Γιατί μαθαίνουμε στα παιδιά μας να διασχίζουν με προσοχή τον δρόμο; Γιατί τους μαθαίνουμε πώς να φροντίζουν τον εαυτό τους έτσι ώστε διατηρούν το σώμα τους καθαρό και υγιές; Γιατί τα συμβουλεύουμε κάθε μέρα και τα καθοδηγούμε σε κάθε νέα δοκιμασία; Ολα αυτά και άλλα πολλά γίνονται στην προσπάθειά μας να προφυλάξουμε τα παιδιά από οτιδήποτε μπορεί να τα απειλήσει ή και να επηρεάσει την ανάπτυξή τους αρνητικά, με γνώμονα το δικό τους συμφέρον, για να μπορούν να απολαύσουν κάθε στιγμή της ζωής τους.
Για αυτόν ακριβώς τον λόγο πρέπει να μιλήσουμε στα παιδιά μας για το σεξ, διδάσκοντάς τα πως η σεξουαλικότητα είναι ένα υπαρκτό κομμάτι του εαυτού μας που, όπως όλα τα άλλα, χρειάζεται φροντίδα και την αμέριστη προσοχή μας, μια και αποτελεί μια ξεχωριστή πτυχή του ατόμου που επηρεάζει σχεδόν όλους τους τομείς της ζωής του. Παραμελώντας τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση των παιδιών είναι σαν να τους στερείτε τις γνώσεις ενός τομέα καθοριστικού για τη ζωή τους ήδη από τη βρεφική τους ηλικία.
Γιατί είναι σημαντικό να γνωρίζουν για το σεξ;
Στην εποχή που ζούμε, τα παιδιά από πολύ μικρή ηλικία έρχονται σε επαφή με κάθε είδους πληροφορίες και εικόνες που εμπεριέχουν μεταξύ άλλων σεξουαλικό περιεχόμενο. Οι πληροφορίες αυτές μπορεί να προέρχονται από την τηλεόραση, το Διαδίκτυο αλλά και από συζητήσεις που τυχαίνει να ακούν από ενηλίκους ή και, μεγαλώνοντας, από τις παρέες που συναναστρέφονται. Οι γονείς μπορούν να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση των παιδιών τους, ενημερώνοντάς τα ακριβώς περί τίνος πρόκειται, ώστε να τα καθοδηγήσουν σωστά.
Γιατί δυσκολευόμαστε;
Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση δυσκολεύει ορισμένους γονείς, καθώς δεν γνωρίζουν πώς ακριβώς να απευθυνθούν στα παιδιά τους ή πώς να ξεκινήσουν τη συζήτηση. Πριν ακόμα αποπειραθείτε να του μιλήσετε για το σεξ, συνειδητοποιήστε ότι δεν υπάρχει τίποτα για το οποίο πρέπει να ντρέπεστε, καθώς αποτελεί ένα απόλυτα φυσιολογικό κομμάτι της ανθρώπινης φύσης. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να μη μεταδώσετε στο παιδί αισθήματα ντροπής καθώς μιλάτε για το σεξ, διότι έτσι θα μάθει να ντρέπεται και να έχει ταμπού σε οτιδήποτε έχει να κάνει με τη σεξουαλικότητά του.
Στην περίπτωση που αναβάλλετε μια τέτοια συζήτηση λόγω ανεπαρκών γνώσεων ή φόβου ότι θα πείτε κάτι λάθος, ζητήστε λίγο χρόνο από το παιδί σας για να φρεσκάρετε τις γνώσεις σας και να επανέλθετε με μια πιο σίγουρη απάντηση.
Ξεκινήστε από νωρίς
Είναι καλό η διαπαιδαγώγηση του παιδιού να ξεκινήσει ήδη από τη βρεφική ηλικία, πριν ακόμα να αρχίσει να μιλά. Αυτό σημαίνει ότι μπορείτε να ενσωματώσετε στις καθημερινές σας συνομιλίες τους σωστούς όρους για τις ευαίσθητες περιοχές, καθώς έτσι θα μπορέσει να τους χρησιμοποιήσει μεγαλώνοντας όταν θα θέλει να σας ενημερώσει για ζητήματα τραυματισμού ή πόνου. Χρησιμοποιήστε τους εν λόγω όρους όπως θα λέγατε παραδείγματός χάριν «το χέρι», με φυσικότητα και καθημερινό τόνο. Πλησιάζοντας στα δύο έτη, θα μπορούσατε να του εξηγήσετε υπό ποιες συνθήκες μπορεί να ασχολείται με το σώμα του, τονίζοντας ότι είναι ένα θέμα προσωπικό που δεν πρέπει να επιτρέπει σε άλλους να το δουν. Θα πρέπει να είστε πολύ προσεκτικοί στον τρόπο που θα του το πείτε, μια και θέλετε να το προστατέψετε και όχι να το κάνετε να νιώσει αμήχανα για αυτή τη διαδικασία.
Προσωπικά όρια
Από την ηλικία των δύο ετών μπορείτε να του μάθετε τι είναι τα προσωπικά όρια, τι επιτρέπεται δηλαδή και τι όχι όσον αφορά τη σωματική επαφή. Διδάσκοντάς το πότε και ποιος επιτρέπεται να το αγγίξει αλλά και σε ποια σημεία του σώματός του, όπως και σε ποια σημεία μπορεί εκείνο να αγγίξει τους γύρω του, όχι μόνο το προστατεύετε, αλλά το βοηθάτε να συνειδητοποιήσει από πολύ νωρίς την έννοια της συναίνεσης. Βοηθήστε το να βάλει τα δικά του προσωπικά όρια αναφορικά με παιχνίδια που σχετίζονται με τη σωματική επαφή, όπως το γαργαλητό, ενημερώνοντάς το πως δεν πρέπει να αφήνει άλλους να το γαργαλάνε όταν δεν θέλει.
