Ποιο παιδί πηγαίνει για ύπνο την ώρα που του ζητάμε ή βουρτσίζει με χαρά τα δόντια του μετά το φαγητό; Γιατί να μαζέψει τα παιχνίδια του το βράδυ ή να φάει αφού δεν πεινάει ακόμη; Και πόσες ακόμα μάχες δίνουμε κάθε ημέρα με τα παιδιά μας… Σίγουρα γίνονται πολύ περισσότερες εάν το αποτέλεσμα είναι αμφίρροπο. Αν δηλαδή τα παιδιά αισθάνονται ότι έχουν την πιθανότητα να «κερδίσουν». Οχι, δεν πρόκειται για πόλεμο εξουσίας μεταξύ μικρών και μεγάλων. Πρόκειται απλώς για το τι πρέπει να γίνει και ποια ώρα. Είναι δηλαδή απλώς ένα πρόγραμμα που πρέπει να τηρείται. Γιατί η ρουτίνα δεν έχει πάντα αρνητική έννοια. Στην περίπτωση των παιδιών είναι κάτι πολύ θετικό. Είναι η διαδικασία για να αισθανθούν σιγουριά ότι όλα βαίνουν καλώς. Και μετά να μπορέσουν να επαναστατήσουν κόντρα στην εξουσία μας!
Το σχεδόν φιλελεύθερο μοντέλο
Την τελευταία δεκαετία πολλοί γονείς έχουν υιοθετήσει ένα «φιλελεύθερο» μοντέλο ανατροφής των παιδιών που υπαγορεύει την ελευθερία επιλογής. Υπάρχει μια βασική παρεξήγηση σε αυτό το μοντέλο: άλλο η ελευθερία επιλογής του ρούχου που θα φορέσουν και άλλο η επιλογή του τι ώρα θα πέσουν για ύπνο. Τα παιδιά μας δεν γνωρίζουν τι είναι σωστό για εκείνα, επομένως δεν μπορούν να αποφασίσουν για ζητήματα που αφορούν την ανάπτυξή τους ή την ασφάλειά τους. Αντίθετα, το να υπάρχει ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα που διατρέχει την καθημερινότητά τους τούς δημιουργεί ασφάλεια και ψυχική ισορροπία. Ξέρουν τι να περιμένουν και αυτό τα καθησυχάζει. Από την άλλη, οι μικρές εκρήξεις αμφισβήτησης του προγράμματος είναι και αυτές… μέσα στο πρόγραμμα. Αρκεί να έχουμε καταστρώσει εκ των προτέρων μια στρατηγική για την αντιμετώπισή τους.
Η εξοντωτική καθημερινότητα
Γιατί δεν είναι μόνο το «φιλελεύθερο» μοντέλο ανατροφής των παιδιών που αποτρέπει την ύπαρξη προγράμματος στην οικογενειακή μας ζωή. Είναι και η εξοντωτική καθημερινότητα που μας οδηγεί στο να προσπαθούμε να μειώσουμε τις εντάσεις και τις συγκρούσεις με τα παιδιά με κάθε τρόπο. Στέλνουμε όμως το λάθος μήνυμα. Αν κάθε ζήτημα είναι προς διαπραγμάτευση, αυτό συνεπάγεται ατελείωτες διαπραγματεύσεις ή μάχες. Αν τα παιδιά γνωρίζουν ότι κάποια πράγματα απλώς δεν τίθενται προς συζήτηση, τότε οι συγκρούσεις μειώνονται. Αν θέλουμε μια πιο ήρεμη ζωή στο σπίτι και μια πιο λειτουργική οικογένεια, τότε καλύτερα να επενδύσουμε λίγο χρόνο και ενέργεια στο να εφαρμόσουμε ένα πρόγραμμα.
Αμφισβήτηση VS παραχωρήσεις
Τα παιδιά πάντα θα αμφισβητούν την εξουσία μας πάνω στη ζωή τους. Είναι φυσικό, γιατί με αυτόν τον τρόπο ελέγχουν τα όριά μας και τα δικά τους. Αυτό δεν σημαίνει πως πρέπει να υποκύπτουμε σε ό,τι ζητούν. Καλύτερα ας κάνουμε ότι υποκύπτουμε και ας έχουμε επιλέξει εκ των προτέρων τις παραχωρήσεις που θα κάνουμε. Για παράδειγμα, ας μη δώσουμε την επιλογή της ώρας του φαγητού, αλλά του τι θα φάνε μεταξύ δύο ή τριών επιλογών. Τα παιδιά θα πρέπει να γνωρίζουν ποια ζητήματα είναι αδιαπραγμάτευτα. Είναι αυτά τα στοιχεία που αποτελούν το πρόγραμμα της ημέρας ή τις υπορουτίνες, π.χ. της διαδικασίας πριν από τον ύπνο. Αν επιμείνουμε σε αυτά, θα μάθουν να τα τηρούν. Στην πραγματικότητα εναπόκειται σε εμάς η εφαρμογή του προγράμματος.
