Τα ατυχήµατα ορισµένες φορές είναι αναπόφευκτα και όλοι µπορούµε να παραδεχθούµε ότι κάποια στιγµή σπάσαµε κάτι άθελά µας. Ενώ η αντικατάστασή του αντικειμένου από ένα καινούργιο είναι πάντα µια επιλογή, δεν ισχύει για όλα τα αντικείµενα, αφού ορισµένα έχουν ιδιαίτερη αξία τόσο για εμάς όσο και για τα παιδιά. Τι θα λέγατε λοιπόν αν µπορούσατε να επισκευάσετε το βάζο που ράγισε ή να κρατήσετε την αγαπηµένη κούπα του παιδιού και όχι μόνο να την χρησιμοποιήσετε ξανά αλλά και να γίνει ένα νέο διακοσμητικό στολίδι στο δωμάτιό του;
Πώς θα σας φαινόταν αν υπήρχε µια µέθοδος για να τη φτιάξετε εύκολα και γρήγορα, κάνοντάς την ακόµα πιο ξεχωριστή; Το ιαπωνικό kintsugi «επιστρέφει» για να δώσει τη λύση.
Το kintsugi («χρυσή ξυλουργική»), επίσης γνωστό και ως kintsukuroi («χρυσή επισκευή») αποτελεί την ιαπωνική τέχνη επισκευής σπασμένων κεραμικών με την επιδιόρθωση περιοχών, εφαρμόζοντας λάκα που έχει αναμειχθεί με σκόνη χρυσού, ασήμι ή πλατίνα. Η ιδιαιτερότητά της «πηγάζει» από τη φιλοσοφία της, που αντιμετωπίζει τη θραύση, το ράγισμα και την επιδιόρθωση ως μέρος της μοναδικής ιστορίας του αντικειμένου και όχι ως γεγονός που πρέπει να αποκρύπτεται ή να αποσιωπάται. Το kintsugi φαίνεται να γεννήθηκε, σύμφωνα με τους ιστορικούς, πριν από τουλάχιστον τέσσερις αιώνες και σχεδόν… κατά λάθος, όταν ο στρατιωτικός Ashikaga Yoshimasa έστειλε ένα χαλασμένο μπολ τσαγιού πίσω στην Κίνα για επισκευή, στα τέλη του 15ου αιώνα.
Οταν επιστράφηκε στον ιδιοκτήτη του με άσχημους μεταλλικούς συνδετήρες να συγκρατούν τα κομμάτια του, ιάπωνες τεχνίτες αναγκάστηκαν να αναζητήσουν μια πιο ελκυστική μέθοδο επισκευής. Λέγεται μάλιστα ότι οι συλλέκτες γοητεύτηκαν τόσο από τη νέα τέχνη που ορισμένοι κατηγορήθηκαν ότι έσπασαν σκόπιμα πολύτιμα κεραμικά μόνο για να μπορέσουν να τα επισκευάσουν με τις χρυσές «ραφές» του kintsugi.
Αγκαλιάζοντας το ατελές
Εχοντας τις ρίζες του στην ιαπωνική φιλοσοφία «wabi-sabi», το kintsugi αγκαλιάζει το ελαττωματικό ή ατελές. Η ιαπωνική αισθητική εκτιμά τα σημάδια της φθοράς από τη χρήση, γι’ αυτό και το αντικείμενο διατηρείται ακόμα και μετά το σπάσιμό του, με τις ρωγμές του να αποδίδονται ως ένα τυχαίο – υψηλής αισθητικής – συμβάν και όχι ως το τέλμα της πορείας ή της χρησιμότητάς του. Γεννήθηκε από τον συνδυασμό των εννοιών της μη προσκόλλησης, της αποδοχής της αλλαγής, του «mushin», και του «mottainai», του αισθήματος της λύπης όταν κάτι σπαταλιέται. Οι ρωγμές ενός αντικειμένου φαίνονται σαν ραμμένες με ρητίνη λάκας και χρυσό, ασήμι ή πλατίνα σε σκόνη και συχνά παραπέμπουν σε φυσικές μορφές, όπως οι καταρράκτες, τα ποτάμια ή και τα τοπία. Αυτή η μέθοδος μετατρέπει το τεχνούργημα σε κάτι νέο, με την όψη του να «αφηγείται» τη δική του σπάνια και όμορφη ιστορία.
