Οταν μιλάμε για ορμόνες, συνήθως πάει ο νους μας στις γυναίκες. Οι ορμόνες τις εξουσιάζουν, συνηθίζουμε να λέμε, η εφηβεία, η περίοδος, το προεμμηνορροϊκό σύνδρομο, οι εγκυμοσύνες, η εμμηνόπαυση… Οι ανδρικές ορμόνες σπάνια γίνονται αντικείμενο συζήτησης. Ισως μόνο στην εφηβεία, που χρειάζεται να κάνουμε υπομονή και να δείξουμε κατανόηση στα νεαρά αγόρια που προσπαθούν να συνειδητοποιήσουν τι τους συμβαίνει στη διαδικασία κατά την οποία από παιδιά γίνονται άνδρες. Σύμφωνα με τους ειδικούς, πράγματι οι ανδρικές ορμόνες στην εφηβεία αυξάνονται ξαφνικά και πολύ – και η σημαντικότερη από αυτές, η τεστοστερόνη, που παράγεται από τους όρχεις, φτάνει στα υψηλότερα επίπεδά της στα 18 χρόνια των ανδρών και συνεχίζει έτσι μέχρι περίπου τα 40, που αρχίζει να πέφτει σιγά-σιγά.

Τα σκαμπανεβάσματα, όμως, στις ανδρικές ορμόνες δεν είναι ούτε απότομα ούτε έντονα – εκτός αν υπάρξει κάποια βλάβη στους όρχεις ή στην υπόφυση – και έτσι δεν γίνονται έντονα αντιληπτά. Παρ’ όλα αυτά, τα ανδρογόνα επηρεάζουν στους άνδρες και πολλά από τα χαρακτηριστικά τους, τόσο της εξωτερικής εμφάνισης όσο και της συμπεριφοράς τους. Ετσι, μπορούμε να πούμε ότι η τεστοστερόνη είναι υπεύθυνη ή συνυπεύθυνη για τα χαρακτηριστικά του φύλου, όπως η ανάπτυξη του πέους και των όρχεων, η τριχοφυΐα, η χροιά της φωνής, η αυξημένη μυοσκελετική μάζα και δύναμη, αλλά και η σεξουαλική επιθυμία, οι στύσεις και η σπερματογένεση και ίσως και η επιθετικότητα που κάποιες φορές εμφανίζουν οι άνδρες.

Ανδρόπαυση; Υπάρχει κι αυτή…

Η φράση που λέγεται συνήθως είναι ότι, αν θέλουμε να διώξουμε όλες τις γυναίκες από ένα δωμάτιο, αρκεί να αναφέρουμε τη λέξη «εμμηνόπαυση». Τι θα γινόταν, όμως, αν αντίστοιχα αναφέραμε τη λέξη «ανδρόπαυση» σε έναν ανδροκρατούμενο χώρο; Θα συναντούσαμε σίγουρα πολλά ανήσυχα και απορημένα, ταυτόχρονα, βλέμματα. Δεν είναι μόνο οι γυναίκες που βιώνουν τη δραματική μείωση των ορμονών τους; Κινδυνεύουν και οι άνδρες; Οι ειδικοί απαντούν πως ναι. Οσο μεγαλώνουν οι άνδρες και η διαδικασία της γήρανσης ξεκινάει (ιδιαίτερα μετά τα 45), προοδευτικά μειώνονται τα ανδρογόνα τους (ανδρόπαυση), συνήθως όμως πρόκειται για μια ήπια και σταδιακή διαδικασία.

Από την άλλη πλευρά, εξηγούν ότι ποτέ δεν θα φτάσουν τα ανδρογόνα να είναι τόσο χαμηλά όσο είναι αντίστοιχα τα οιστρογόνα στις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση. Βέβαια, η κυριότερη ανδρική ορμόνη, η τεστοστερόνη, μπορεί να μειωθεί και για άλλους λόγους, όπως είναι ένας τραυματισμός ή μια φλεγμονή στους όρχεις, βλάβες ή όγκοι στην υπόφυση που ελέγχει τη λειτουργία τους, χρόνιες ασθένειες (π.χ. νεφρική ανεπάρκεια), η χρόνια χρήση αλκοόλ, ναρκωτικών ή κάποιων φαρμάκων (π.χ. κορτιζόνη και κάποια αντιυπερτασικά). Οι άνδρες, καθώς μειώνεται η τεστοστερόνη τους, μπορεί να έχουν κακή διάθεση, αυξημένο λίπος κυρίως στην κοιλιά, μειωμένη τριχοφυΐα στο σώμα, καθώς και περιορισμένη ενεργητικότητα, λίμπιντο και μυϊκή μάζα.

Πώς αντιμετωπίζεται

Δυστυχώς, οι άνδρες δεν μπορούν να κάνουν και πολλά ώστε να διατηρήσουν την τεστοστερόνη τους σε υψηλά επίπεδα, εκτός από το να προσπαθούν να γυμνάζονται συστηματικά, να τρώνε ισορροπημένα και να μη στρεσάρονται. Οσον αφορά την ανδρόπαυση, χρειάζεται να έχουν υπ’ όψιν τους ότι πρόκειται για μια φυσιολογική διαδικασία και σπάνια απαιτεί υποκατάσταση με τεστοστερόνη.

Αν πραγματικά όμως διαπιστωθεί σημαντική μείωση της τεστοστερόνης (και συνυπάρχουν και άλλα οργανικά αίτια, όπως π.χ. όγκοι υπόφυσης, τραυματισμοί κ.ά.), μπορεί να χορηγηθεί θεραπεία υποκατάστασης με τεστοστερόνη, με τη στενή όμως παρακολούθηση του ενδοκρινολόγου. Στους άνδρες μεγαλύτερης ηλικίας, πριν από την ορμονική υποκατάσταση, θα πρέπει να αποκλείεται η παρουσία καρκίνου του προστάτη, γιατί μπορεί να διεγερθεί από την τεστοστερόνη.

Αυτό το ξέρατε;

Οταν τα επίπεδα της τεστοστερόνης στους άνδρες είναι φυσιολογικά αυξημένα, τότε εκείνοι έχουν μεγαλύτερη μυϊκή δύναμη, σεξουαλική διάθεση, πιθανώς και επιθετικότητα.

Χρειάζεται προσοχή

Δεν είναι σπάνιο να συναντάμε νέους άνδρες που ασχολούνται με τον αθλητισμό και οι οποίοι, χωρίς να ενημερώνονται σωστά, παρασυρόμενοι από όσα ακούν από μη ειδικούς, κάνουν χρήση τεστοστερόνης και άλλων ανδρογόνων ως αναβολικών σε μορφή χαπιών ή ενέσεων για αύξηση της μυϊκής μάζας και της αντοχής. Αυτή όμως είναι μια πολύ επικίνδυνη διαδικασία, καθώς έτσι καταστέλλεται η παραγωγή της δικής τους τεστοστερόνης από τους όρχεις, οι οποίοι μπορεί να ατροφήσουν, οδηγώντας σε πιθανές διαταραχές της παραγωγής σπέρματος, ενώ ενδέχεται να προκληθεί γυναικομαστία ή και έντονη ευαισθησία στους μαστούς.