Ένα παιδί που δεν στέκεται ούτε λεπτό, δεν μπορεί να συγκεντρωθεί και ξεχνάει τις οδηγίες που του δίνουν σίγουρα κάνει τη ζωή των γονιών του δύσκολη. Παράλληλα, ένα παιδί με αυτά τα χαρακτηριστικά πιθανότατα θα έχει και προβλήματα στο σχολείο. Έτσι, αργά ή γρήγορα, είτε με πρωτοβουλία της ίδιας της οικογένειας, είτε με προτροπή των εκπαιδευτικών, θα αναζητηθεί η συμβουλή του ειδικού.
Οι γονείς θα πρέπει να γνωρίζουν ότι κατά την περίοδο των 2-4 ετών η προσοχή του παιδιού είναι φυσιολογικά «ολισθηρή» επειδή η εκρηκτική κινητικότητά του το ωθεί να επεκτείνει τις ανακαλύψεις του και να διευρύνει τις εμπειρίες του. Αν όμως θεωρούν ότι η έλλειψη προσοχής και η παρορμητικότητα του παιδιού είναι σε υπερβολικό βαθμό, τότε θα πρέπει να απευθυνθούν σε παιδοψυχολόγο.
Τι πρέπει να προσέξετε στη συμπεριφορά του παιδιού
Στην ηλικία των 3-4 ετών είναι πολύ ζωηρό, περπατά και κινείται άτσαλα (έλλειψη συντονισµού). Στον παιδικό σταθμό ή στο σχολείο δεν μπορεί να ενταχθεί στη λογική της ομάδας, με αποτέλεσμα να έχει προβλήµατα στις σχέσεις του µε τους συµµαθητές του και τους εκπαιδευτικούς.
Ειδικότερα, μπορεί: Να είναι επιθετικό, να μην μπορεί να καθίσει όση ώρα απαιτείται στο θρανίο, να µην υπακούει σε κανόνες και να είναι πολύ παρορμητικό, να μη συμμετέχει σε σχολικές δραστηριότητες εκτός μαθήματος, να παρουσιάζει αδυναμία συγκέντρωσης, με αποτέλεσµα να μην μπορεί να παρακολουθήσει το μάθηµα και να μελετήσει, ή να δυσκολεύεται να διαβάσει ή να γράψει.
Επιπλέον, τα παιδιά με ελλειμματική προσοχή πολύ συχνά δεν προσέχουν τις λεπτομέρειες, δυσκολεύονται να ακολουθήσουν οδηγίες ή κανόνες, φαίνεται να μην ακούν όταν τους μιλούν, χάνουν αντικείμενα, ή ξεχνούν τις καθημερινές υποχρεώσεις τους.
Τι είναι το ΔΕΠΥ
Έως σήμερα δεν έχουν αποσαφηνιστεί οι ακριβείς αιτίες της Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ). Ορισμένοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι οφείλεται σε νευρολογική διαταραχή, δηλαδή οι νευροδιαβιβαστές του εγκεφάλου δεν μεταβιβάζουν τα μηνύματα του εγκεφάλου σωστά, με αποτέλεσμα το παιδί να μην μπορεί να ελέγξει τις παρορμήσεις του και να έχει προβλήματα συγκέντρωσης.
Ο ρόλος του περιβάλλοντος
Το περιβάλλον του παιδιού δεν δέχεται πάντα με ευκολία αυτή τη συμπεριφορά για διαφόρους λόγους (αυστηρή στάση των γονέων, περιορισμένος χώρος κατοικίας, απαίτηση πειθαρχίας από το σχολείο). Ετσι, υπάρχει ο κίνδυνος το παιδί να επιδεινώσει αυτή τη συμπεριφορά και να αναπτύξει ΔΕΠΥ ως αντίδραση στην ανεπιείκεια και τις αυξανόμενες απαιτήσεις του περιβάλλοντός του. Αλλωστε, εκ των πραγμάτων, η σύγχρονη αστική ζωή δεν καλύπτει τις κινητικές ανάγκες του παιδιού, π.χ. έλλειψη χώρων πρασίνου, καθιστική ζωή με τηλεόραση και υπολογιστή. Σε ορισμένες περιπτώσεις και άλλες παθολογικές εκδηλώσεις συνδυάζονται με τη ΔΕΠΥ, όπως η ενούρηση, τα προβλήματα ύπνου ή οι μαθησιακές δυσκολίες.