Βάζοντας πρόγραμμα
Εχοντας πάντα στο μυαλό μας ότι το πρόγραμμα δεν είναι κάτι που περιορίζει τα παιδιά, αλλά αντίθετα τα βοηθά να αισθάνονται ασφάλεια επειδή γνωρίζουν τι πρόκειται να συμβεί, καθώς σε αντίθετη περίπτωση αισθάνονται ασυνείδητο στρες, οργανώνουμε την καθημερινότητά μας. Το πρόγραμμα διατρέχει όλη την ημέρα ανάλογα με τις δραστηριότητες του παιδιού και της οικογένειας.
- Το πρωί. Ειδικά με την έναρξη της σχολικής χρονιάς, καλό είναι να ορίσουμε συγκεκριμένη ώρα που θα ξυπνάμε το πρωί. Αν τα παιδιά κοιμηθούν νωρίς το βράδυ, θα έχουν χορτάσει ύπνο και θα σηκωθούν από το κρεβάτι πιο εύκολα. Η ώρα που θα χτυπήσει το ξυπνητήρι, θα πρέπει να μας επιτρέπει να προετοιμαστούμε χωρίς άγχος. Το ζητούμενο είναι να έχουμε χρόνο για πρωινό, προσωπική υγιεινή και ντύσιμο. Καλό είναι τα ρούχα και η σχολική τσάντα να έχουν προετοιμαστεί από το βράδυ. Ο στόχος μας είναι να ξεκινήσουμε την ημέρα μας με χαμόγελο και ηρεμία και όχι με αχρείαστο άγχος και τρέξιμο.
- Το μεσημέρι. Τα παιδιά θα πρέπει να γνωρίζουν ότι το μεσημεριανό σερβίρεται συγκεκριμένη ώρα. Μια υπορουτίνα μπορεί να συνοδεύει το γεύμα, κάτι που θα κάνει πιο εύκολη την εφαρμογή της διαδικασίας. Για παράδειγμα, να πλύνουν τα χέρια για να βοηθήσουν στο στρώσιμο του τραπεζιού.
- Το απόγευμα. Αν το παιδί πηγαίνει σχολείο και έχει μελέτη στο σπίτι, καθορίστε συγκεκριμένο χρόνο για να διαβάσει. Ορίστε χρόνο έναρξης και λήξης της μελέτης, καθώς και πότε θα γίνονται τα ενδιάμεσα διαλείμματα. Το καλύτερο είναι η μελέτη να ξεκινήσει νωρίς το απόγευμα, περίπου μία ώρα μετά το γεύμα. Για το «καυτό» αυτό ζήτημα θα πρέπει να έχει προηγηθεί αναλυτική συζήτηση και θα πρέπει το παιδί να γνωρίζει ότι ούτε ηλεκτρονικά παιχνίδια επιτρέπονται ως διάλειμμα στη μελέτη ούτε πρόκειται να πάει στις εξωσχολικές δραστηριότητες εάν δεν έχει ολοκληρωθεί η μελέτη που αποτελεί προτεραιότητα. Σε κάθε περίπτωση, προετοιμαστείτε για σκληρές συγκρούσεις στο συγκεκριμένο ζήτημα. Μην ξεγελαστείτε όμως: Ακόμα και με μια παραβίαση του κανόνα, στο παιδικό μυαλό δημιουργείται η προσδοκία της νέας παραβίασης και δεν θα σταματήσει να πιέζει μέχρι να τα ξανακαταφέρει.
- Το βράδυ. Η ρουτίνα ύπνου ξεκινάει από νωρίς, ειδικά για τα μικρότερα παιδιά. Οι τόνοι της διασκέδασης καλό είναι να πέφτουν καθώς πλησιάζει η ώρα του ύπνου, προκειμένου τα παιδιά να ηρεμήσουν και να μπορέσουν να κοιμηθούν πιο εύκολα. Αφού μαζέψουν τα παιχνίδια τους, θα ακολουθήσει το δείπνο, μετά το μπάνιο και το βούρτσισμα των δοντιών και εν συνεχεία στο κρεβάτι θα διαβάσετε μαζί ένα παραμύθι για καληνύχτα. Η τηλεόραση δεν είναι καλή επιλογή πριν από τον ύπνο, καθώς κρατά τα παιδιά σε εγρήγορση, αντί να τα ηρεμεί. Η ώρα του ύπνου θα πρέπει να είναι συγκεκριμένη, για παράδειγμα περίπου στις 21.00, καθώς τα παιδιά έχουν ανάγκη από πολλές ώρες ύπνου.
Το μεγάλο «κόλπο»
Οποιο κι αν είναι το πρόγραμμα της δικής σας καθημερινότητας και ζωής, μην ξεχνάτε ότι έχετε να κάνετε με παιδιά. Το κόλπο για να ακολουθήσουν ένα πρόγραμμα είναι να μοιάζει με παιχνίδι και όχι με επιβολή κανόνων συμπεριφοράς ή άσκηση εξουσίας. Το πρόγραμμα φροντίζει να γίνονται αυτά που πρέπει προς όφελος των παιδιών και της καλύτερης λειτουργίας της οικογένειας, αυτό που θα πρέπει εσείς να φροντίσετε για να «βγει» το πρόγραμμα είναι να το κάνετε να τους αρέσει. Αν τα ευχαριστεί ή μοιάζει με παιχνίδι ή κερδίζουν «πόντους», σίγουρα θα το εφαρμόσουν με περισσότερο ενθουσιασμό.