Γιατί έχουν αυξηθεί οι καισαρικές;

Εχει επικρατήσει η εντύπωση ότι η καισαρική τομή πήρε το όνομά της από τον Ιούλιο Καίσαρα καθώς ο μύθος τον ήθελε να έχει γεννηθεί με καισαρική τομή. Ομως η εν λόγω θεωρία δεν είναι δυνατόν να ευσταθεί καθώς η μητέρα του, είναι ιστορικά αποδεδειγμένο ότι έζησε μετά τη γέννησή του, πράγμα που θα ήταν αδύνατον να είχε συμβεί την εποχή εκείνη καθώς δεν ήταν εφικτό να γίνει καισαρική τομή και να επιβιώσει η μητέρα στη συνέχεια. Η καισαρική γινόταν όταν η μητέρα ήταν βέβαιο ότι θα πέθαινε, οπότε και επρόκειτο ουσιαστικά για μία προσπάθεια να επιβιώσει το έμβρυο. Η πρώτη ιστορικά αποδεδειγμένη καισαρική τομή σε ζωντανή γυναίκα πραγματοποιήθηκε το 1610 στη Βιττεμβέργη στη Γερμανία, όπου το έμβρυο επέζησε ενώ η μητέρα πέθανε 25 ημέρες μετά. Τον 19ο αιώνα οι καισαρικές έγιναν συχνότερες, αλλά το να πεθάνει η μητέρα ήταν το συνηθέστερο, όπως επίσης και το να γίνεται υστερεκτομή μετά την καισαρική τομή. Στο τέλος του 19ου αιώνα και τον 20ό αιώνα ακόμη περισσότερο βελτιώθηκαν οι τεχνικές για τη διενέργεια της καισαρικής. Τη δεκαετία του ’60 βέβαια η καισαρική γινόταν μόνο σε ειδικές περιπτώσεις από γενικούς χειρουργούς και όχι από χειρουργούς γυναικολόγους όπως σήμερα. Τη δεκαετία του ’70 αφορούσε μόνο το 5% των τοκετών ενώ στις μέρες μας – τουλάχιστον στην Ελλάδα – πολύ περισσότερα από τα μισά μωρά που έρχονται στον κόσμο γεννιούνται με καισαρική.

Τη δεκαετία του ’60, η καισαρική γινόταν μόνο σε πολύ ειδικές περιπτώσεις και τη διενεργούσαν οι γενικοί χειρουργοί και όχι οι χειρουργοί γυναικολόγοι όπως σήμερα, τη δεκαετία του ’70 αφορούσε μόνο το 5% των τοκετών, αντίθετα όμως σήμερα τουλάχιστον τα 30 στα 100 ελληνόπουλα γεννιούνται με καισαρική, ποσοστό που ξεπερνάει κατά πολύ το 15% που έχει θεσπίσει η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας ως επιθυμητό όριο για τις καισαρικές. Οι καισαρικές έχουν αυξηθεί κατά πολύ τα τελευταία 30 χρόνια και αυτό είναι ένα γεγονός αδιαμφισβήτητο, το γιατί έχει συμβεί αυτό από την άλλη πλευρά είναι ένα ζήτημα που έχει συζητηθεί πολύ. Οι λόγοι για τις πολυάριθμες καισαρικές μπορούν πιθανώς να αναζητηθούν στο γεγονός ότι στις μέρες μας όλο και περισσότερες κυήσεις είναι «πολύτιμες», αφού έχει αυξηθεί ο μέσος όρος ηλικίας των γυναικών που γίνονται μητέρες, αλλά και τα ποσοστά των εξωσωματικών και κατ’ επέκταση οι πολύδυμες κυήσεις, καθώς όμως και ο προγεννητικός έλεγχος (με τη βοήθεια του υπερηχογραφήματος) που σε ορισμένες περιπτώσεις καταδεικνύει την ανάγκη για καισαρική, ώστε να μην κινδυνέψει το παιδί που πρόκειται να γεννηθεί. Από την άλλη πλευρά όμως εγείρονται ερωτήματα και οι φήμες οργιάζουν για το αν οι γυναικολόγοι προτιμούν την καισαρική ώστε να προγραμματίζουν καλύτερα τον χρόνο τους, να αμείβονται πιθανώς περισσότερο και να κρατάνε και τις πελάτισσές τους ευχαριστημένες, αφού αρκετές γυναίκες ζητούν την καισαρική ώστε να αποφύγουν, όπως νομίζουν, τον πόνο, την ταλαιπωρία και το πιθανό ρίσκο ενός φυσιολογικού τοκετού. Παρ’ όλ’ αυτά η καισαρική δεν είναι ούτε κάτι κακό ούτε βέβαια και πανάκεια, ο τοκετός διενεργείται φυσιολογικά εκτός αν υπάρχουν ή προκύψουν στη διάρκειά του λόγοι για να γίνει καισαρική και οι λόγοι αυτοί είναι συγκεκριμένοι και αποδεκτοί από ολόκληρο τον ιατρικό κόσμο. Στα όσα ακολουθούν θα διαβάσετε τα πάντα σε σχέση με την καισαρική, το πότε πρέπει να γίνεται, τα υπέρ και τα κατά της επέμβασης αυτής, καθώς βέβαια και το αν όλα όσα ακούγονται σε σχέση με την αύξηση των ποσοστών της τα τελευταία χρόνια είναι μύθοι ή αλήθεια.

