Μία από τις πιο δύσκολες, τις πιο άβολες αλλά και τις πιο απαραίτητες συζητήσεις που θα κάνουμε με τα παιδιά μας είναι εκείνη που αφορά στο σεξ. Ακριβώς όμως επειδή μας φαίνεται ότι πρόκειται για μια κουβέντα που δεν ξέρουμε πώς να χειριστούμε, οι περισσότεροι γονείς την αποφεύγουμε και πέφτουμε στην παγίδα να σκεφτόμαστε -κάθε φορά που προκύπτει ένα σχετικό θέμα- ότι είναι ακόμα νωρίς και ότι η εν λόγω συζήτηση μπορεί να περιμένει. Κάνουμε όμως ένα σοβαρό λάθος, και έτσι έρχεται μια στιγμή που η εφηβεία με εξαιρετική φόρα χτυπάει την πόρτα της οικογένειάς μας και συνειδητοποιούμε ότι αργήσαμε και ότι τα παιδιά μας έχουν ενημερωθεί από άλλες, συχνά όχι και τόσο αξιόπιστες πηγές. Έστω όμως και τότε χρειάζεται να ξεπεράσουμε τα ταμπού μας και τους φόβους μας και να μιλήσουμε στα παιδιά μας, γιατί ακόμα και αν νομίζουμε και νομίζουν ότι τα ξέρουν όλα, αυτό απέχει από την πραγματικότητα. Τι να τους πούμε και πώς; Θα το μάθουμε διαβάζοντας τα παρακάτω.
«Μαμά, πώς γίνονται τα παιδιά;»
Είτε μας γίνει η ερώτηση είτε όχι, θα πρέπει να φροντίσουμε να μιλήσουμε στα παιδιά μας σχετικά με το σώμα τους και το σεξ από τη στιγμή που αρχίζουν να αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους και σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να περιμένουμε την εφηβεία. Η ειλικρίνεια και η απλότητα είναι τα «κλειδιά» για να μπορέσουμε να τους μεταδώσουμε -λαμβάνοντας κάθε φορά υπ’ όψιν την ηλικία τους- όλες αυτές τις καινούργιες και σημαντικές πληροφορίες: Τι είναι το κάθε μέρος τους σώματος, σε τι χρησιμεύει, τι είναι το σεξ, γιατί οι άνθρωποι κάνουν σεξ, πώς γεννιούνται τα παιδιά κ.λπ. Αν δυσκολευόμαστε, μπορούμε να αγοράσουμε κάποιο βιβλίο που να δίνει οδηγίες για το πώς πρέπει να μιλάνε οι γονείς στα παιδιά σχετικά με το σεξ, ώστε να πάρουμε κατευθύνσεις, ή και κάποιο βιβλίο που να απευθύνεται σε παιδιά και να παρουσιάζει με απλό και κατανοητό τρόπο το σεξ. Αυτό που χρειάζεται να έχουμε στον νου μας σε όλη αυτήν τη διαδικασία είναι να μην παρουσιάζουμε το σεξ ως κάτι που πρέπει να αποφεύγουμε, που μπορεί να μας βλάψει ή για το οποίο θα πρέπει να ντρεπόμαστε. Όσο και αν φοβόμαστε, ντρεπόμαστε, διστάζουμε, αναρωτιόμαστε σε σχέση με το σεξ και το πώς θα το παρουσιάσουμε στα παιδιά μας, χρειάζεται να προσέξουμε, γιατί μπορεί να στιγματίσουμε το σεξ στα μάτια τους και να υπονομεύσουμε την υγιή σεξουαλική τους ζωή. Αν φτάσουμε να μην έχουμε μιλήσει στα παιδιά μας καθόλου για το σεξ μέχρι τα δέκα ή τα έντεκά τους χρόνια, που ουσιαστικά ξεκινά η εφηβεία και οι αλλαγές στο σώμα τους είναι τεράστιες, ειδικά μάλιστα στα κορίτσια, που ξεκινά και η περίοδος (κατά μέσο όρο στα δωδεκάμισι χρόνια τους), θα πρέπει να το κάνουμε χωρίς αναβολή. Η μητέρα θα πρέπει να μιλήσει στο κορίτσι και ο πατέρας στο αγόρι, το οποίο συχνά είναι πολύ πιο ανώριμο. Οι γονείς θα πρέπει να συζητήσουμε με τα παιδιά χωρίς ντροπές και χωρίς να κρύβουμε τίποτε από την πραγματικότητα. Ο στόχος θα πρέπει να είναι να δημιουργηθεί μια σχέση εμπιστοσύνης και τα παιδιά να νιώθουν ότι μπορούν να απευθυνθούν στους γονείς τους, οι οποίοι δεν θα τα κρίνουν αλλά θα τα στηρίξουν, για οποιοδήποτε πρόβλημα τους προκύψει (π.χ. πρόβλημα στη σχέση τους, ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη, σεξουαλική παρενόχληση κ.λπ.). Σημασία επίσης έχει να ενημερώσουμε καλά τα παιδιά μας σε σχέση με την αντισύλληψη, την υγιεινή, την πρόληψη, αλλά και την προστασία τους από ανθρώπους που θα θελήσουν να τα εκμεταλλευτούν ή και να τα κακοποιήσουν ακόμα.
