Τα έξυπνα παιδιά δεν γεννιούνται. Γίνονται! Aυτό υποστηρίζουν σήμερα οι ερευνητές, που φέρνουν στο φως νέα δεδομένα για τη λειτουργία και τις δυνατότητες εκμάθησης του παιδικού εγκεφάλου. Διαβάστε λοιπόν τι προτείνουν για να αυξήσετε την ευφυΐα των παιδιών σας και αναλάβετε δράση.
Αν και επικρατεί γενικώς η άποψη ότι η εξυπνάδα είναι θέμα γονιδίων και δεν διδάσκεται, τώρα πολλοί γενετιστές έρχονται να ανατρέψουν αυτές τις θεωρίες. Η σύγχρονη επιστήμη έχει καταλήξει στο αισιόδοξο συμπέρασμα ότι η ευφυΐα είναι κατά 49% γενετικά κληρονομήσιμη και κατά 51% οφείλεται στους γονείς και στο περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει το παιδί. Οπως μάλιστα ισχυρίζεται ο διάσημος αμερικανός γενετιστής Ντέιβιντ Σενκ στο βιβλίο του «Τhe genius in all of us» («Η ιδιοφυΐα μέσα σε όλους μας»), πολλά από τα παιδιά που γεννιούνται έξυπνα δεν εξελίσσονται όπως θα περίμενε κανείς, ενώ εξίσου συχνά συμβαίνει παιδιά που δεν είναι ιδιαίτερα έξυπνα να επιτυγχάνουν πολλά στη ζωή τους.
Πότε το παιδί χαρακτηρίζεται «χαρισματικό»;
Για να χαρακτηριστεί ένα παιδί «χαρισματικό», εκτός από υψηλό δείκτη νοημοσύνης, «θα πρέπει να διαθέτει, επιπλέον, δημιουργικό τρόπο σκέψης, κλίση στην επιστήμη ή στην τέχνη, ηγετικές ικανότητες αλλά και συναισθηματική και ψυχική σταθερότητα και υγεία», εξηγεί η κυρία Λωρέττα Θωμαΐδου, αναπληρώτρια καθηγήτρια Αναπτυξιακής Παιδιατρικής και υπεύθυνη στην αντίστοιχη μονάδα της Β’ Πανεπιστημιακής Κλινικής του νοσοκομείου «Αγλαΐα Κυριακού». «Το ταλέντο δεν προϋποθέτει απαραίτητα υψηλή ευφυΐα, όπως και η υψηλή ευφυΐα δεν σημαίνει απαραίτητα ύπαρξη χαρισματικότητας. Είναι πάντως αληθές ότι, ενώ η ευφυΐα μετριέται αντικειμενικά με σταθμισμένες δοκιμασίες και εκφράζεται με υψηλό δείκτη νοημοσύνης – το γνωστό μας ΙQ –, η διάγνωση της χαρισματικότητας είναι δύσκολο να γίνει απλά με κάποιο τεστ».
Σημαντικός ο ρόλος των γονιών
Οπως επίσης επισημαίνουν από την Aμερικανική Ενωση Xαρισματικών Παιδιών (National Association for Gifted Children), ένα παιδί, είτε είναι χαρισματικό είτε όχι, για να μπορέσει να ανακαλύψει ή να καλλιεργήσει την όποια κλίση του, χρειάζεται τη βοήθεια των γονιών του, οι οποίοι πρέπει να του παρέχουν όσο περισσότερα πνευματικά ερεθίσματα, από μικρή όμως ηλικία. Για παράδειγμα, τα παιδιά μπορούν να γίνουν αυθεντίες σε μια ξένη γλώσσα αλλά και σε οτιδήποτε απαιτεί επιδεξιότητα των κινήσεων (αθλήματα, χορός, μουσικά όργανα) αν ξεκινήσουν την εκμάθησή τους σε πολύ μικρή ηλικία. Σε όλα αυτά τα γονίδια με τα οποία γεννιόμαστε ασφαλώς παίζουν σημαντικό ρόλο. Σημαντική είναι όμως και η παράλληλη εξάσκηση των νοητικών δεξιοτήτων, η οποία επηρεάζεται από εξωγενείς παράγοντες και το περιβάλλον.