Ο γυναικολόγος σας θα σας ανακοινώσει πριν από τον τοκετό ότι είναι προτιμότερο να επιλέξετε να κάνετε καισαρική όταν:

* Το παιδί δεν έχει τη σωστή θέση. Θα πρέπει να γνωρίζετε ότι το παιδί έρχεται με το κεφάλι όταν μία γυναίκα γεννάει φυσιολογικά. Αν όμως το παιδί δεν έχει τη φυσιολογική προβολή και, αντίθετα, κατεβαίνει με τα πόδια ή με το πρόσωπο, ή το πρόσωπό του κοιτάει προς τα ψηλά, ή η σπονδυλική του στήλη δεν βρίσκεται στη σωστή θέση σε σχέση με τη σπονδυλική θέση της μητέρας (είναι κάθετα, ή πλάγια κ.λπ.) τότε επιλέγεται η καισαρική για να έρθει το παιδί αυτό στον κόσμο.
* Είστε μεγαλύτερη από 35 ετών. Μην εκπλαγείτε αν στα 36 σας χρόνια ο γυναικολόγος σας σάς πει ότι είστε υπερήλικη, αυτό δεν θα σημαίνει ότι έχετε χάσει τη γοητεία σας, αλλά ότι η ηλικία των 35 χρόνων (μετά την οποία θεωρείται ότι η γυναικεία γονιμότητα μειώνεται) χαρακτηρίζει την εγκυμοσύνη πολύτιμη και συνεπώς είναι προτιμότερο να επιλεγεί η καισαρική, που μειώνει το ρίσκο των επιπλοκών.
* Κυοφορείτε περισσότερα από ένα μωρά. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορείτε να γεννήσετε με φυσιολογικό τοκετό τα δίδυμα που περιμένετε, όμως οι γυναικολόγοι θεωρούν τις πολύδυμες κυήσεις, που συχνά είναι αποτέλεσμα εξωσωματικής γονιμοποίησης, πολύτιμες. Αυτό είναι εύλογο, αφού τα ζευγάρια που αντιμετωπίζουν πρόβλημα υπογονιμότητας ταλαιπωρούνται και δυσκολεύονται ώστε να επιτύχουν μία εγκυμοσύνη και δεν έχουν την πολυτέλεια να διακινδυνέψουν στο ελάχιστο την καλή και ασφαλή έκβαση ενός τέτοιου τοκετού και έτσι, σε συνεργασία με τον γυναικολόγο, προτιμούν να επιλέγουν τη λύση της καισαρικής.
* Το μωρό σας είναι πολύ αδύνατο. Οταν ένα μωρό, ενώ έχουν συμπληρωθεί οι εβδομάδες της κύησης, είναι πολύ αδύνατο (λιποβαρές) και κυρίως αν συνυπάρχουν και άλλα προβλήματα, ο γυναικολόγος θα σας συστήσει την καισαρική. Αντίθετα, όταν ένα μωρό είναι μεγάλο, η καισαρική επιλέγεται όταν συνυπάρχει σακχαρώδης διαβήτης (που συχνά είναι η αιτία για τα μεγάλα μωρά), καθώς το στρες του τοκετού μπορεί να προκαλέσει προβλήματα σε αυτό το παιδί.
* Συντρέχουν λόγοι υγείας. Αν έχετε υπέρταση, όπως και σακχαρώδη διαβήτη, θα χρειαστεί πιθανώς να κάνετε καισαρική. Αν έχετε υψηλή μυωπία μπορείτε να γεννήσετε φυσιολογικά με επισκληρίδιο αναισθησία (ώστε να μην υπάρχει μεγάλος πόνος που ασκεί πίεση στα μάτια σας) εκτός αν ο οφθαλμίατρός σας έχει άλλη άποψη (π.χ. αν έχει υπάρξει κάποια αποκόλληση). Καισαρική θα κάνετε επίσης αν υποφέρετε από έρπη των γεννητικών οργάνων για να αποφευχθεί η μόλυνση του μωρού.
* Εχετε κάνει κάποια προηγούμενη γυναικολογική εγχείρηση. Αν για παράδειγμα έχετε αφαιρέσει ινομυώματα προτού γεννήσετε ο γιατρός σας μπορεί να επιλέξει να κάνετε καισαρική ώστε να μην κινδυνέψετε να σπάσουν τα προϋπάρχοντα ράμματα από την πίεση που θα υποστείτε κατά τη διάρκεια του φυσιολογικού τοκετού.

