Ο Laurent Simons, ένας 9χρονος από το Βέλγιο, παίρνει αυτές τις ημέρες το πτυχίο του από το Πολυτεχνείο του Αϊντχόφεν. Πρόκειται φυσικά για ένα παιδί – θαύμα. Ακούγεται απίθανο, αλλά είναι αλήθεια. Ο 9χρονος Laurent σπουδάζει Ηλεκτρονική Μηχανική και σύντομα θα ξεκινήσει το μεταπτυχιακό του, ενώ παράλληλα θα συνεχίσει τις σπουδές του στην Ιατρική. Ο στόχος του είναι να αναπτύξει τεχνητά όργανα. Ο 9χρονος Laurent Simons είναι μια σπάνια περίπτωση. Ξεπερνά τα όρια του χαρισματικού παιδιού και θυμίζει τον μικρό Αμαντέους Μότσαρτ, ο οποίος συνέθετε μουσική από την ηλικία των 5 ετών.
Αν και όλοι αντιλαμβανόμαστε ότι περιπτώσεις όπως του μικρού Laurent Simons δεν είναι ο μέσος όρος αυτού που χαρακτηρίζουμε «χαρισματικό παιδί», πολλοί γονείς διαισθάνονται ότι το παιδί τους μπορεί να γίνει, αν όχι ο επόμενος Αϊνστάιν ή Πικάσο, τουλάχιστον κάποιος επιφανής επιστήμονας ή καλλιτέχνης. Πώς, όμως, μπορεί ένας γονιός να βεβαιωθεί ότι το παιδί του είναι πραγματικά προικισμένο;
Οι πρώτες ενδείξεις
Παρατηρώντας τις δραστηριότητες του δικού σας παιδιού και συγκρίνοντάς τες με των άλλων παιδιών αντίστοιχης ηλικίας, διαπιστώνετε ότι υπάρχει σημαντική διαφορά, κάτι που μπορεί να είναι ένδειξη ότι έχετε ένα ιδιαίτερα ταλαντούχο παιδί. Για παράδειγμα, μπορεί το παιδί σας να μαθαίνει πιο γρήγορα από τα υπόλοιπα παιδιά της ηλικίας του. Να απορροφά λέξεις, αριθμούς, γνώσεις σαν το σφουγγάρι. Ή μπορεί να διαθέτει πιο σύνθετη σκέψη. Δηλαδή, δεν το ενδιαφέρει μόνο τι είναι κάτι, αλλά ζητά περισσότερες πληροφορίες, ρωτώντας γιατί είναι έτσι και πώς λειτουργεί το καθετί. Μπορεί το παιδί σας να έχει αφαιρετική σκέψη, δηλαδή να μπορεί να επεξεργαστεί αφηρημένες έννοιες, όπως είναι η πρόσθεση, η αφαίρεση ή ακόμη και η διαίρεση, από πολύ μικρή ηλικία.
Οι περισσότεροι γονείς θεωρούν ότι ο υψηλός δείκτης ευφυΐας, το IQ, είναι η απόλυτη απόδειξη για ένα προικισμένο παιδί. Αυτό όμως δεν είναι αλήθεια. Το υψηλό IQ είναι ένδειξη για εξαιρετικές ακαδημαϊκές επιδόσεις. Ωστόσο υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που καθιστούν ένα παιδί χαρισματικό και οι οποίοι δεν χωρούν σε ένα τεστ ευφυΐας. Τέτοιοι παράγοντες είναι η δημιουργικότητα και η ενσυναίσθηση. Δεδομένου ότι τα παιδιά συνήθως δεν έχουν ανεπτυγμένο το αίσθημα της συμπόνιας και της κατανόησης των συναισθημάτων των άλλων μέχρι τη σχολική ηλικία, αν το δικό σας παιδί είναι πιο ευαίσθητο σε αυτόν τον τομέα, αποτελεί ένδειξη ωριμότερου πνεύματος και συναισθηματικής αντίληψης των καταστάσεων. Δηλαδή, αυτό σημαίνει ότι έχει ανεπτυγμένο το EQ που είναι εξίσου, αν όχι σημαντικότερο, από το IQ. Αντίστοιχα, κάτι που το IQ τεστ δεν μπορεί να μετρήσει είναι η δημιουργική σκέψη. Ισως το παιδί σας, για παράδειγμα, να είναι καλλιτεχνική φύση και να μπορεί να εκφραστεί με ιδιαίτερο τρόπο ζωγραφίζοντας ή παίζοντας κάποιο μουσικό όργανο. Ολες αυτές είναι ενδείξεις ότι το παιδί σας διαφέρει από τον μέσο όρο της ηλικίας του. Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι είναι χαρισματικό. Μπορεί απλά να διαθέτει μια έντονη κλίση σε κάποιον τομέα.