Τι να κάνω για να αυξήσω την ευφυΐα του παιδιού μου;
H Aμερικανική Ενωση Xαρισματικών Παιδιών, σε μια προσπάθεια να βοηθήσει τους γονείς να παρέχουν όσο περισσότερα πνευματικά ερεθίσματα στα παιδιά τους, έχει συνοψίσει και τους συνιστά τις παρακάτω 6 «συνταγές της ευφυΐας».
1. Φέρτε τα σε επαφή με τη μουσική. Ο κόσμος της μελωδίας είναι ένας πολύ ευχάριστος τρόπος για να εξασκήσει σωστά ένα παιδί τον εγκέφαλό του. Οπως μάλιστα έδειξε πρόσφατη έρευνα του Πανεπιστημίου του Τορόντο, τα παιδιά που διδάσκονται μουσική έχουν πιο συγκροτημένη σκέψη και πολύ υψηλότερο ΙQ στην ενήλικη ζωή τους.
2. Μυήστε τα στον κόσμο του βιβλίου: Ολες οι έρευνες επιβεβαιώνουν πως η πρόσβαση σε βιβλία διευρύνει τους πνευματικούς ορίζοντες του παιδιού και ενισχύει την αντίληψή του. Το διάβασμα διεγείρει τον εγκέφαλο, τον βοηθά να σκέφτεται με συνοχή και να «χτίζει» γενικές γνώσεις για τον κόσμο. Και βέβαια, ένα παραπάνω κίνητρο για διάβασμα έχουν τα παιδιά που βλέπουν τους γονείς τους να διαβάζουν.
3. Συνηθίστε τα στη σωστή διατροφή. Ο εγκέφαλος δεν μπορεί να λειτουργήσει σε πλήρη απόδοση χωρίς τα απαραίτητα «καύσιμα». H διατροφή όμως πρέπει να περιλαμβάνει τροφές από όλες τις κατηγορίες (φρούτα και λαχανικά, δημητριακά, γαλακτοκομικά, κρέας, ψάρια και πουλερικά). Eίναι επίσης σημαντικό για το παιδί να μην παραλείπει γεύματα, γιατί τότε ο εγκέφαλος, στην προσπάθειά του να προσαρμοστεί στην έλλειψη κάποιων στοιχείων που του είναι απαραίτητα για να λειτουργήσει, κουράζεται και μειονεκτεί.
4. Ωθήστε τα στον αθλητισμό: Αμερικανοί ερευνητές διαπίστωσαν ότι η σωματική άσκηση για τα παιδιά είναι σημαντική, όχι μόνο για τους προφανείς λόγους της καλής φυσικής κατάστασης, αλλά και επειδή βελτιώνεται η εγκεφαλική τους λειτουργία. Επιστήμονες του Πανεπιστημίου του Ιλινόι μελέτησαν δεκάδες παιδιά ηλικίας 9-10 ετών και διαπίστωσαν ότι τα παιδιά που ασκούνται βελτιώνουν ταυτόχρονα με τη φυσική τους κατάσταση και τον μηχανισμό της μνήμης. Οπως διαπίστωσαν οι ερευνητές, στα παιδιά που ασκούνται σωματικά αυξάνεται το μέγεθος του ιππόκαμπου, της περιοχής του εγκεφάλου που συνδέεται με τους μηχανισμούς της εκμάθησης. Τα παιδιά που ασκούνταν είχαν κατά 12% μεγαλύτερο ιππόκαμπο από εκείνα που δεν ασκούνταν και τα κατάφεραν καλύτερα από αυτά σε διάφορα τεστ μνήμης.
5. Υποστηρίξτε τα συναισθηματικά: Οταν το περιβάλλον του σπιτιού ή του σχολείου είναι προβληματικό, υπάρχει ο κίνδυνος ανάπτυξης ψυχοσωματικών προβλημάτων που παρεμποδίζουν την εξέλιξη του παιδιού. Tο παιδί «αρρωσταίνει» προκειμένου να αποφύγει το σχολείο ή για να προσελκύσει το ενδιαφέρον των γονιών. Ετσι, αναλώνεται σε αυτή την προσπάθεια και αποκόπτεται από άλλα ερεθίσματα και ενδιαφέροντα. Επιπλέον, σύμφωνα με τους ερευνητές, η συναισθηματική ασφάλεια είναι πιο αποτελεσματική όσον αφορά τη βελτίωση των εγκεφαλικών λειτουργιών, ακόμη και από το παιχνίδι στην παιδική χαρά ή όπου αλλού.
