Οι πανδημίες συνήθως τελειώνουν με δύο τρόπους: Είτε τα κρούσματα εντοπίζονται και απομονώνονται, είτε ο πληθυσμός επιτυγχάνει ανοσία της αγέλης – συχνά με τη βοήθεια ενός εμβολίου. Ο περιορισμός του κοροναϊού μέχρι στιγμής έχει αποφύγει. Τι ελπίδες έχουμε, όμως, να πετύχουμε την ανοσία της αγέλης; Οι ειδικοί μίλησαν στον Guardian συζητώντας αναλυτικά τις κεντρικότερες παραμέτρους του ζητήματος.
Τι είναι η ανοσία της αγέλης;
Άντζελα Ράσμουσεν: Όταν αρκετοί άνθρωποι σε έναν πληθυσμό αποκτούν ανοσία σε έναν ιό, αυτός δεν καταφέρνει να βρει νέο ξενιστή. Ως αποτέλεσμα, σταματά να εξαπλώνεται εντός του συγκεκριμένου πληθυσμού. Αυτό ισχύει κυρίως για τους ιούς, που χρειάζονται έναν ξενιστή για να αναπαραχθούν.
Μαρκ Λίπσιτς: Είναι η έκταση στην οποία η ανοσία εντός του πληθυσμού προστατεύει τα άτομα που εξακολουθούν να είναι ευάλωτα στη λοίμωξη.
Ποιο είναι το «κατώφλι» για την επίτευξή της;
Λίπσιτς: Εξαρτάται από τον ιό, τον πληθυσμό και το είδος της ανοσίας. Όσο πιο μεταδοτικός είναι ο ιός, τόσο υψηλότερο είναι το κατώφλι για την επίτευξη ανοσίας της αγέλης. Ορισμένοι πληθυσμοί έχουν μεγαλύτερη μετάδοση από άλλους, επειδή χαρακτηρίζονται από υψηλότερη πυκνότητα και μεγαλύτερη αλληλεπίδραση μεταξύ των ατόμων. Αυτό επίσης επηρεάζει το κατώφλι της ανοσίας. Τέλος, υπάρχει και το ερώτημα της ποιότητας της ανοσίας. Αν δεν είναι πολύ αποτελεσματική ή δεν έχει μεγάλη διάρκεια, και πάλι η επίτευξη ανοσίας της αγέλης είναι πιο δύσκολη.
Άμπερ Ντ’Σούζα: Εξαρτάται από τη λοίμωξη, όμως συνήθως είναι περίπου στο 70% του πληθυσμού.
Τι συμβαίνει αν δεν φτάσουμε σε αυτό το κατώφλι – για παράδειγμα επειδή ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού αρνείται τον εμβολιασμό;
Ντ’Σούζα: Αν έχουμε διαθέσιμο εμβόλιο και μόνο το 40% με 50% του πληθυσμού εμβολιαστεί, δεν θα επιτύχουμε ανοσία της αγέλης. Η λοίμωξη θα συνεχίσει να εξαπλώνεται μεταξύ εκείνων που δεν είναι προστατευμένοι.
Ράσμουσεν: Το έχουμε δει πιο καθαρά στην αύξηση της μετάδοσης της ιλαράς σε όλο τον κόσμο. Ο αριθμός των ανθρώπων που δεν έχουν εμβολιαστεί για την ιλαρά έχουν αυξηθεί και αρχίζουμε να παρατηρούμε εξάρσεις εντός πληθυσμών που μέχρι πρόσφατα είχαν ανοσία της αγέλης.
Είναι η ανοσία της αγέλης ο μόνος τρόπος να τελειώσει η πανδημία;
Ράσμουσεν: Όχι απαραίτητα. Η έξαρση του SARS (2002 – 2004) θα μπορούσε να θεωρηθεί πανδημία από τη στιγμή που υπήρξαν ξεσπάσματα και εκτός της Ασίας. Όμως μόλις 8.000 άνθρωποι μολύνθηκαν από τον ιό, ο οποίος δεν μεταδιδόταν πριν την εμφάνιση συμπτωμάτων. Τέθηκε υπό έλεγχο με τη χρήση κλασικών επιδημιολογικών μεθόδων, όπως τα τεστ, η ιχνηλάτηση, η καραντίνα και η απομόνωση.
Όμως για τη συγκεκριμένη πανδημία, που έχει μεταδοθεί τόσο εκτεταμένα σε όλο τον κόσμο, πιστεύω ότι ο μόνος τρόπος να τελειώσει είναι μέσω ενός εμβολίου.
Υπάρχουν ασθένειες για τις οποίες ήδη έχουμε ανοσία της αγέλης;
Ντ’Σούζα: Πολλές. Έχουμε αποτελεσματικά εμβόλια για την ανεμοβλογιά, την ιλαρά, την παρωτίτιδα και την ερυθρά. Τα εμβόλια για αυτές τις ασθένειες διανέμονται εκτεταμένα και παρατηρούμε πολύ χαμηλά ποσοστά κυκλοφορίας τους εντός των πληθυσμός. Εξακολουθούμε να έχουμε ενίοτε εξάρσεις, όταν τα ποσοστά εμβολιασμού μειώνονται, όμως με την προϋπόθεση ότι ο πληθυσμός έχει επαρκή επίπεδα ανοσίας της αγέλης, αυτά τα ξεσπάσματα περιορίζονται γρήγορα.
