Δύο – ή και περισσότερα – παιδιά σε μία μόνο εγκυμοσύνη, διπλή χαρά, διπλή συγκίνηση, διπλή αγωνία, διπλοί μπελάδες… Τα δίδυμα – όσο περνάνε τα χρόνια – γίνονται όλο και περισσότερα και μαζί τους μεγαλύτερη η περιέργειά μας γι’ αυτά τα παιδιά, που είτε είναι μονοζυγωτικά (και μοιράζονται το ίδιο DNA, μοιάζοντας σαν δύο σταγόνες νερό) είτε διζυγωτικά (και μοιάζουν όσο δύο οποιαδήποτε άλλα αδέρφια) περνάνε μαζί τους εννιά μήνες στη μήτρα της μητέρας τους και πρακτικά όλη την υπόλοιπη ζωή τους, τουλάχιστον μέχρι την ενηλικίωση ή και μετά. Δύο ή περισσότερα παιδιά που κακώς πολλές φορές αντιμετωπίζουμε σαν ένα, με αποτέλεσμα να μην τα αφήνουμε να διαφοροποιηθούν, αλλά και που – από την άλλη πλευρά – έχουν την τύχη να έχουν πάντα έναν δικό τους άνθρωπο πιο κοντά από κάθε άλλον. Ας μάθουμε όσο περισσότερα μπορούμε για τα δίδυμα, των οποίων οι γεννήσεις αυξήθηκαν κατά 76% μέσα σε 30 χρόνια, από το 1980 ως το 2009. Γιατί; Επειδή οι γυναίκες κάνουν παιδιά σε όλο και μεγαλύτερη ηλικία, χρησιμοποιούν συχνότερα ορμόνες ώστε να βοηθηθούν αναφορικά με τη γονιμότητά τους και επίσης καταφεύγουν πολύ περισσότερο σε μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Αλλωστε, σύμφωνα με τις έρευνες, η εξωσωματική αυξάνει πολύ τις πιθανότητες πολύδυμων κυήσεων καθώς μία στις τρεις γυναίκες που ακολουθούν κάποια θεραπεία γονιμότητας μπορεί να μείνει έγκυος σε δίδυμα. Το αποτέλεσμα; Τουλάχιστον ένα στα τρία παιδιά που γεννιούνται στις ΗΠΑ είναι δίδυμο.
Μονοζυγωτικά ή διζυγωτικά;
Τα μονοζυγωτικά δίδυμα προκύπτουν επειδή ένα ωάριο, γονιμοποιημένο από ένα σπερματοζωάριο, χωρίζεται στα δύο – για άγνωστους λόγους –, οπότε και τα δύο έμβρυα έχουν ακριβώς το ίδιο DNA (και βέβαια το ίδιο φύλο).
Υπό κανονικές συνθήκες, τα μονοζυγωτικά παιδιά μοιάζουν πάρα πολύ και συχνά είναι δύσκολο – ειδικά όσο είναι μικρά – ακόμα και για τους οικείους τους να τα ξεχωρίσουν. Παρ’ όλα αυτά, όσο μεγαλώνουν μπορεί να αρχίσουν να διαφοροποιούνται, γιατί τα γονίδια (το DNA) δεν εκφράζονται πάντα και σε όλους τους ανθρώπους με τον ίδιο τρόπο, καθώς υπάρχουν και άλλοι παράγοντες (π.χ. περιβάλλον, συνήθειες, διατροφή κ.ά.) που επίσης επηρεάζουν τον οργανισμό και την έκφραση των γονιδίων (γι’ αυτό και τα μονοζυγωτικά δίδυμα γίνονται συχνά «αντικείμενο» ερευνών για να βρεθεί η σημασία των γονιδίων αλλά και άλλων παραγόντων στα όσα μας συμβαίνουν).