Σε αυτό μπορεί να σας βοηθήσει ο κανόνας του εσωρούχου. Ενημερώστε το παιδί ότι δεν επιτρέπεται σε κανέναν πέρα από τη μαμά ή τον μπαμπά να δει το εσώρουχό του ή να το αγγίξει σε ευαίσθητες περιοχές του σώματός του και ότι αν κάποιος τελικά το κάνει θα πρέπει να σας ενημερώσει αμέσως. Χρησιμοποιώντας τον εν λόγω κανόνα είστε σίγουροι ότι το παιδί καταλαβαίνει πότε μια συμπεριφορά τίθεται εκτός ορίων και βρίσκεται σε θέση να σας ενημερώσει ώστε να μπορέσετε να το προστατεύσετε.
Παράλληλα μαθαίνετε στο παιδί να σέβεται τα προσωπικά όρια των άλλων, πράγμα ιδιαίτερα χρήσιμο καθώς σε αυτήν περίπου την ηλικία έχουν την τάση να θέλουν να εξερευνήσουν την ανατομία τους. Ετσι μαθαίνουν ποια είναι τα δικά τους όρια, πού και πώς δηλαδή θα πρέπει να αγγίζουν τους φίλους τους, αλλά και να σέβονται την επιθυμία των άλλων όταν δεν θέλουν να τους αγγίζουν.
Λύνοντας απορίες
Από τα δύο έως και τα πέντε έτη το παιδί ξεκινά να έχει απορίες σχετικά με τον τρόπο που γίνονται τα μωρά. Είναι σημαντικό να αφήσετε τις ιστορίες με τις μέλισσες ή τον πελαργό και να εξηγήσετε με απλά και κατανοητά λόγια την πραγματικότητα. Ξεκινήστε λέγοντας τα βασικά και αφήστε τις λεπτομέρειες για αργότερα, όταν – ανάλογα με την ηλικία του – θα είναι σε θέση να καταλάβει περισσότερα. Μπορείτε να του αναφέρετε το γεγονός ότι γονιμοποιείται το ωάριο από το σπέρμα, διαβεβαιώνοντάς το ότι θα επανέλθετε σε αυτό το σημείο αργότερα, που θα μπορεί να κατανοήσει περισσότερα.
Διαδίκτυο και σεξουαλικό περιεχόμενο
Είναι σημαντικό μετά τα έξι του χρόνια, ηλικία που τα περισσότερα παιδιά είναι εξοικειωμένα με το Διαδίκτυο, να του δείξετε πώς να το χρησιμοποιεί με ασφάλεια. Βάλτε κανόνες που θα απαγορεύουν οποιαδήποτε μορφή επικοινωνίας με αγνώστους, συμπεριλαμβανομένης και της αποστολής ή λήψης φωτογραφιών. Παράλληλα δώστε του να καταλάβει ότι πρέπει να σας μιλήσει οποιαδήποτε στιγμή νιώσει άβολα, όχι για να το μαλώσετε, αλλά για να το βοηθήσετε και να το στηρίξετε. Σε ό,τι αφορά τις ιστοσελίδες πορνογραφικού περιεχομένου, ενημερώστε το ότι μπορεί να τις συναντήσει και ορίστε τις ως ιστοσελίδες που απευθύνονται σε ενηλίκους. Μην ορίσετε το πορνογραφικό περιεχόμενο ως κάτι συγκεκριμένο, αλλά τονίστε ότι αφορούν μόνο ενηλίκους.
Εφηβεία και σεξ
Καθώς το παιδί προσεγγίζει την εφηβεία, είναι καλό να του μιλήσετε για τις αλλαγές που θα προκύψουν στο σώμα του όσο και στην ψυχολογία του. Η εφηβεία αποτελεί και το κατάλληλο χρονικό πλαίσιο για να αναφερθείτε στο σεξ περισσότερο λεπτομερώς, μια και το παιδί, συνειδητοποιώντας την ανατομία του, μπορεί να καταλάβει και περισσότερα. Τότε θα πρέπει να του υπενθυμίσετε και τα προσωπικά όρια, όπως και να αναλύσετε εκτενέστερα και την έννοια της συναίνεσης.
Διδάξτε του πως συναίνεση σημαίνει ότι αρχικά ρωτάς και αφού ακούσεις το «ναι», αφού δηλαδή δοθεί η συγκατάθεση του άλλου, τότε μόνο μπορείς να προχωρήσεις σε οποιαδήποτε ενέργεια. Είναι σημαντικό να τονίσετε πως μόνο έτσι λειτουργεί η συναίνεση και όχι ότι αγγίζεις κάποιον σεξουαλικά μέχρι να ακούσεις το «όχι». Σε κάθε ευκαιρία υπενθυμίστε του πώς ακριβώς λειτουργεί, ώστε να μπορεί να διαχειριστεί τις καταστάσεις σωστά στο μέλλον, για να απολαμβάνει κάθε στιγμή της ζωής του με ασφάλεια.