Το ανοσοποιητικό σύστημα είναι ένα υψηλά ευπροσάρμοστο πολύπλοκο αμυντικό σύστημα που προστατεύει τον οργανισμό έναντι μιας τεράστιας ποικιλίας παθογόνων, όπως είναι οι ιοί, τα βακτήρια, οι μύκητες, τα καρκινικά κύτταρα και άλλα. Η προστασία που προσφέρει το ανοσοποιητικό σύστημα έγκειται στην αναγνώριση των παθογόνων και στη δραστική απόκριση, η οποία περιορίζει ή εξουδετερώνει το παθογόνο. Αξίζει να αναφερθεί ότι υπάρχουν δύο γενικά συστήματα ανοσίας: η έμφυτη ή φυσική ανοσία και η προσαρμοστική (επίκτητη) ή ειδική ανοσία. Η έμφυτη ανοσία αποτελεί την πρώτη γραμμή άμυνας και περιλαμβάνει μηχανισμούς για την παρεμπόδιση (δέρμα, στοματική κοιλότητα, γαστρεντερικός αγωγός, στομάχι κ.λπ.) και την εξάλειψη των περισσότερων μολύνσεων. Η επίκτητη ανοσία εξαρτάται από την έμφυτη ανοσία και αποτελεί μια δεύτερη ειδική γραμμή άμυνας, η οποία εξαλείφει παθογόνα που έχουν αποφύγει τις έμφυτες αποκρίσεις ή επιμένουν. Είναι πιο ισχυρή, ειδική και οδηγεί στην ανοσολογική μνήμη (αντισώματα, κύτταρα μνήμης), η οποία χαρακτηρίζεται από μια γρηγορότερη και ισχυρότερη ανοσολογική απόκριση σε μια μετέπειτα εισβολή του ίδιου παθογόνου. Αυτή η αξιοσημείωτη ιδιότητα της μνήμης αποτρέπει την προσβολή από μερικές ασθένειες για δεύτερη φορά και κατά μία έννοια «εκπαιδεύει» το ανοσοποιητικό σύστημα ώστε να προετοιμάζεται για τις επόμενες επιθέσεις. Αρα, γίνεται κατανοητό ότι ένας νεαρός οργανισμός, όπως είναι τα βρέφη και τα παιδιά, που δεν έχει προλάβει να έρθει σε επαφή με πλήθος παθογόνων, δεν έχει ισχυρό ανοσοποιητικό όπως οι ενήλικοι και είναι ευκολότερο να νοσεί από ποικίλες ασθένειες.
Η αξία του θηλασμού
Η ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος τους πρώτους μήνες της ζωής του παιδιού επιτυγχάνεται μόνο μέσω του μητρικού γάλακτος κατά τον θηλασμό, όπου μεταφέρονται τα μητρικά αντισώματα στο παιδί.
Σύμμαχος η ισορροπημένη διατροφή
Οι γονείς είναι καλό να θυμούνται ότι η ισορροπημένη διατροφή, ο καλός ύπνος και η άσκηση είναι η βάση για την καλή υγεία του παιδιού. Τα παιδιά λαμβάνοντας συγκεκριμένα θρεπτικά συστατικά από τις τροφές μπορούν να θωρακίσουν τον οργανισμό απέναντι στις ιώσεις που απειλούν αυτή την εποχή. Τρόφιμα τα οποία βοηθούν προς αυτή την κατεύθυνση είναι:
Γιαούρτι και κεφίρ. Τα ευεργετικά βακτήρια που αποικίζουν το έντερο αποτελούν μία από τις βασικές γραμμές άμυνας του οργανισμού. Το γιαούρτι και το κεφίρ περιέχουν προβιοτικά, τα οποία είναι «καλά μικρόβια» και βοηθούν στη διατήρηση της ισορροπίας της χλωρίδας του εντέρου. Οι γονείς μπορούν να τα επιλέξουν για το πρωινό των παιδιών ή ως σνακ σε κάποιο ενδιάμεσο γεύμα τους. Ωστόσο, είναι καλύτερο να αποφεύγονται τα προϊόντα που περιέχουν ζάχαρη, όπως τα επιδόρπια γιαουρτιού. Σε περίπτωση που στο παιδί δεν αρέσει η γεύση του γιαουρτιού μπορεί να προστεθούν κομμάτια φρούτων, μέλι ή και μαρμελάδα.
Τροφές πλούσιες σε ω-3 λιπαρά. Τα λιπαρά ψάρια, οι ξηροί καρποί (π.χ. καρύδια, λιναρόσπορος) και τα φυτικά έλαια περιέχουν ω-3 λιπαρά οξέα. Στην Ελλάδα οι έρευνες δείχνουν ότι η πρόσληψη ω-3 λιπαρών οξέων είναι χαμηλή τόσο στους ενηλίκους όσο και στα παιδιά. Τα παιδιά θα πρέπει να καταναλώνουν τουλάχιστον μία έως δύο φορές την εβδομάδα ψάρι, ώστε να καλύπτουν τις ανάγκες σε ω-3 λιπαρά. Στην περίπτωση που ένα παιδί δεν μπορεί να καταναλώσει το ψάρι, οι γονείς μπορούν να στραφούν σε εναλλακτικές πηγές ω-3 λιπαρών.
