Μπορεί ο πονοκέφαλος του παιδιού να προκαλεί στους γονείς αναστάτωση ή ακόμα και φόβο, όμως ευτυχώς σε ελάχιστες περιπτώσεις η παιδική κεφαλαλγία οφείλεται σε κάποιο σοβαρό πρόβλημα. Καλό είναι ωστόσο να γνωρίζετε τι ακριβώς συμβαίνει με τους παιδικούς πονοκεφάλους, αλλά και τι πρέπει να κάνετε χωρίς πανικό, ανάλογα με την περίπτωση.
Σε ποια ηλικία και γιατί ένα παιδί μπορεί να εμφανίσει πονοκέφαλο
Σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Παιδιατρικής Εταιρείας, το ποσοστό της κεφαλαλγίας κυμαίνεται από 4% έως 20% στην προσχολική ηλικία, αυξάνεται στο 40%-50% στα πρώτα σχολικά χρόνια και φτάνει το 50%-80% στην εφηβεία. Επίσης, μελέτες που έχουν γίνει σε παιδιά σχολικής ηλικίας κατέδειξαν ότι οι μαθητές Α’ και Β’ Δημοτικού υποφέρουν σε μεγαλύτερο ποσοστό από πονοκεφάλους, σε σχέση με τους υπόλοιπους μαθητές, γεγονός που αποδίδεται στην προσπάθεια προσαρμογής τους στο σχολικό περιβάλλον και στο έντονο στρες που αυτή προκαλεί. Επίσης, για τους παιδικούς πονοκεφάλους μπορεί να ευθύνονται και παράγοντες όπως οι συναισθηματικές ή στρεσογόνες καταστάσεις, που συνδέονται με κάποιες συγκεκριμένες συνθήκες στο οικογενειακό περιβάλλον, η υπερκόπωση, η έλλειψη ύπνου, η κακή διατροφή, κάποιο πρόβλημα όρασης, ένα ελαφρύ χτύπημα στο κεφάλι, αλλά και η πολύωρη ενασχόληση με ό,τι έχει σχέση με οθόνη (τηλεόραση, υπολογιστές, videogames).
Οταν ο πονοκέφαλος εμφανίζεται σε συγκεκριμένες εποχές
Υπάρχουν και περιπτώσεις που το παιδί παραπονιέται για πονοκέφαλο σε συγκεκριμένες εποχές του χρόνου. Το καλοκαίρι, για παράδειγμα, καθοριστικός παράγοντας θεωρείται η έκθεση του παιδιού στον ήλιο, ενώ τον χειμώνα ο πόνος στο κεφάλι μπορεί να οφείλεται σε λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος. Την άνοιξη, μια ημικρανική κρίση συχνά συσχετίζεται με τροφικούς παράγοντες (π.χ. φράουλες) και δυνατές ευωδιές (π.χ. λουλουδιών), το δε φθινόπωρο, με το άνοιγμα του σχολείου. Είναι πολύ σημαντικό λοιπόν να γίνει σωστή διάγνωση, να εντοπιστεί πρώτα η αιτία, αλλά και η μορφή του πονοκεφάλου. Ωστόσο, αν και τις περισσότερες φορές το αίτιο μιας κεφαλαλγίας στο παιδί δεν είναι κάτι σοβαρό, συχνά οι γονείς ανησυχούν υπερβολικά, σκεπτόμενοι ότι η κεφαλαλγία του παιδιού τους οφείλεται σε όγκο εγκεφάλου ή άλλη σοβαρή κατάσταση. Ευτυχώς, όπως έχει αποδειχθεί, μόνο σε ελάχιστες περιπτώσεις (λιγότερο από 5%) η παιδική κεφαλαλγία οφείλεται σε κάποιο σοβαρό πρόβλημα ή πάθηση. Ομως, καλό είναι, παρά το χαμηλό αυτό ποσοστό, οι γονείς να είναι ενημερωμένοι για τα συμπτώματα εκείνα που πιθανολογούν την ύπαρξη ενός σοβαρού προβλήματος ως αιτία της κεφαλαλγίας.