Ποια παιδιά είναι χαρισματικά
Ενα παιδί προκειμένου να λέγεται «χαρισματικό» θα πρέπει να εκδηλώνει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Οι επιστήμονες αναγνωρίζουν πέντε βασικούς τομείς τέτοιων στοιχείων, ωστόσο ο κατάλογος αυτός αποτελεί περισσότερο ένα βοήθημα για να εντοπιστούν τα χαρισματικά παιδιά, παρά έναν απόλυτο κανόνα.
Διανοητική ικανότητα. Το παιδί μαθαίνει γρήγορα, έχει πλούσιο λεξιλόγιο, είναι παρατηρητικό, επεξεργάζεται πληροφορίες με περίπλοκους τρόπους, έχει αφαιρετική σκέψη, του αρέσει να κάνει υποθέσεις, ενθουσιάζεται με καινούργιες ιδέες.
Ειδικότερη ακαδημαϊκή ικανότητα. Εχει πολύ καλή μνήμη, μαθαίνει πολύ γρήγορα, έχει μεγάλη αντιληπτική ικανότητα, κατέχει πολλές γνώσεις για έναν συγκεκριμένο τομέα (π.χ. μαθηματικά), έχει υψηλές επιδόσεις στον τομέα αυτόν.
Δημιουργική σκέψη. Το παιδί συχνά αυτοσχεδιάζει, έχει πρωτότυπες ιδέες, βρίσκει διαφορετικές λύσεις για κάποιο πρόβλημα, του αρέσει να καταπιάνεται με εργασίες που απαιτούν φαντασία, έχει αίσθηση του χιούμορ.
Καλλιτεχνικό ταλέντο. Εχει μεγάλη ικανότητα δημιουργικής έκφρασης, μεγάλη παρατηρητικότητα, αίσθηση του χώρου και των αναλογιών, ιδιαίτερη ικανότητα έκφρασης συναισθημάτων μέσω των χρωμάτων ή της μουσικής ή της κίνησης.
Ηγετική ικανότητα. Αναλαμβάνει ευθύνες, έχει αυτοπεποίθηση, έχει οργανωτικές ικανότητες, έχει καλή κρίση στη λήψη αποφάσεων, εκφράζεται άνετα, έχει απαιτήσεις από τον εαυτό του και τους άλλους.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα χαρισματικά παιδιά δεν εκδηλώνουν όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά, αλλά κάποια από αυτά.
Τι χρειάζονται τα χαρισματικά παιδιά
Προκειμένου τα προικισμένα παιδιά να αναπτύξουν τα ταλέντα τους χρειάζονται προκλήσεις στον τομέα τους, αλλά παράλληλα μια ευρεία γκάμα ερεθισμάτων που θα προέλθει από την τέχνη, τη λογοτεχνία, την άθληση.
Παράλληλα, χρειάζονται λίγο… χρόνο και χώρο. Επειδή τα χαρισματικά παιδιά λαμβάνουν τεράστια ποσότητα ερεθισμάτων, κάτι που διεγείρει τον συναισθηματικό τους κόσμο, χρειάζονται χρόνο αποσυμπίεσης. Αποφύγετε, για παράδειγμα, να κάνετε ερωτήσεις για το πώς πήγε η μέρα τους στο σχολείο, αμέσως μόλις επιστρέψουν στο σπίτι. Η καλύτερη ώρα για αυτού του είδους τη συζήτηση είναι το τέλος της ημέρας, αφού έχουν επεξεργαστεί με ηρεμία όλα τα νέα δεδομένα που απορρόφησαν.
