Ο φόβος είναι μια φυσιολογική αντίδραση σε γεγονότα που φαίνεται να απειλούν την προσωπική ασφάλειά μας. Ειδικά στα παιδιά συνδέεται με καταστάσεις που δημιουργούν το αίσθημα της ανασφάλειας και της ανησυχίας καθώς εκείνα βρίσκονται μπροστά σε κάτι άγνωστο, ξαφνικό ή απρόβλεπτο. Ως γονείς αυτό που μπορείτε να κάνετε είναι να βοηθήσετε το παιδί σας να αισθανθεί ασφαλές.
Τι κάνει τα παιδιά να νιώσουν φόβο;
Τα βρέφη φοβούνται τους ξένους. Οταν τα μωρά είναι 8-9 μηνών, μπορούν να αναγνωρίσουν τα πρόσωπα των ανθρώπων του στενού περιβάλλοντός τους. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο νέα πρόσωπα μπορεί να τους φαίνονται τρομακτικά – ακόμη και μια νέα baby sitter ή ένας συγγενής. Ετσι, μπορεί να κλάψουν ή να κρυφτούν στην αγκαλιά της μαμάς για να αισθανθούν ασφαλή.
Τα νήπια αισθάνονται το άγχος του αποχωρισμού. Στην ηλικία μεταξύ 10 μηνών και 2 ετών, πολλά μικρά παιδιά αρχίζουν να φοβούνται την απομάκρυνση από τον γονέα. Δεν θέλουν ο γονιός τους να τα αφήσει στον παιδικό σταθμό ή να κοιμηθούν μόνα τους. Μπορεί να φωνάξουν, να κλάψουν και να προσπαθήσουν να παραμείνουν κοντά στον γονιό τους με κάθε τρόπο.
Τα νήπια φοβούνται φανταστικά πράγματα. Παιδιά ηλικίας 4 έως 6 ετών μπορεί να φανταστούν κάτι που τα τρομάζει. Ωστόσο, δεν μπορούν πάντα να διακρίνουν τι είναι πραγματικό και τι όχι. Για εκείνα, τα τρομακτικά τέρατα που κρύβονται στην ντουλάπα ή κάτω από το κρεβάτι είναι πραγματικά. Πολλά παιδιά σε αυτήν την ηλικία φοβούνται να κοιμηθούν στο σκοτάδι. Επίσης, μερικά δυσκολεύονται να ξανακοιμηθούν αν δουν κάποιον εφιάλτη. Επιπλέον, τα νήπια μπορεί να φοβούνται τους δυνατούς θορύβους, όπως οι βροντές ή τα πυροτεχνήματα.
Τα παιδιά σχολικής ηλικίας φοβούνται πραγματικούς κινδύνους. Οταν τα παιδιά είναι 7 ετών ή μεγαλύτερα, τα τέρατα κάτω από το κρεβάτι δεν μπορούν να τα τρομάξουν ιδιαίτερα, επειδή ξέρουν ότι δεν είναι αληθινά. Σε αυτήν την ηλικία, μερικά παιδιά αρχίζουν να φοβούνται πράγματα που θα μπορούσαν να συμβούν στην πραγματική ζωή. Μπορεί να φοβούνται ότι υπάρχει ένας «κακός» μέσα στο σπίτι. Μπορεί να αισθάνονται φοβισμένα για φυσικές καταστροφές που ακούνε από τις ειδήσεις. Πιθανότατα αισθάνονται φόβο μπροστά στο ενδεχόμενο να τραυματιστούν ή ένα αγαπημένο πρόσωπο να πεθάνει.
Πώς μπορώ να βοηθήσω το παιδί μου όταν φοβάται;
- Βοηθήστε το μωρό σας να συνηθίσει ένα νέο άτομο ενώ το κρατάτε στην αγκαλιά σας και το κάνετε να αισθάνεται ασφαλές. Σύντομα, το νέο πρόσωπο δεν θα του φαίνεται ξένο.
- Ηρεμήστε το μικρό σας λέγοντας: «Ολα είναι εντάξει, είσαι ασφαλής, είμαι εδώ». Είναι καλό το παιδί να γνωρίζει ότι είστε εκεί για να το προστατέψετε. Ετσι θα χαλαρώσει.
- Καθώς το παιδί σας μεγαλώνει, βοηθήστε το να εκφράσει με λέξεις τα συναισθήματά του, αλλά και να τολμήσει να δοκιμάσει νέα πράγματα ακόμη και αν το φοβίζουν αρχικά.
- Αφήστε το μικρό σας να μείνει μακριά από εσάς για σύντομα χρονικά διαστήματα. Οταν πρέπει να χωριστείτε από το παιδί σας, πείτε του ότι θα επιστρέψετε, αγκαλιάστε το, χαμογελάστε του και φύγετε. Ετσι το παιδί σας θα μάθει ότι πάντα θα επιστρέφετε.
- Για το μικρό παιδί σας που φοβάται το σκοτάδι, υιοθετήστε μια χαλαρωτική ρουτίνα πριν από τον ύπνο. Διαβάστε του ή τραγουδήστε του. Κάντε το παιδί να αισθάνεται ασφάλεια και αγάπη.
- Βοηθήστε το να βρει το θάρρος του. Για παράδειγμα, ελέγξτε μαζί αν υπάρχουν τέρατα κάτω από κρεβάτι. Με εσάς εκεί για να το υποστηρίζετε, αφήστε το να δει μόνο του ότι δεν υπάρχει κάτι για να φοβάται.
- Περιορίστε τις τρομακτικές εικόνες και ταινίες που μπορεί να το φοβίζουν.
Φόβος ή φοβία;
Τα περισσότερα παιδιά μπορούν να αντιμετωπίσουν τους φυσιολογικούς φόβους τους με υποστήριξη από τους γονείς τους και τελικά να τους ξεπεράσουν καθώς μεγαλώνουν. Ωστόσο, μερικά παιδιά χρειάζονται περισσότερη βοήθεια για να χειριστούν αυτό που τους προκαλεί άγχος, καθώς πιθανώς πρόκειται για φοβία. Η φοβία είναι ένας επίμονος υπερβολικός φόβος, που συνοδεύεται από εφίδρωση, ταχυκαρδία, τρόμο και ενδεχομένως συνδέεται με κάποια τραυματική εμπειρία του παιδιού.
Πώς θα καταλάβετε αν πρόκειται για φοβία;
- Φαίνονται ακραίες ή διαρκούν πέραν της φυσιολογικής ηλικίας.
- Το αναγκάζουν να είναι πολύ αναστατωμένο ή θυμωμένο.
- Εμποδίζουν το παιδί από δραστηριότητες, όπως το να πηγαίνει στο σχολείο, να κοιμάται μόνο του ή να είναι μακριά σας.
- Του προκαλούν σωματικά συμπτώματα, όπως στομαχόπονος, πονοκέφαλος, ταχυκαρδία, δεν μπορεί να αναπνεύσει, ζαλίζεται ή πονάει.
Σε αυτές τις περιπτώσεις καλύτερα να συζητήσετε με τον γιατρό σας το πρόβλημα, ώστε να σας καθοδηγήσει κατάλληλα.