Οι δύο μορφές πονοκεφάλου που ταλαιπωρούν τα παιδιά
Οπως επισημαίνει ο δρ Μιχάλης Βικελής, ειδικός νευρολόγος με εξειδίκευση στις κεφαλαλγίες, «τα παιδιά συνήθως ταλαιπωρούνται από δύο μορφές πονοκεφάλου. Tην κεφαλαλγία τάσης και την ημικρανία».
* Το παιδί με ημικρανία παραπονιέται για έντονο ή ήπιο πόνο (κατά κανόνα στη μία πλευρά του κεφαλιού). Ο πόνος μπορεί να διαρκέσει από 4 έως 24 ώρες και να συνοδεύεται από συνδυασμό συμπτωμάτων, όπως ευαισθησία στον θόρυβο και στο φως (φωτοφοβία), ναυτία, εμετός, υπνηλία ή πόνος στην κοιλιά. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι οι ημικρανίες ταλαιπωρούν περισσότερο παιδιά με κληρονομική προδιάθεση, ενώ συνήθως εμφανίζονται από την ηλικία των 5 ετών.
* Το παιδί με κεφαλαλγία τάσης παραπονιέται για πόνο και στις δύο πλευρές του κεφαλιού, στον αυχένα, στο πίσω μέρος του κεφαλιού και στο μέτωπο. Ή, με άλλα λόγια, τον περιγράφει «σαν να σφίγγει ένα στεφάνι το κεφάλι» του. Κύριο επίσης χαρακτηριστικό αυτής της μορφής πονοκεφάλου είναι ότι εμφανίζεται συνήθως το απόγευμα ή το βράδυ και συχνά συνοδεύεται από δυσφορία στον θόρυβο (ηχοφοβία).
Πώς θα υποχωρήσει ο πόνος
Αν η διάγνωση έχει αποκλείσει κάποια άλλη πάθηση και δείξει ότι οι πονοκέφαλοι του παιδιού οφείλονται σε ημικρανία ή κεφαλαλγία τάσης, τότε και εσείς θα μπορέσετε πιο εύκολα να το βοηθήσετε. Εκτός λοιπόν από τη φαρμακευτική αγωγή, που ίσως χρειαστεί να χορηγηθεί από τον γιατρό, αποτελεσματικά είναι και τα παρακάτω μέτρα:
* Μόλις αρχίσει o πονοκέφαλος, βάλτε το παιδί να ξαπλώσει σε ένα ήσυχο σκοτεινό δωμάτιο και στη συνέχεια τοποθετήστε ένα βρεγμένο δροσερό πανί στο μέτωπό του. Αν είναι μικρό παιδί, μείνετε δίπλα του και αλλάζετε το πανί όταν ζεσταίνεται. Ετσι, θα περάσει την κρίση πιο ελαφρά.
* Ο πονοκέφαλος μπορεί να υποχωρήσει και τοποθετώντας στο μέτωπό του χλιαρές κομπρέσες ποτισμένες σε έκχυμα μελισσόχορτου (βράζετε για 10 λεπτά δύο ποτήρια νερό και ρίχνετε μέσα μια χούφτα από το φυτό).
* Με απαλές κυκλικές κινήσεις κάντε ακόμα ελαφρύ μασάζ με τις άκρες των δαχτύλων σας στο κεφάλι του παιδιού (ξεκινώντας από εκεί που τελειώνει το μέτωπο και αρχίζουν τα μαλλιά).
* Από τους πόνους θα το ανακουφίσει και ο ύπνος, γιατί χαλαρώνει και μειώνει την ένταση στους μυς, οπότε αμβλύνεται η πίεση στα αιμοφόρα αγγεία.
* Για όσο διάστημα έχει την ευαισθησία, περιορίστε την έκθεση του παιδιού στον ήλιο, στο πολύ φως, στους δυνατούς ήχους και οσμές, που αποτελούν εκλυτικούς παράγοντες (κυρίως για την ημικρανία).
* Φροντίστε και η διατροφή του να είναι ελαφριά, χωρίς τηγανητά και λιπαρά, αλλά και χωρίς σοκολάτες, πολλά τυριά και εσπεριδοειδή. Oι τροφές αυτές κατηγορούνται ότι επιδεινώνουν τον πονοκέφαλο.
* Δώστε ιδιαίτερη έμφαση στην ενυδάτωση του οργανισμού του. Το νερό εκτός των άλλων αποδεικνύεται και «φάρμακο» για τους πονοκεφάλους.