Αυτό που δεν θα πρέπει να ξεχνούν οι γονείς είναι ότι τα χαρισματικά παιδιά τους δεν παύουν να είναι παιδιά! Αυτό σημαίνει ότι έχουν ανάγκη το παιχνίδι. Μέσω του παιχνιδιού διασκεδάζουν και χαλαρώνουν, ενώ παράλληλα εμπεδώνουν τις καινούργιες γνώσεις που απέκτησαν. Επιπλέον, μέσω του παιχνιδιού αναπτύσσουν την κοινωνικότητά τους, κάτι εξαιρετικά απαραίτητο ώστε η ιδιαιτερότητά τους να μην τα οδηγήσει σε ένα ιδιότυπο «κοινωνικό περιθώριο». Οι γονείς χαρισματικών παιδιών θα πρέπει να φροντίσουν ώστε εκείνα να αναπτυχθούν ισορροπημένα.
Επιπλέον, θα πρέπει να επιτρέψουν σε αυτά να αναπτύξουν τον δικό τους τρόπο σκέψης και δράσης. Αυτό σημαίνει ότι οι γονείς θα πρέπει να «βουτήξουν» στον κόσμο του παιδιού τους και όχι να τραβούν τα παιδιά στον δικό τους κόσμο. Και φυσικά, όλα τα παιδιά – χαρισματικά και μη – χρειάζονται αγάπη, συναισθηματική ασφάλεια και υποστήριξη από τους γονείς τους σε όλους τους τομείς.
Αν δεν είναι χαρισματικό, αλλά έχει κάποια κλίση;
Μπορεί το παιδί σας να μην εντάσσεται στην κατηγορία «χαρισματικό», αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχει κάποια κλίση. Ολοι μας λίγο – πολύ έχουμε τομείς τους οποίους αγαπάμε ή στους οποίους είμαστε καλύτεροι. Μπορείτε να παρατηρήσετε από νωρίς πού έχει κλίση το παιδί σας και να το βοηθήσετε να την αναπτύξει. Αλλωστε, ένα παιδί που μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον που το στηρίζει, αλλά δεν το πιέζει με απαιτήσεις όπως συμβαίνει συνήθως σε ένα χαρισματικό παιδί, έχει καλύτερες πιθανότητες να αναπτυχθεί ισορροπημένα και να διαπρέψει στο μέλλον.
Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το χρυσό μετάλλιο του περίφημου διαγωνισμού συνθετικής βιολογίας iGEM που κατέκτησε και φέτος η ομάδα του ΑΠΘ, αφήνοντας πίσω της πανεπιστήμια – κολοσσούς, όπως το ίδιο το ΜΙΤ που διοργανώνει τον διαγωνισμό, το Cambridge, το Oxford και το Harvard. Σε σύνολο 5.000 ερευνητικών ομάδων η ελληνική ομάδα των φοιτητών του ΑΠΘ κατέκτησε την πρώτη θέση, σχεδιάζοντας και αναπτύσσοντας το POSEIDON (Programmable Orthogonal Systems Engineered Into DNA Oligo Networks). Πρόκειται για τον πρώτο «DNA υπολογιστή» που μπορεί να προσδιορίσει ποιοτικά και ποσοτικά τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ DNA και πρωτεϊνών ώστε να διαπιστωθεί η παρουσία τους σε συγκεκριμένες ασθένειες, με σκοπό αυτές μελλοντικά να αποτραπούν. Είναι η ιστορία μιας ομάδας οκτώ ταλαντούχων νέων ανθρώπων από διαφορετικές επιστήμες, που συνδυάστηκαν για να καταφέρουν ένα εξαιρετικό επίτευγμα και να κάνουν το ΜΙΤ, το Harvard και τα άλλα κορυφαία παγκοσμίως πανεπιστήμια να παραμιλούν μαζί τους. Τι καλύτερο μπορεί να ζητήσει κανείς από το παιδί του;