6Και ασφαλώς στο παιχνίδι λέτε ναι! Το παιδί μέσα από το παιχνίδι διαμορφώνει ταυτότητα, αποφορτίζεται, μαθαίνει, ηρεμεί. Αντίθετα, ένα παιδί χωρίς ελεύθερο χρόνο για παιχνίδι αδυνατεί να αφομοιώσει σε βάθος ό,τι διδάσκεται. Aυτό μπορεί να πάρει τη μορφή άγχους, ευερεθιστότητας, αφηρημάδας, έντονης ανυπακοής, δυσκολίας στη μάθηση κ.ά. Ολως παραδόξως, λέει ο καθηγητής Γνωστικής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Carnegie Mellon, Robert Siegler, διαπιστώνεται ότι ακόμα και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια μπορούν να οξύνουν το πνεύμα, όχι βέβαια τα βίαια που κάνουν το παιδί μοναχικό και αφηρημένο, αλλά εκείνα που απαιτούν στρατηγική σκέψη, αναπτύσσουν οργανωτικές ικανότητες και ενισχύουν το ομαδικό πνεύμα και τη δημιουργικότητα. Το ίδιο και τα εγκεφαλικά παιχνίδια, όπως το σκάκι, το sudoku, τα σταυρόλεξα κ.λπ., αποτελούν μια πολύ καλή γυμναστική του εγκεφάλου, αφού ο παίκτης λύνει προβλήματα και παίρνει αποφάσεις. Τα παιδιά που παίζουν συχνά επιτραπέζια παιχνίδια έχουν περισσότερες αριθμητικές γνώσεις. Επιπλέον, σε παιδιά που δεν είχαν πολλές αριθμητικές γνώσεις και τους δόθηκε η δυνατότητα να παίξουν επιτραπέζια παιχνίδια παρατηρήθηκε σημαντική πρόοδος, σύμφωνα με έρευνες του Πανεπιστημίου Carnegie Mellon των ΗΠΑ.
Τι άλλο πρέπει να ξέρετε ως γονείς
- Η αδυναμία συγκέντρωσης σε ένα παιδί μπορεί να σχετίζεται με έλλειψη ή κακή ποιότητα ύπνου. Ο ύπνος βοηθά στη μνήμη και είναι απαραίτητος για τη διαδικασία της μάθησης. Πιο συγκεκριμένα, βοηθά να αποθηκεύονται και να «ταξινομούνται» οι πληροφορίες που παίρνει κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αντίθετα, όταν δεν κοιμάται αρκετά ή καλά, τότε ο εγκέφαλός του αποδιοργανώνεται.
- Η απουσία φίλων και συναναστροφών «κοιμίζουν» και αποδυναμώνουν τα εγκεφαλικά κύτταρα. Γι’ αυτό και η μοναξιά ενός παιδιού θεωρείται από τους χειρότερους εχθρούς του λόγου και της σκέψης του. Οταν ο νους του είναι απασχολημένος με ανήσυχες και καταθλιπτικές σκέψεις, η μνήμη αποδιοργανώνεται. Ενα παιδί που δεν διεγείρει το μυαλό του με καινούργια μηνύματα είναι πιθανό να παρουσιάσει σταδιακά αδυναμία συγκέντρωσης.
Σημαντικός για τον δείκτη ευφυΐας και ο θηλασμός
Μεγάλη επιστημονική μελέτη του Ινστιτούτου Ερευνας Telethon για την Υγεία του Παιδιού υποστηρίζει ότι τα μωρά που έχουν θηλάσει τα καταφέρνουν καλύτερα από αυτά που δεν θήλασαν καθόλου στην ανάγνωση, στη γραφή και στα μαθηματικά, αργότερα, στις ηλικίες των 5, 7, 11 και 14 ετών. Το συγκριτικό πλεονέκτημα, κατά τους ερευνητές, μπορεί να οφείλεται σε ειδικές θρεπτικές ουσίες που περιέχει το μητρικό γάλα, όπως λιπαρά οξέα τα οποία βοηθούν στην ανάπτυξη του εγκεφάλου. Προηγούμενες έρευνες είχαν επίσης δείξει ότι όσα μωρά έχουν θηλάσει για ένα εξάμηνο τουλάχιστον αργότερα έχουν υψηλότερο «σκορ» στα τεστ νοημοσύνης