Προσοχή: σημαντική βοήθεια θα προσφέρετε στο παιδί σας αν κρατάτε ένα απλό ημερολόγιο στο οποίο θα καταγράφετε πόσο συχνά εμφανίζεται ο πονοκέφαλος, πόση ώρα διαρκεί, από τι συμπτώματα συνοδεύεται (π.χ. ναυτία, εμετό), πού εντοπίζεται ο πόνος ή πώς περιγράφει το παιδί τον πόνο (σαν βάρος στο κεφάλι, αισθάνεται ότι του σφίγγουν το κεφάλι;). Σημειώνετε επίσης αν ο πονοκέφαλος συμβαίνει σε συγκεκριμένη ώρα της ημέρας, αν παρατηρείτε κάτι που τoν προκαλεί (π.χ. φαγητό, στρες) ή αν επιδεινώνεται με την πάροδο του χρόνου.
Να θυμάστε
* Αν το παιδί εμφανίζει συχνούς πονοκεφάλους, πρέπει οπωσδήποτε να συμβουλευτείτε τον παιδίατρο. Πιθανόν ο πόνος να οφείλεται σε άλλη ασθένεια, μια χρόνια εμπύρετη λοίμωξη για παράδειγμα, η οποία χρειάζεται ανάλογες εξετάσεις αίματος και άλλου είδους θεραπευτική αντιμετώπιση από μια απλή ημικρανία ή κεφαλαλγία τάσης.
* Εφόσον δεν υπόκειται κάποια άλλη νόσος, ο γιατρός θα σας συστήσει να παρατηρήσετε εάν το παιδί πονάει συνήθως μετά την πρόσληψη κάποιας συγκεκριμένης τροφής, ενώ στην περίπτωση σοβαρού πονοκεφάλου μπορεί να σας συστήσει να χορηγήσετε στο παιδί παυσίπονο.
* Οι δευτεροπαθείς πονοκέφαλοι, δηλαδή αυτοί που αποτελούν το σύμπτωμα μιας άλλης αιτίας (π.χ. ιγμορίτιδα ή παραρρινοκολπίτιδα στην οξεία φάση της, ακόμη και κάποιος όγκος στον εγκέφαλο κ.λπ.), είναι εξαιρετικά σπάνιοι στην παιδική ηλικία.
* Ερευνες έχουν δείξει ότι πέρα από την προδιάθεση κάποια παιδιά παθαίνουν πονοκεφάλους ίσως και επειδή τείνουν να «μιμούνται» την ψυχοσωματική αυτή εκδήλωση που παρουσιάζουν οι γονείς ή το περιβάλλον τους.
* Η κεφαλαλγία τάσης οφείλεται σχεδόν αποκλειστικά στο άγχος, ενώ η ημικρανία, αν και επιδεινώνεται με τις αγχωτικές καταστάσεις, κυρίως οφείλεται σε κληρονομική προδιάθεση και περιβαλλοντικούς παράγοντες.
Ωστόσο, σε γενικές γραμμές, και οι δύο αυτές μορφές πονοκεφάλου στην παιδική ηλικία αντιμετωπίζονται σχετικά εύκολα. Στην πλειονότητά τους δεν χρειάζεται προληπτική φαρμακευτική αγωγή, παρά μόνο αποφυγή των παραγόντων κινδύνου.
Θα πρέπει να επικοινωνήσετε άμεσα με τον παιδίατρο
⦁ Aν το παιδί ξυπνήσει με πονοκέφαλο μέσα στη νύχτα (ειδικά αν κάνει και εμετό), καθώς και αν ο πονοκέφαλος συνοδεύεται από θολή όραση, αδυναμία ή απώλεια ισορροπίας και συντονισμού κινήσεων.
⦁ Αν παραπονιέται για δυνατό πονοκέφαλο σε συνδυασμό με σφίξιμο στον αυχένα ή αν παραπονιέται για έντονο φως στα μάτια. Τέτοια συμπτώματα μπορεί να υπονοούν βακτηριακή μηνιγγίτιδα, τραύμα στο κεφάλι και – σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις – όγκο στον εγκέφαλο.
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τον δρα Μιχάλη Βικελή, ειδικό νευρολόγο με εξειδίκευση στις κεφαλαλγίες