Το πρώτο παιδί με καισαρική, το δεύτερο πώς;

Οι γυναικολόγοι προτιμούν κατά κανόνα να συστήνουν στις γυναίκες που έχουν ήδη γεννήσει με καισαρική να την επιλέγουν και για το δεύτερο παιδί τους επειδή η ύπαρξη ουλών στη μήτρα αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης προβλημάτων καθώς οι δυνάμεις που δέχεται η μήτρα κατά την ώρα του τοκετού είναι μεγάλες (κυρίως όταν η προηγούμενη γέννα είναι σχετικά πρόσφατη). Παρ’ όλ’ αυτά μία γυναίκα που έχει γεννήσει με καισαρική το πρώτο της παιδί μπορεί να φέρει το δεύτερο φυσιολογικά στον κόσμο. Συχνά όμως αυτό είναι δύσκολο και υπάρχει το ρίσκο (σε ορισμένες γυναίκες) να υπάρξει ρήξη της μήτρας σε τέτοια περίπτωση.

Ο γυναικολόγος σας θα σας ανακοινώσει ότι χρειάζεται να κάνετε καισαρική ενώ έχετε ξεκινήσει με φυσιολογικό τοκετό όταν:

* Υπάρχει κάποιο στρες που προκαλεί βραδυκαρδία στο έμβρυο. Μπορεί δηλαδή να έχει τυλιχθεί ο ομφάλιος λώρος γύρω από τον λαιμό του παιδιού ή να πιέζεται το κεφάλι και αυτό να προκαλεί μείωση των παλμών του – σε τέτοια περίπτωση γίνεται εσπευσμένα καισαρική.
* Δεν έχετε επαρκή διαστολή. Αν η διαστολή του τραχήλου σας δεν φτάνει στα επιθυμητά 10 εκατοστά, τότε ο γιατρός μπορεί να περιμένει για όσο διάστημα (όχι περισσότερο από λίγες ώρες) οι συνθήκες για εσάς και το παιδί παραμένουν ευνοϊκές (δεν υπάρχει βραδυκαρδία) ώστε να φτάσει η διαστολή στο επιθυμητό επίπεδο. Αν όμως, για κάποιες ώρες, δεν επιτυγχάνεται η διαστολή που χρειάζεται ή αν το παιδί παρουσιάσει βραδυκαρδία, θα σας κάνει καισαρική.
* Υπάρξουν κάποιες επιπλοκές. Συχνά αυτές έχουν να κάνουν με τον πλακούντα, που μπορεί να βρίσκεται σε κακή θέση για την εξέλιξη του τοκετού ή να αποκολληθεί και να προκαλέσει αιμορραγία, επιπλοκές που οδηγούν αναγκαστικά στην καισαρική.