Οι τρεις μέθοδοι της… αποκάλυψης
Υπάρχουν τρία κυρίαρχα στυλ του kintsungi: το γέμισμα της ρωγμής, η μέθοδος του κομματιού και το ταίριασμα. Τα αντικείμενα που επιδιορθώνονται χρησιμοποιώντας την προσέγγιση των ρωγμών «συρράπτονται» με ελάχιστη λάκα. Αυτή είναι και η πιο συχνή τεχνική, χαρακτηριστικό της οποίας είναι οι λαμπερές γραμμές. Εργα, από την άλλη, που αποκαταστάθηκαν με τη μέθοδο του κομματιού, διαθέτουν εμφανή θραύσματα αντικατάστασης, κατασκευασμένα εξ ολοκλήρου από λάκα. Τα αντικείμενα που επιδιορθώνονται χρησιμοποιώντας τη μέθοδο του ταιριάσματος φέρουν σε κοινή θέα κομμάτια παρόμοιου σχήματος από άλλα σπασμένα είδη, συνδυάζοντας δύο αισθητά διαφορετικά έργα για τη δημιουργία ενός μοναδικού καλλιτεχνήματος.
Γιατί είναι τόσο σημαντικό;
Το kintsugi εκθέτει τις ρωγμές των αντικειμένων, κάτι που συμβαίνει φυσικά όταν οι άνθρωποι γίνονται ευάλωτοι, εκθέτοντας παλιά τραύματα και λάθη. Είναι η ακράδαντη απόδειξη ότι η τέχνη μιμείται τη ζωή – ή και τούμπαλιν –, ότι οι άνθρωποι είναι ατελείς, ότι μεγαλώνουμε και επουλώνουμε τις πληγές μας, ότι επιβιώνουμε από τα χτυπήματα και ζούμε για να πούμε τη δική μας ιστορία. Η ιαπωνική αισθητική, προέκταση της φιλοσοφίας της, «αποκαλύπτει» το θάρρος πίσω από τις ευάλωτες στιγμές της ανθρωπότητας. Οι τεχνίτες του kintsugi επισκευάζουν με χρυσό εδώ και καιρό, επειδή οι ατέλειες είναι δώρα που πρέπει να αξιοποιήσουμε και όχι ντροπή ή μυστικά που πρέπει να καλυφθούν.
Το δικό σας kintsugi…
Για να επισκευάσετε το αντικείμενό σας θα χρειαστείτε, πέρα από τα κομμάτια του, τα εξής υλικά: κόλλα, βαμμένη σκόνη (χρυσόσκονη, ασημόσκονη ή οποιαδήποτε απόχρωση σας αρέσει), ένα μικρό ξυλάκι για να αναμείξετε την κόλλα με τη σκόνη, ένα μικρό πινελάκι και μια χαρτοπετσέτα για να καθαρίσετε τις ατέλειες.
…αν έχει ραγίσει
Εάν το αντικείμενό σας έχει ραγίσει, δοκιμάστε να εφαρμόσετε το μείγμα της κόλλας και της σκόνης, χρησιμοποιώντας το πινελάκι ακριβώς πάνω στο σημείο της ρωγμής. Βάλτε επαρκή ποσότητα και με το πινέλο σας ακολουθήστε τη ρωγμή για να σχηματίσετε τη χρυσή γραμμή ή το σχήμα της ρωγμής. Αφήστε το αντικείμενό σας να στεγνώσει.
…αν έχει σπάσει
Συγκεντρώστε τα σπασμένα κομμάτια και βάλτε τα σε μια λογική σειρά μπροστά σας. Ξεκινήστε από το μεγαλύτερο κομμάτι και εφαρμόστε την κόλλα στο σημείο επαφής με τα υπόλοιπα κομμάτια. Συνεχίστε τη διαδικασία μέχρι να κολλήσετε ξανά όλα τα κομμάτια. Αφήστε το αντικείμενό σας να στεγνώσει και προετοιμάστε το μείγμα με τη χρωματισμένη σκόνη. Αφού στεγνώσει και βεβαιωθείτε ότι τα κομμάτια έχουν κολλήσει, με το πινέλο ακολουθήστε τις γραμμές από το σπάσιμο του αντικειμένου. Εφαρμόστε επαρκή ποσότητα, καθαρίστε τις ατέλειες με το καθαρό χαρτί και αφήστε το να στεγνώσει. Εάν θέλετε, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε εξαρχής ανακατεμένη κόλλα με χρωματισμένη σκόνη για ένα πιο έντονο και ξεχωριστό αποτέλεσμα.