Έξι ερωτήσεις ζητούν απαντήσεις
1 «Δεν εγκρίνω τη σχέση του. Τι να κάνω;»
Σε αυτήν την περίπτωση, θα πρέπει να θυμόμαστε ότι αν απαγορεύσουμε στο παιδί μας να κάνει κάτι, κατά πάσα πιθανότητα θα το οδηγήσουμε να θέλει να το κάνει ακόμα περισσότερο (π.χ. να βγαίνει η έφηβη κόρη μας με έναν φοιτητή), θα το απομακρύνουμε από εμάς και τελικά θα βγούμε χαμένοι, αφού δεν θα ξέρουμε τι συμβαίνει. Οι έφηβοι πιστεύουν ότι οι σχέσεις τους θα κρατήσουν για πάντα, αλλά ευτυχώς ή δυστυχώς συνήθως αυτό δεν συμβαίνει. Εμείς θα πρέπει να είμαστε ψύχραιμοι και να παρατηρούμε διακριτικά, προσπαθώντας να γνωρίζουμε τις παρέες και τις σχέσεις των παιδιών μας – κρατώντας βέβαια αποστάσεις, κυρίως όταν δεν τις εγκρίνουμε. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε να μιλήσουμε για τους κινδύνους που ελλοχεύουν και να δώσουμε διακριτικά τις συμβουλές μας, ούτε ότι θα κάνουμε πίσω στους κανόνες μας, π.χ. να μην αργούν τα βράδια ή να μην παραμελούν τα μαθήματά τους.
2 «Μήπως είναι ομοφυλόφιλος;»
Αν το παιδί μας δείχνει έλξη για άτομα του ίδιου φύλου, είναι απαραίτητο να το ακούσουμε με προσοχή, αποφεύγοντας ακραίες αντιδράσεις και λόγια. Συχνά οι έφηβοι αισθάνονται μπερδεμένοι όσον αφορά τον σεξουαλικό τους προσανατολισμό. Είναι επίσης σκόπιμο να απευθυνθούμε σε έναν ειδικό για να δούμε πώς θα το χειριστούμε εμείς, αλλά και για να στηρίξουμε το παιδί μας και να μην καταστρέψουμε την αυτοπεποίθησή του αλλά και τη σχέση μας μαζί του.
3«Πειράζει που βλέπει πορνό;»
Ο μεγαλύτερος κίνδυνος που ενέχει το πορνό, στο οποίο διευκολύνεται όλο και περισσότερο η πρόσβαση τώρα με το Διαδίκτυο, είναι να κάνει τα παιδιά να πιστεύουν ότι στην πραγματικότητα το σεξ συμβαίνει όπως στις ταινίες, όπου όλοι είναι πάντα τέλειοι, πρόθυμοι και αποδίδουν απρόσκοπτα και εντυπωσιακά. Χρειάζεται κατ’ αρχάς να ελέγχουμε την πρόσβασή τους στο Διαδίκτυο και να τους εξηγήσουμε ότι όσα βλέπουμε στα πορνό απέχουν πολύ από την πραγματικότητα και ότι ο στόχος τους δεν είναι να «εκπαιδεύσουν» τους άπειρους αλλά να διεγείρουν τους «έμπειρους».
4«Θέλει να ξεκινήσει το σεξ. Τι να του πω;»
Καλό είναι να συζητήσουμε μαζί του με ηρεμία, εξηγώντας του ότι οι ολοκληρωμένες σχέσεις απαιτούν ωριμότητα και ότι δεν χρειάζεται βιασύνη. Το παιδί πρέπει να πάρει το μήνυμα ότι το σεξ είναι κάτι πολύ όμορφο, ένα από τα κορυφαία γεγονότα στη ζωή, αλλά πρέπει να γίνει με το κατάλληλο πρόσωπο, στη σωστή στιγμή και σε καλές συνθήκες. Σε κάθε περίπτωση είναι βέβαια σκόπιμο να ενημερώσουμε τα παιδιά για την αντισύλληψη και τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα. Αν έχουν κάποια σταθερή σχέση, αισθάνονται έτοιμα και έχουν αποφασίσει να δοκιμάσουν, είναι καλύτερο να αποδεχτούμε την απόφαση και να ξέρουν ότι είμαστε δίπλα τους.
5«Πώς να αντιδράσω στον αυνανισμό;»
Οι γονείς θα πρέπει να είμαστε διακριτικοί και να σεβόμαστε την ιδιωτικότητα των παιδιών. Τόσο ο αυνανισμός όσο και τα ερωτικά όνειρα και οι φαντασιώσεις είναι πολύ φυσιολογικά, ειδικά στην εφηβεία, και δεν χρειάζεται να συνοδεύονται από αισθήματα ντροπής ή ενοχές. Ο αυνανισμός είναι ένας πειραματισμός των εφήβων με το σώμα τους και μια προετοιμασία για τη μελλοντική σεξουαλική τους ζωή.
6 «Γίνεται να μην το ενδιαφέρει το σεξ;»
Αν είναι αγόρι και έχει μπει στην εφηβεία, το φυσιολογικό είναι -ακόμα και αν το παιδί είναι πολύ ντροπαλό για να εκφράζει τις ανησυχίες του- να υπάρχουν νυχτερινές στύσεις, εκσπερματίσεις κ.λπ. Αν έχουμε αμφιβολίες, καλό θα ήταν να συζητήσει ο πατέρας μαζί του, χωρίς όμως να του δείχνουμε ότι ανησυχούμε, γιατί το κάθε παιδί έχει τον δικό του ρυθμό. Αν πρόκειται για κορίτσι, η έλλειψη σεξουαλικού ενδιαφέροντος μπορεί να έχει να κάνει με την ντροπή, τη συστολή, το ότι δεν νιώθει ωραία για το σώμα της, φοβάται κ.λπ., συνήθως όμως κάτι τέτοιο ξεπερνιέται με τον χρόνο.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΝ κ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΚΑΠΠΑΤΟΥ, ψυχολόγο-παιδοψυχολόγο, συγγραφέα.