Ο ψυχολογικός παράγοντας
Το ψυχολογικό πλαίσιο μπορεί να είναι ποικιλόμορφο. Η ΔΕΠΥ μπορεί να είναι η αντίδραση του παιδιού σε μια τραυματική ή στρεσογόνα κατάσταση, π.χ. διαζύγιο των γονιών, μετακόμιση, θάνατος κοντινού προσώπου. Οσο πιο μικρό είναι το παιδί, τόσο πιο σωματοποιημένη είναι η αντίδρασή του, αφού ακόμη δεν μπορεί να εκφραστεί λεκτικά. Στην περίπτωση των παιδιών με φυσιολογική νοημοσύνη που δεν βιώνουν αγχογενείς καταστάσεις και δεν έχουν αναπτυξιακές δυσκολίες ή διαταραγμένο ψυχοσυναισθηματικό κόσμο, η ρίζα του προβλήματος εντοπίζεται στο επίπεδο ανοχής του οικογενειακού – κυρίως – περιβάλλοντος, στα αυστηρά ή χαλαρά όρια που θέτουν οι γονείς και στον γενικότερο τρόπο διαπαιδαγώγησης των παιδιών.
Επίσης, μερικά παιδιά παρουσιάζουν πιο έντονη κινητικότητα λόγω κληρονομικότητας. Σπανιότερα, η ΔΕΠΥ παίρνει μια πιο ψυχοπαθολογική σημασία όταν συνδυάζεται με προκλητικές ή επικίνδυνες συμπεριφορές, σαν το παιδί να αναζητεί την τιμωρία (νευρωτική ενοχή) ή σαν να είναι η απάντησή του απέναντι στην έντονη αγωνία, την κατάθλιψη, τη μανία, τον αυτισμό ή την παιδική ψύχωση.
Τι μπορεί να κάνει ο γονιός
Οι γονείς των παιδιών που έχουν ΔΕΠΥ συνήθως δυσκολεύονται να αποδεχθούν τη διάγνωση γιατί θεωρούν ότι το παιδί τους δεν είναι «φυσιολογικό». Απενοχοποιήστε τον εαυτό σας και το παιδί σας, δεν ευθύνεστε για την ύπαρξη της ΔΕΠΥ. Αλλωστε, όλοι έχουμε ιδιαιτερότητες, όλοι είμαστε διαφορετικοί και ζούμε τη ζωή μας με τον τρόπο που μας εξυπηρετεί. Πολύ βοηθητικό για τα παιδιά με ΔΕΠΥ είναι να έχουν οργανωμένο πρόγραμμα με ξεκάθαρους κανόνες και ρουτίνες, που το παιδί γνωρίζει εκ των προτέρων. Κάντε τις ασχολίες του ενδιαφέρουσες και κάντε συχνά διαλείμματα κατά τη διάρκεια μιας δύσκολης δραστηριότητας. Εστιάστε στην επιθυμητή συμπεριφορά και επιβραβεύστε την.
Να είστε ακριβείς σε αυτό που ζητείτε και οι απαιτήσεις σας να είναι προσαρμοσμένες στις ικανότητες του παιδιού. Ασκήσεις υπευθυνότητας και οργάνωσης πρέπει να αποτελούν μέρος της καθημερινότητας των παιδιών (λίστα με ψώνια στο σουπερμάρκετ, επιλογή από το προηγούμενο βράδυ των ρούχων, προετοιμασία τσάντας με βάση το πρόγραμμά του). Βοηθήστε το παιδί να κοινωνικοποιηθεί και να κάνει φίλους.
Η θεραπευτική απάντηση στο πρόβλημα
Η θεραπευτική απάντηση για ένα παιδί με ΔΕΠΥ δεν είναι η ίδια σε κάθε περίπτωση. Εχει πάντα σχέση με τη στάση του περιβάλλοντός του και με τα άλλα συνυπάρχοντα προβλήματα (μαθησιακές δυσκολίες, ενούρηση, κ.ά.). Ετσι, η θεραπευτική διαδικασία μπορεί να μεταφερθεί στην εκπαιδευτική διευθέτηση, π.χ. συμβουλές διαπαιδαγώγησης στους γονείς, στο σχολείο, εξωσχολικές δραστηριότητες, σπορ, ή ακόμη να γίνει μια προσπάθεια να διαχειριστεί το παιδί με θετική ενέργεια το σώμα του (χαλάρωση, χορός). Τέλος, εάν η ΔΕΠΥ προέρχεται από έντονες ψυχοσυναισθηματικές δυσκολίες προτείνεται η θεραπευτική προσέγγιση από ειδικό.
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία την κα Μαρίκα Σιδηροπούλου, κλινική ψυχολόγο – παιδοψυχολόγο