Οι σχέσεις ανάμεσα στα αδέρφια χαρακτηρίζονται από συναισθήματα αγάπης, αφοσίωσης, αλλά και ζήλειας. Διαφωνίες παρατηρούνται συχνά, καθώς τα παιδιά ανταγωνίζονται για τα πάντα, είτε αυτό είναι κάτι απλό όπως τα παιχνίδια ή ακόμα και η προσοχή των γονιών. Είναι επομένως δεδομένο, όπως σε κάθε ανθρώπινη σχέση, έτσι και στα αδέρφια, να αναπτύσσονται συγκρούσεις. Το κρίσιμο είναι πώς θα επιλυθεί ο καβγάς και με ποιον τρόπο εμείς οι γονείς μπορούμε να διαχειριστούμε την κατάσταση σωστά.
Παιδιά είναι, θα μαλώσουν
Ενα από τα πιο συχνά λάθη που κάνουν πολλοί γονείς είναι ότι εξιδανικεύουν τις οικογενειακές σχέσεις, πιστεύοντας ότι όλοι πρέπει να είναι αγαπημένοι, να μη μαλώνουν. Ετσι, όμως, το μοναδικό που καταφέρνουν είναι να μη βλέπουν το πρόβλημα και αυτό τελικά να μη λύνεται. Ωστόσο, οι οικογενειακές σχέσεις είναι οι πιο καθοριστικές σχέσεις στη ζωή μας και οφείλουν να είναι αληθινές.
Οσο επομένως ένα παιδί δεν εκφράζει τόσο τη θετική όσο και την αρνητική του πλευρά, δεν θα μπορέσει να εκφράσει τον πραγματικό του εαυτό. Ακόμα χειρότερα, αν το παιδί δεν εκφράσει τα αρνητικά στοιχεία του χαρακτήρα του, όπως για παράδειγμα την επιθετικότητα, τόσο αυτή θα επανέρχεται με πλάγιους και ύπουλους τρόπους, ξεφεύγοντας από τον έλεγχο του γονέα. Καβγάδες, λοιπόν, θα γίνονται. Το ζήτημα είναι πώς εμείς θα καταφέρουμε να τιθασεύσουμε την αντιπαλότητα ανάμεσα στα παιδιά.
Γιατί τσακώνονται;
Μια διαμάχη μπορεί να ξεκινήσει από μια απλή λογομαχία και να φτάσει ακόμα και σε πιο ακραίες καταστάσεις, με τα παιδιά να γίνονται επιθετικά. Κάποιες φορές τα παιδιά μπορεί να τσακωθούν, μεταφράζοντάς το ως «διασκέδαση». Επίσης, η αίσθηση ότι «προστατεύουν» τα πράγματά τους από τα αδέρφια τους μπορεί να τα οδηγήσει σε μια τέτοια συμπεριφορά. Σε κάποιες περιπτώσεις, όμως, το παιδί μπορεί να νιώσει παραμελημένο από τους γονείς του και αυτός είναι ένας τρόπος να τραβήξει την προσοχή τους.
Πώς χειριζόμαστε τον καβγά
Πολλές φορές η πρώτη σκέψη μας, μόλις δούμε το ένα από τα παιδιά να χτυπάει το αδερφάκι του, είναι να προστατέψουμε τη σωματική ακεραιότητα εκείνου που δέχεται την επίθεση. Ωστόσο, αυτό δεν φτάνει. Θα πρέπει παράλληλα να εξηγήσουμε στον επιτιθέμενο τις επιπτώσεις των πράξεών του, χωρίς φωνές και με ηρεμία. Τα παιδιά καταλαβαίνουν ότι όταν χτυπούν κάποιον, του προκαλούν πόνο. Γι’ αυτό είναι ευθύνη μας ως γονέων να τους διδάξουμε εναλλακτικούς τρόπους να λύσουν τις διαφορές τους. Για να το κάνουμε αυτό, όμως, θα πρέπει να ηρεμήσουν τα πνεύματα πρώτα, οπότε σε πρώτη φάση θα πρέπει να βάλουμε τα παιδιά σε διαφορετικούς χώρους και να συζητήσουμε μαζί τους αργότερα. Αυτό θα βοηθήσει και εμάς να μην αντιμετωπίσουμε το γεγονός εν θερμώ και άθελά μας να γίνουμε μέρος του καβγά τους.
Αλλωστε, ως γονείς καλούμαστε να βοηθήσουμε τα παιδιά να χτίσουν μια υγιή και δυνατή σχέση, να παρεμβαίνουμε ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι καβγάδες και να μην αφήνουμε τις διαφορές να ξεφεύγουν από τον έλεγχο. Προκειμένου να το επιτύχουμε αυτό, θα πρέπει να έχουμε κατά νου: «Ποιος φταίει»
Ενας βασικός κανόνας που πρέπει να θυμόμαστε είναι ότι δεν πρέπει να μπούμε στη διαδικασία της απόδοσης ευθυνών. Δεν είναι ο ρόλος μας να ορίσουμε ποιος είναι ο «θύτης» και ποιος το «θύμα».
