνθρωποι καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι οι ίδιοι δεν έχουν καθόλου αυτοπεποίθηση και αισθάνονται δυστυχισμένοι γι’ αυτό. Κι όμως, όλοι μας ανεξαιρέτως έχουμε την αυτοπεποίθησή μας. Στα πράγματα που κάνουμε στη ζωή μας, όσο άνευ σημασίας κι αν φαίνονται, έχει ο καθένας στον τομέα του στιγμές αυτοπεποίθησης, που συχνά υποτιμά, δεν αναγνωρίζει, δεν πιστεύει σε αυτές. Κι όμως, είναι πολύ σημαντικές και αποτελούν τη βάση επάνω στην οποία θα χτιστεί η εμπιστοσύνη στον εαυτό μας.
Πειραματιστείτε με τα όριά σας
Κάντε κάθε μέρα λίγη εξάσκηση στο να επιχειρείτε πράγματα που θέλετε, μικρά έστω και όχι τόσο σημαντικά, χωρίς να πρέπει οπωσδήποτε να στεφθούν με επιτυχία. Προτιμάτε ένα άλλο τραπέζι από αυτό που σας έδωσαν στο εστιατόριο; Ζητήστε το.
Θέλετε να σας κάνουν έκπτωση, γιατί βρίσκετε την τιμή «τσιμπημένη»; Πείτε το. Αν πετύχει, ακόμη καλύτερα. Αν όχι, δεν πειράζει, το σημαντικό είναι ότι ζητήσατε αυτό που θέλατε. Μία «αποτυχία» δεν σας υποβιβάζει, σας δείχνει απλώς τα όρια των άλλων στο να σας ικανοποιήσουν. Αυτό σας μαθαίνει κάτι. Το να μην προσπαθείτε ούτε αυτά τα απλά πράγματα, δεν σας δείχνει παρά τα δικά σας όρια. Αυτά, όμως, τα γνωρίζετε ήδη…
Με λίγα λόγια: Σκοπός των πράξεών σας πρέπει να είναι η εμπειρία, η ανακάλυψη, η διεύρυνση της αντίληψής σας, το «Για κοίτα, γίνεται κι αυτό!». Όχι η επιτυχία. Μη βάζετε στον εαυτό σας και στις πράξεις σας την πίεση της επιτυχίας, παρά μόνο εντελώς συνειδητά, σε συγκεκριμένες στιγμές που είναι αναγκαίο.
Το ταξίδι μετράει
Κάθε φορά που κάνετε ένα λάθος, κάθε φορά που ξαναρχίζουν οι αμφιβολίες και οι αρνητικές σκέψεις, προσπαθήστε να μην απογοητευτείτε και κυρίως να μην «τα βάλετε» με τον εαυτό σας: Δείξτε του επιείκεια, όπως σε έναν καλό φίλο που ήρθε να ζητήσει τη βοήθειά σας γιατί δυσκολεύεται σε κάτι. Δεν θα βάζατε τα δυνατά σας για να του συμπαρασταθείτε και να τον ενθαρρύνετε; Πείτε μέσα σας ότι δεν είναι εύκολο αυτό που κάνετε και ότι είστε μαθητευόμενοι. Ποιος ο λόγος να θυμώνουμε με κάποιον που μαθαίνει και έχει δυσκολίες;
Με λίγα λόγια: Το να πιστέψει κανείς στον εαυτό του είναι σαν ένα μακρύ ταξίδι. Θα χαθείτε στο δρόμο, θα αναρωτηθείτε αν είστε φτιαγμένοι γι’ αυτό, θα χάσετε την πίστη σας. Όμως, συνεχίζοντας να προχωράτε, θα ξαναβρείτε μπροστά σας το σκοπό του ταξιδιού σας.