Πώς γίνεται η καισαρική

Αν αποφασίστε ή χρειαστεί να γεννήσετε με καισαρική (διαρκεί περίπου 40 λεπτά με μία ώρα) τότε δεν είναι καθόλου απαραίτητο να κάνετε ολική αναισθησία, η καισαρική γίνεται κάλλιστα με επισκληρίδιο και έτσι μπορείτε να είστε ξύπνια (και ταυτόχρονα να μην νιώθετε πόνο) και να έχετε την ευκαιρία να πάρετε στην αγκαλιά σας το μωρό σας αμέσως μόλις γεννηθεί. Ετσι, δεν θα νιώθετε ευεξία βέβαια την επόμενη ημέρα όπως αν είχατε γεννήσει φυσιολογικά, αλλά θα μπορέσετε να περπατήσετε, έστω και λίγο και σιγά σιγά να ανακτήσετε τις δυνάμεις σας. Βέβαια η καισαρική δεν παύει να είναι μία επέμβαση και θα χρειαστεί να μείνετε κάποιες μέρες στο νοσοκομείο και φυσικά θα πονάτε λίγες ημέρες στην περιοχή της κοιλιάς.

Τα υπέρ του φυσιολογικού τοκετού σε σχέση με την καισαρική

Αν γεννήσετε φυσιολογικά και όχι με καισαρική:
* Δεν θα υποβληθείτε σε μία επέμβαση, με όλα όσα συνεπάγεται κάτι τέτοιο (αποφυγή του μετεγχειρητικού πόνου, της παρατεταμένης παραμονής στο νοσοκομείο, της δυσκολίας στην κίνησή σας).
* Δεν θα είστε αναγκασμένη να κάνετε και την επόμενη γέννα σας με καισαρική παρά μόνο αν είναι ανάγκη.
* Θα ενεργοποιηθούν γρηγορότερα κάποιοι φυσιολογικοί μηχανισμοί όπως η πνευμονική ωριμότητα του παιδιού, αλλά και η δική σας παραγωγή γάλακτος για τον θηλασμό.

Τα υπέρ της καισαρικής σε σχέση με το φυσιολογικό τοκετό

Αν γεννήσετε με καισαρική και όχι φυσιολογικά:

* Μπορείτε κατά κάποιον τρόπο να προγραμματίσετε τη γέννα και να αποφύγετε έτσι το άγχος και την αγωνία τού πότε «θα σπάσουν τα νερά» ή «θα σας πιάσουν οι πόνοι». Βέβαια, ένας προγραμματισμένος τοκετός μπορεί να γίνει και με τη χορήγηση ειδικής φαρμακευτικής αγωγής που προκαλεί ωδίνες και συχνά διεξάγεται φυσιολογικά και όχι με καισαρική.
* Θα αποφύγετε μεγάλο μέρος από τους πόνους που θα είχατε στη διάρκεια του φυσιολογικού τοκετού (μετεγχειρητικά όμως θα πονάτε περισσότερο από ό,τι θα πονούσατε αν είχατε γεννήσει φυσιολογικά).
* Ο κόλπος σας θα είναι ανέπαφος (αντίθετα με τον φυσιολογικό τοκετό), γεγονός που ίσως σας βοηθήσει να αποφύγετε στο μέλλον προβλήματα στη σεξουαλική σας ζωή, ακράτειας κ.ά.

Η άποψη των ψυχολόγων

Οπως αναφέρθηκε και παραπάνω, στην απόφαση για την επιλογή της μεθόδου τοκετού συντείνουν διάφοροι παράγοντες, όπως οι συνθήκες κάτω από τις οποίες πραγματοποιείται ο τοκετός, η γνώμη του γυναικολόγου που παρακολουθεί τη μέλλουσα μητέρα, αλλά και η γνώμη της ιδίας, η οποία, εκτός από τις επιστημονικές οδηγίες και συμβουλές που δέχεται από τον γιατρό της, επηρεάζεται και από τις δικές της αρχές, αντιλήψεις, πεποιθήσεις και αξίες. Οπως ο κάθε γυναικολόγος μπορεί να έχει διαφορετική θέση για το συγκεκριμένο ζήτημα κατά περίπτωση, έτσι και η κάθε έγκυος έχει διαφορετικά ψυχολογικά χαρακτηριστικά (πεποιθήσεις, αντιλήψεις, προσδοκίες και σκέψεις σχετικά με τη μέθοδο τοκετού).