Στην περίπτωση των διζυγωτικών διδύμων δύο έμβρυα προκύπτουν από δύο διαφορετικά ωάρια που γονιμοποιούνται από ένα ξεχωριστό σπερματοζωάριο κάθε φορά. Ετσι, τα διζυγωτικά δίδυμα μπορεί να είναι είτε του ίδιου είτε διαφορετικού φύλου. Τα δύο ωάρια από τα οποία γεννιούνται τα διζυγωτικά δίδυμα κατά κανόνα έχουν προκύψει από διπλή ωορρηξία σε έναν κύκλο της γυναίκας. Σπανιότερα, μια γυναίκα μπορεί να μείνει έγκυος και αμέσως μετά (πριν καν ίσως αντιληφθεί ότι είναι έγκυος), στον επόμενο κύκλο, για κάποιο λόγο να ξαναέχει ωορρηξία (πράγμα που κανονικά δεν συμβαίνει) και να γονιμοποιηθεί και αυτό το ωάριο, οπότε να προκύψει μια δίδυμη κύηση όπου τα έμβρυα έχουν μια μικρή «ηλικιακή» διαφορά. Ετσι, υπάρχει και το ενδεχόμενο τα δύο αυτά παιδιά να έχουν μεν την ίδια μητέρα, αλλά διαφορετικό πατέρα.
Οσα δεν γνωρίζουμε σχετικά με τα δίδυμα
* Τα μονοζυγωτικά δίδυμα, αν και έχουν ίδιο DNA, έχουν πάντα διαφορετικά δακτυλικά αποτυπώματα.
* Καθώς τα μονοζυγωτικά δίδυμα έχουν ακριβώς τα ίδια γονίδια, τα παιδιά τους θα μπορούσαν να θεωρούνται – από γενετικής πλευράς – μισά αδέρφια, αφού ο ένας από τους δύο γονείς τους έχει ακριβώς το ίδιο DNA με τον έναν γονέα του άλλου. Αν δύο ζευγάρια μονοζυγωτικών διδύμων (δύο άνδρες και δύο γυναίκες) κάνουν παιδιά μεταξύ τους, τότε αυτά τα παιδιά θα μπορούσαν από γενετικής πλευράς να θεωρηθούν αδέρφια.
* Το 40% των διδύμων εφευρίσκει μια δική του γλώσσα.
* Τα δίδυμα αρχίζουν να «επικοινωνούν» μεταξύ τους από τη 14η εβδομάδα της κύησης.
* Οι μητέρες των διδύμων ζουν περισσότερο, σύμφωνα με έρευνες.
* Επειδή τα δίδυμα γεννιούνται κατά κανόνα νωρίτερα από τους εννιά μήνες της κύησης (40 εβδομάδες), τείνουν γενικά να έχουν χαμηλότερο βάρος από τα υπόλοιπα παιδιά και θεωρείται ότι και μεγαλώνοντας παραμένουν πιο αδύνατα από τους άλλους ενηλίκους.
* Το δίδυμο που βγαίνει πρώτο από την κοιλιά της μητέρας συχνά εξελίσσεται σε πιο εύρωστο, δυναμικό και δυνατό. Αυτό είναι πιθανό να έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία σχέσης προστατευόμενου – προστάτη μεταξύ των δύο παιδιών.
* Τα περισσότερα μονοζυγωτικά δίδυμα γεννιούνται στη Νιγηρία και τα λιγότερα στην Κίνα.
* Τα δίδυμα μπορεί να έχουν διαφορετικά γενέθλια.
Ποιες γυναίκες κάνουν δίδυμα;
Τα μονοζυγωτικά δίδυμα προκύπτουν τυχαία σε 3 από τις 1.000 γεννήσεις, επειδή για κάποιους λόγους χωρίζεται στα δύο το γονιμοποιημένο ωάριο.
Οσον αφορά τα διζυγωτικά δίδυμα, υπάρχουν κάποια προδιαθεσικά στοιχεία, που όμως σχετίζονται με τη γυναίκα και την ωορρηξία της και όχι με τον σύντροφό της ή την όποια οικογενειακή προδιάθεση από τη δική του πλευρά. Ετσι, τα διζυγωτικά δίδυμα είναι πιο συχνά όταν η μητέρα:
* Είναι μεγαλύτερη σε ηλικία (σύμφωνα με έρευνες, φαίνεται να διπλασιάζονται οι γεννήσεις διδύμων όταν η μητέρα έχει περάσει την ηλικία των 35 ετών).
* Καταναλώνει πολλά γαλακτοκομικά και γενικά ζωικά προϊόντα. Σύμφωνα με έρευνες, όταν η γυναίκα είναι χορτοφάγος, είναι πέντε φορές λιγότερο πιθανό να αποκτήσει δίδυμα.