Κάποιες ιδέες είναι:
- Η προσθήκη ξηρών καρπών στο γάλα με τα δημητριακά ή το γιαούρτι
- Η προσθήκη ξηρών καρπών στο μαγείρεμα ή στις σαλάτες
- Προτιμήστε ως άλειμμα στο ψωμί το ταχίνι με μέλι, αντί για σκέτο μέλι ή μαρμελάδα
- Φτιάξτε διάφορες συνταγές με ταχίνι ή ξηρούς καρπούς, όπως μπάρες δημητριακών, μπισκότα
Φρούτα και λαχανικά. Το καλύτερο, φθηνότερο και νοστιμότερο «φάρμακο» που μπορούν να δίνουν οι γονείς στα παιδιά τους είναι 400 γρ. φρούτα και λαχανικά καθημερινά. Η ποσότητα αυτή καλύπτεται με δύο – τρία φρούτα και μία κανονική μερίδα σαλάτα. Τα φρούτα και τα λαχανικά περιέχουν βιταμίνες (βιταμίνη C, B12, B6, Α φυλλικό οξύ), οι οποίες παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην καλή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Η ποικιλία στα χρώματα των φρούτων και λαχανικών εξασφαλίζει στα παιδιά την πρόσληψη μεγαλύτερου εύρους βιταμινών. Τα παιδιά είναι προτιμότερο να καταναλώνουν ολόκληρα τα φρούτα από τους χυμούς, οι οποίοι υστερούν σε θρεπτικά συστατικά.
Ζωικές πρωτεΐνες. Αποτελούν την πρώτη ύλη ώστε ο οργανισμός να συνθέσει τα αντισώματα. Ζωικές πρωτεΐνες έχουν τα ψάρια, τα θαλασσινά, το κοτόπουλο, το κόκκινο κρέας, τα αβγά. Φυσικά οι γονείς είναι προτιμότερο να επιλέγουν το άπαχο κρέας για τα παιδιά τους (κοτόπουλο, γαλοπούλα). Εκτός από τις πρωτεΐνες, αυτά τα τρόφιμα έχουν άλλα δύο ευεργετικά συστατικά για το ανοσοποιητικό: τον σίδηρο και τον ψευδάργυρο. Ο σίδηρος υπάρχει και σε φυτικής προέλευσης τρόφιμα (όσπρια, σπανάκι κ.ά.), ωστόσο δεν είναι το ίδιο εύκολα απορροφήσιμος.
Δημητριακά ολικής άλεσης. Περιέχουν βιταμίνες του συμπλέγματος Β, φυλλικό οξύ, βιταμίνη Ε σε υψηλότερο ποσοστό από τα επεξεργασμένα σιτηρά. Επίσης, είναι πλούσια σε σίδηρο, ψευδάργυρο, μαγνήσιο, μέταλλα τα οποία βοηθούν στη θωράκιση του ανοσοποιητικού συστήματος. Ωστόσο, οι γονείς θα πρέπει να δίνουν προσοχή στα προϊόντα εμπορίου που επιλέγουν για τα παιδιά τους, γιατί πολλά από αυτά περιέχουν υψηλές ποσότητες ζάχαρης και λιπαρών.
Ολα τα παραπάνω τρόφιμα και θρεπτικά συστατικά δεν δρουν μεμονωμένα για την καλή λειτουργία του ανοσοποιητικού. Για να επωφεληθούν τα παιδιά από τις ευεργετικές ιδιότητες θα πρέπει να γίνουν καθημερινή συνήθεια δομώντας ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο.
Η διατροφή μπορεί να επηρεάσει αρνητικά το ανοσοποιητικό σύστημα των παιδιών;
Η πιο συνηθισμένη κατάσταση που επηρεάζει αρνητικά το ανοσοποιητικό σύστημα είναι οι θερμίδες που προσλαμβάνονται καθημερινά. Η πολύ χαμηλή ενεργειακή πρόσληψη σχετίζεται με αυξημένες πιθανότητες εμφάνισης ιώσεων, ενώ στην περίπτωση της παχυσαρκίας υπάρχει μειωμένη δυνατότητα του οργανισμού να καταπολεμά τις μολύνσεις. Γι’ αυτό και είναι απαραίτητο τα παιδιά με αυξημένο σωματικό βάρος να ακολουθούν μια πολύ ισορροπημένη διατροφή. Επίσης, η υψηλή κατανάλωση απλών σακχάρων κατά τη διάρκεια μιας ίωσης φαίνεται να επηρεάζει αρνητικά τη λειτουργία του ανοσοποιητικού. Τέλος, μια διατροφή πλούσια σε λιπαρά φαίνεται να αυξάνει τον κίνδυνο μολύνσεων από παθογόνους μικροοργανισμούς.
Να δώσουν οι γονείς συμπλήρωμα βιταμίνης C στο παιδί για να μην αρρωστήσει;
Η βιταμίνη C είναι το πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο διατροφικό συμπλήρωμα κατά του κρυολογήματος. Συνδέεται άμεσα με το ανοσοποιητικό σύστημα, καθώς η επαρκής και καθημερινή πρόσληψή της ενεργοποιεί την παραγωγή ουσιών, όπως οι κυτοκίνες, που εξουδετερώνουν τους παθογόνους μικροοργανισμούς. Καθημερινά τα παιδιά χρειάζονται 30-60 mg βιταμίνης C. Αυτή η ποσότητα αντιστοιχεί σε ένα πορτοκάλι. Ετσι, λοιπόν, είναι πολύ χρήσιμο για τους γονείς να θυμούνται ότι με την υγιεινή διατροφή τα παιδιά «χτίζουν» ένα γερό ανοσοποιητικό σύστημα που μπορεί να αντεπεξέλθει στην εποχή των ιώσεων και της γρίπης.