Δεν υπάρχει «αντικειμενικά ορθή» ή «αντικειμενικά εσφαλμένη» επιλογή όσον αφορά τον τρόπο διεξαγωγής του τοκετού

Ολοι οι άνθρωποι, σε κάθε μας επιλογή και πράξη (συνειδητά ή υποσυνείδητα) υπολογίζουμε τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα, τα οφέλη που περιμένουμε να μας αποφέρει σε σύγκριση με τα προβλήματα ή τις δυσκολίες που πιθανόν να προκαλέσει. Για κάθε άνθρωπο ωστόσο τα «υπέρ» και τα «κατά» μιας επιλογής διαφέρουν ανάλογα με την προσωπικότητα και το σύστημα αξιών και αντιλήψεών του. Είναι, λοιπόν, συχνά δύσκολο να μιλήσουμε για μία «αντικειμενικά ορθή» ή «αντικειμενικά εσφαλμένη» επιλογή. Για κάποιον μπορεί η θετική συνέπεια μιας πράξης να είναι εξαιρετικά σημαντική, ενώ για κάποιον άλλο η ίδια ακριβώς συνέπεια να θεωρείται αμελητέα. Στο παράδειγμα της επιλογής μεθόδου τοκετού, για κάποιες μέλλουσες μητέρες θεωρείται εξαιρετικά σημαντικό να γεννήσουν με «φυσιολογικό» τοκετό, επειδή πιστεύουν ότι σε άλλη περίπτωση θα επηρεαστεί η συναισθηματική ανάπτυξη του βρέφους είτε επειδή θέλουν να βιώσουν την εμπειρία του τοκετού ή φοβούνται τις συνέπειες τις καισαρικής τομής κ.λπ. Αλλες γυναίκες μπορεί να προτιμούν την καισαρική τομή είτε επειδή τη θεωρούν ασφαλέστερη για το βρέφος την ώρα του τοκετού (η έξοδος από τη μήτρα γίνεται με περισσότερο ελεγχόμενες συνθήκες, οπότε μειώνεται το ενδεχόμενο αντιξοοτήτων), είτε επειδή θεωρούν ότι ο πόνος του φυσιολογικού τοκετού θα είναι ανυπόφορος κ.λπ. Η επιλογή μιας μέλλουσας μητέρας λοιπόν καθορίζεται από τις προσδοκίες και τις αντιλήψεις της σχετικά με τον τοκετό, οι οποίες διαμορφώνουν το «υποκειμενικό βάρος» των συνεπειών της κάθε επιλογής της. Για παράδειγμα, μία γυναίκα μπορεί να θεωρεί πολύ σημαντική θετική εμπειρία να βιώσει τους πόνους του τοκετού, ενώ κάποια άλλη να φοβάται τον πόνο και να προσπαθεί να τον αποφύγει. Δεν μπορούμε να κρίνουμε δηλαδή ποια από τις δύο απόψεις είναι ορθότερη, εφόσον δεν έχει αντίρρηση ο γιατρός της (και, κατά συνέπεια, δεν τίθεται σε κίνδυνο η δική της ακεραιότητα αλλά και αυτή του βρέφους).

Μία μητέρα αναπτύσσει στενή σχέση με το παιδί της είτε το γεννήσει «φυσιολογικά» είτε με καισαρική

Παρότι διάφορες έρευνες στο παρελθόν έχουν υποστηρίξει τη σημασία της άμεσης σωματικής επαφής του νεογνού με τη μητέρα για τη δημιουργία μιας στενής σχέσης συναισθηματικής ασφάλειας μεταξύ τους, δεν υπάρχουν επαρκή και συνεπή επιστημονικά δεδομένα που να υποστηρίζουν ότι κάποια μέθοδος υπερέχει στην υγιή ανάπτυξη του βρέφους και της σχέσης του με τη μητέρα. Η υγιής ψυχοσωματική ανάπτυξη του βρέφους και η σχέση που αυτό θα αναπτύξει με τη μητέρα του εξαρτώνται από πολυσύνθετους παράγοντες (ιδιοσυγκρασία βρέφους και μητέρας, προσωπικότητα μητέρας, οικογενειακές σχέσεις κ.λπ.). Είναι σημαντικό λοιπόν η μέθοδος τοκετού να υπαγορεύεται από την επιστημονική καθοδήγηση του γυναικολόγου και τις απόψεις, τα συναισθήματα και τις αντιλήψεις της μέλλουσας μητέρας, ώστε και εκείνη να βιώσει με τον «υποκειμενικά βέλτιστο τρόπο» την εμπειρία του τοκετού.

Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τον κ. Δημήτρη Καλαμπόκη, μαιευτήρα – γυναικολόγο, και την κ. Κατερίνα Αγγελή, κλινική ψυχολόγο, ψυχοθεραπεύτρια γνωσιακής – συμπεριφοριστικής προσέγγισης.