Υπάρχουν ασθένειες για τις οποίες έχουμε επιτύχει φυσική ανοσία της αγέλης;
Ράσμουσεν: Υπάρχουν πολλά που εξακολουθούμε να μην γνωρίζουμε σχετικά με αυτό. Ο ιός Ζίκα φαίνεται να μην κυκλοφορεί πλέον στη Νότια Αμερική και υπάρχει η υπόθεση ότι αυτό οφείλεται στην επίτευξη φυσικής ανοσίας της αγέλης. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν ακόμη άλλοι ευάλωτοι πληθυσμοί. Θα μπορούσε να εμφανιστεί εκ νέου.
Αν κυκλοφορήσει εμβόλιο κοροναϊού, πόσος καιρός θα χρειαστεί για την επίτευξη ανοσίας της αγέλης;
Ράσμουσεν: Εξαρτάται από το πόσα άτομα θα εμβολιαστούν και από τα επίπεδα αποτελεσματικότητάς του. Τα εμβόλια για πολλά παθογόνα του αναπνευστικού δεν καταφέρνουν πάντα να φτάσουν σε πλήρη ανοσία, πράγμα που σημαίνει ότι οι εμβολιασθέντες εξακολουθούν να μπορούν να μολυνθούν – απλώς περνούν την ασθένεια πιο ήπια. Και πάλι, τα πλεονεκτήματα για τη δημόσια υγεία είναι μεγάλα, όμως γίνεται πιο δύσκολο να καταλάβουμε πόσοι πρέπει να εμβολιασθούν για να επιτευχθεί ανοσία της αγέλης, καθώς εξακολουθούν να υπάρχουν ξενιστές ικανοί να γίνουν φορείς του ιού.
Επομένως, εξαρτάται από το πώς ορίζουμε την ανοσία της αγέλης. Θα μπορέσουμε να εξαλείψουμε τον ιό με αυτά τα εμβόλια; Είναι δύσκολο να το προβλέψουμε. Όμως ακόμη και αν δεν σταματήσουμε πλήρως την κυκλοφορία του ιού στον πληθυσμό, η παρουσία του θα επηρεάσει την επιστροφή μας στην «κανονικότητα».
Λίπσιτς: Ιδανικά, θα φτάσουμε σε ένα σημείο που ο κοροναϊός θα είναι για εμάς όπως η ιλαρά. Οι κοινότητες που λειτουργούν σωστά, θα έχουν υψηλά επίπεδα εμβολιασθέντων – επομένως και ανοσία της αγέλης. Θα εξακολουθήσουμε να ανησυχούμε για εισαγωγές του ιού από εκείνους που δεν έχουν εμβολιασθεί τη συγκεκριμένη χρονιά, όμως δεν θα είναι καθημερινή αγωνία για τους περισσότερους.
Υπάρχει περίπτωση να επιτύχουμε φυσική ανοσία για τον κοροναίό;
Ντ’Σούζα: Τα στοιχεία δείχνουν ότι σε όλες τις ΗΠΑ, έχει εκτεθεί στον ιό περίπου το 10% του πληθυσμού. Επομένως, ακόμη και η χώρα που δέχεται το μεγαλύτερο πλήγμα απέχει πολύ από την επίτευξη ανοσίας με φυσικό τρόπο.
Ράσμουσεν: Η άποψη ότι «Εντάξει, τώρα δεν μπορούμε να κάνουμε και πολλά, ας τον κολλήσουμε όλοι για να αναρρώσουμε και να έχουμε ανοσία της αγέλης», απλώς δεν έχει καμία βάση. Θα μπορούσε να προκαλέσει εκατομμύρια νεκρούς και ενδεχομένως μόνιμες αναπηρίες σε εκατομμύρια ακόμη που θα καταφέρουν να επιβιώσουν. Δεν αντέχουμε ένα τόσο υψηλό επιδημιολογικό τίμημα για την ανοσία της αγέλης. Πρέπει να περιμένουμε το εμβόλιο.
Λίπσιτς: Το πρόβλημα είναι ότι θα υποφέρουμε σε αυτή τη διαδικασία. Επομένως, δεν είναι ότι δεν μπορούμε να το καταφέρουμε, αλλά ότι δεν θέλουμε να το κάνουμε, δεδομένης της καταστροφής που πλέον γνωρίζουμε ότι μπορεί να προκαλέσει.
Δεν πιστεύω ότι είναι λάθος επιστημονικά. Πιστεύω ότι είναι λάθος ηθικά.
Μίλησαν στον Guardian:
- Δρ. Άντζελα Ράσμουσεν, ιολόγος και αναπληρώτρια ερευνήτρια στη Σχολή Δημόσιας Υγείας Mailman στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια
- Δρ. Άμπερ Ντ’Σούζα, καθηγήτρια επιδημιολογίας στη Σχολή Δημόσιας Υγείας Bloomberg του Πανεπιστημίου Τζονς Χόπκινς
- Δρ. Μαρκ Λίπσιτς, καθηγητής επιδημιολογίας και διευθυντής του Κέντρου Δυναμικής Μεταδοτικών Ασθενειών της Σχολής Δημόσιας Υγείας TH Chan του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