Συνήθως, οι γονείς παίρνουν το μέρος του μικρότερου παιδιού νιώθοντας την ανάγκη να το προστατέψουν. Αυτό όμως είναι λάθος προσέγγιση. Δεν πρέπει να πάρουμε το μέρος κανενός. Οσο κι αν αρχίσουν να φωνάζουν «εκείνος το άρχισε!», θα πρέπει να μείνουμε ψύχραιμοι. Μερικές φορές τα αδέρφια μαλώνουν χωρίς κάποιο συγκεκριμένο ή ανησυχητικό λόγο. Από το να μπλέξουμε σε έναν κυκεώνα ποιος είπε τι, ποιος έκανε τι, ποιος λέει την «αλήθεια», ποιος «ψέματα» και τελικά να καταλήξουμε σε ένα αόριστο «κήρυγμα», είναι προτιμότερο να δώσουμε μια απλή και σύντομη εξήγηση, όπως: «Νομίζω ότι είστε και οι δύο πολύ κουρασμένοι. Καλύτερα να ετοιμαστείτε για ύπνο». Θα δώσουμε λίγο χρόνο για να ξεθυμώσουν και μετά θα μιλήσουμε μαζί τους ήρεμα, πριν ακολουθήσουμε το σύνηθες πρόγραμμα προετοιμασίας για τον ύπνο.
Οχι στις «ετικέτες»
Ενα επίσης βασικό λάθος που κάνουν πολλοί γονείς είναι να επιβραβεύουν το παιδί που δέχθηκε την επίθεση με έναν θετικό χαρακτηρισμό, αφήνοντας να υπονοηθεί κάτι αρνητικό για το παιδί που επιτέθηκε. Πρέπει να αποφεύγουμε χαρακτηρισμούς όπως: «Εσύ είσαι έξυπνο παιδί» ή «Ελα εδώ εσύ που είσαι καλό παιδί». Αλλωστε, δεν υπάρχει καλό ή κακό παιδί. Κάποιες φορές ξεκινάει τον καβγά το ένα παιδί και κάποιες φορές το άλλο. Επίσης, δεν πρέπει να βάζουμε ταμπέλες στα αδέρφια όπως «κοινωνικό» ή «καβγατζίδικο». Ακόμα κι αν οι προθέσεις μας δεν είναι κακές, δημιουργούνται αρνητικά συναισθήματα ανάμεσα στα αδέρφια, ενώ παράλληλα τα παιδιά μαθαίνουν να αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους με τον τρόπο που τα χαρακτηρίζουμε. Πιστεύουν δηλαδή ότι το να είναι «καβγατζήδες» είναι ένα βασικό χαρακτηριστικό τους και συμπεριφέρονται ανάλογα. Με λίγα λόγια, προκαλούμε έναν φαύλο κύκλο. Καλύτερα να αντιμετωπίσουμε την κατάσταση με χιούμορ, που είναι πάντα ένας υγιής και διασκεδαστικός τρόπος να εκτονώσουμε μια ένταση, απομυθοποιώντας παράλληλα τη σοβαρότητά της.
Μαθήματα… συμβίωσης
Ενας τρόπος να μειωθούν οι εντάσεις στο σπίτι είναι η αρμονική συνύπαρξη μέσω του παιχνιδιού. Το πρώτο που πρέπει να κάνουμε προς αυτή την κατεύθυνση είναι να βοηθήσουμε τα παιδιά να μάθουν να παίζουν μαζί: παρατηρήστε αρχικά με ποια παιχνίδια ή δραστηριότητες διασκεδάζουν περισσότερο.
Δηλαδή αν, για παράδειγμα, τους αρέσει να παίζουν ομαδικά παιχνίδια (κρυφτό, κυνηγητό κ.ά.), επιτραπέζια ή να ζωγραφίζουν. Καθίστε μαζί τους και λάβετε μέρος στο παιχνίδι ή στη δραστηριότητα που απολαμβάνουν. Αποχωρήστε αφού έχετε βεβαιωθεί ότι συνεργάζονται αρμονικά.
Στις ισορροπίες που διαμορφώνονται ανάμεσα στα αδέρφια σημαντικό ρόλο παίζει το πόσο ασχολούνται οι γονείς με κάθε παιδί ξεχωριστά. Είναι σύνηθες οι μαμάδες να αφιερώνουν περισσότερο χρόνο στο μικρότερο παιδί, κάτι που κάνει το μεγαλύτερο να αναπτύσσει αισθήματα ζήλειας. Πρέπει να διαθέτουμε προσωπικό χρόνο στο κάθε παιδί ξεχωριστά, όπως και για όλη την οικογένεια μαζί. Στη διάρκεια της ξεχωριστής επαφής μας με κάθε παιδί, ωφέλιμο θα ήταν να αναδείξουμε τα θετικά στοιχεία που κάνουν το κάθε παιδί μοναδικό και διαφορετικό, συμβάλλοντας έτσι στην ανάπτυξη της αυτοεκτίμησής του.
Δίνουμε το καλό παράδειγμα
Τα παιδιά, ιδιαίτερα σε μικρές ηλικίες, είναι σαν σφουγγάρια, υιοθετώντας ό,τι λαμβάνουν από το περιβάλλον. Παρακολουθούν πώς οι ενήλικοι συμπεριφέρονται και ενεργούν αντίστοιχα. Οταν, δηλαδή, οι γονείς είναι θυμωμένοι, διαφωνούν με κάτι ή προσβάλλονται. Το να είμαστε ψύχραιμοι και να δείχνουμε αυτοέλεγχο είναι ένα θετικό παράδειγμα. Συζητήστε με τα παιδιά σας για καταστάσεις στις οποίες αισθανθήκατε θυμωμένοι και εξηγήστε τι κάνατε για να ηρεμήσετε. Μην ξεχνάτε ότι οι γονείς αποτελούν πρότυπα για τα παιδιά τους σε όλους τους τομείς.