* Ξεπερνά τον μέσο όρο στο ύψος και το πάχος.
* Είχε και άλλες εγκυμοσύνες στο παρελθόν.
* Εχει οικογενειακό ιστορικό με δίδυμα στην οικογένεια, κυρίως αν η μητέρα της είναι δίδυμη (θεωρείται ότι υπάρχει μια οικογενειακή προδιάθεση). Οι ειδικοί έχουν παρατηρήσει ότι συνήθως στις οικογένειες με διζυγωτικά δίδυμα υπάρχουν και άλλα δίδυμα στην ευρύτερη οικογένεια.
* Ανήκει στη μαύρη φυλή.
Παράλληλη πορεία με ανάγκη αυτονόμησης
Τα δίδυμα – πολλές φορές ακόμα κι αν έχουν μεγαλώσει χωριστά – έχουν την τάση να έχουν κοινές απόψεις (για τη θρησκεία και τη θρησκευτικότητα, την πολιτική, το πόσο αισιόδοξα βλέπουν τη ζωή), να ζυγίζουν το ίδιο (στο 75% των μονοζυγωτικών και στο 61% των ετεροζυγωτικών) αλλά και να ερωτεύονται, να παντρεύονται και να κάνουν παιδιά την ίδια εποχή (έρευνα του Πανεπιστημίου της Μινεσότα έδειξε ότι όταν χωρίσει ένα από τα δύο μονοζυγωτικά δίδυμα η πιθανότητα να χωρίσει και το άλλο είναι 45%, για τα διζυγωτικά η αντίστοιχη πιθανότητα είναι 30%). Ο άνθρωπος που έχει έναν δίδυμο αδερφό ή αδερφή έχει από την πρώτη στιγμή της ενδομήτριας ζωής του κάποιον συνεχώς μαζί του, κάποιον χωρίς τον οποίο ουσιαστικά δεν έχει υπάρξει και με τον οποίο έχει έναν ισχυρό δεσμό. Οσο αυτοί οι δύο άνθρωποι αναπτύσσονται, από τη μία υπάρχει η τάση για διατήρηση της εγγύτητας και του δεσμού, από την άλλη για αυτονόμηση και διαφοροποίηση. Η πορεία κάθε ζεύγους διδύμων όσον αφορά αυτούς τους δύο άξονες διαφοροποιείται ανάλογα με τα ατομικά χαρακτηριστικά του καθενός αλλά και τις εμπειρίες τους. Ο ρόλος των γονέων και των σημαντικών ανθρώπων του περιβάλλοντος είναι καθοριστικός στην υγιή ανάπτυξη και στον σεβασμό των ιδιαιτεροτήτων της σχέσης των διδύμων, αλλά και της ατομικότητας του καθενός. Για παράδειγμα, είναι καλό να ευνοείται η διαφοροποίηση (π.χ. διαφορετικά ρούχα, διαφορετικά σχολεία κ.λπ.), ωστόσο μπορεί τα παιδιά σε μια φάση να αισθάνονται αυτήν τη διαφοροποίηση ως απειλή για τον μεταξύ τους δεσμό και αυτό είναι σημαντικό να ληφθεί υπόψη. Οπως είναι εύλογο, η αυτονόμηση και η διαφοροποίηση είναι ευκολότερες στα διζυγωτικά δίδυμα, ειδικά όταν είναι διαφορετικού φύλου. Σε κάθε περίπτωση, καθώς το κάθε παιδί έχει τα δικά του χαρακτηριστικά και ιδιαιτερότητες, οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί χρειάζεται να εστιάσουν σε αυτά ώστε να ευνοήσουν τη διαμόρφωση ατομικής ταυτότητας, χωρίς να τα συγκρίνουν, αντιμετωπίζοντάς τα ως δύο διαφορετικά παιδιά με τις δικές τους ευθύνες, υποχρεώσεις κ.λπ.
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τον κ. Γρηγόρη Κυρούση, μαιευτήρα – χειρουργό – γυναικολόγο, διδάκτορα Πανεπιστημίου Αθηνών, και την κ. Κατερίνα Αγγελή, κλινική ψυχολόγο, ψυχοθεραπεύτρια γνωσιακής – συμπεριφοριστικής προσέγγισης