Ενόσω ο νέος κορωνοϊός, ο SARS-CoV-2, σάρωνε τον πλανήτη μολύνοντας σχεδόν 70 εκατομμύρια ανθρώπους και στοιχίζοντας τη ζωή σε τουλάχιστον 1,5 εκατομμύριο από αυτούς, μεταλλάχθηκε σε επτά μεγάλες ομάδες, ή στελέχη, προκειμένου να προσαρμοστεί στους ανθρώπινους ξενιστές του.

Η χαρτογράφηση και η κατανόηση των μεταλλάξεων αυτών είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη στρατηγικών καταπολέμησης της COVID-19, της ασθένειας που προκαλεί. Το πρακτορείο Reuters ανέλυσε περισσότερα από 185.000 δείγματα γονιδιώματος από την Παγκόσμια Πρωτοβουλία για την Ανταλλαγή Ολων των Δεδομένων Ινφλουέντσα (GISAID), τη μεγαλύτερη βάση δεδομένων αλληλουχιών γονιδιώματος του νέου κορωνοϊού, ώστε να μελετήσει τον τρόπο με τον οποίο έχει αλλάξει συν τω χρόνω η παγκόσμια κυριαρχία των σημαντικότερων στελεχών του.

Το πρωτότυπο στέλεχος, που εντοπίστηκε στην Ουχάν της Κίνας τον Δεκέμβριο του 2019, είναι το στέλεχος L. Ο ιός μεταλλάχθηκε κατόπιν, στις αρχές του 2020, στο στέλεχος S. Ακολούθησαν τα στελέχη V και G. Το στέλεχος G μεταλλάχθηκε περαιτέρω στα στελέχη GR, GH και GV. Πολλές άλλες σπάνιες μεταλλάξεις ομαδοποιήθηκαν ως στέλεχος O.

Τι σημαίνει όμως «μεταλλάχθηκε»; Μετάλλαξη καλείται η αλλαγή στο γενετικό υλικό ενός οργανισμού. Οταν ένας ιός παράγει εκατομμύρια αντίγραφα του εαυτού του και μετακινείται από ξενιστή σε ξενιστή, δεν είναι κάθε αντίγραφο ταυτόσημο. Αυτές οι μικρές μεταλλάξεις συσσωρεύονται καθώς ο ιός διασπείρεται – και αντιγράφεται ξανά και ξανά.

Τα τοπικά ξεσπάσματα

Στα πρώτα στάδια της πανδημίας, ο ιός μετακινούνταν σχετικά γρήγορα ανά τον κόσμο, πυροδοτώντας τακτικά νέα τοπικά ξεσπάσματα. Την περίοδο εκείνη υπήρχε ένα πολύ πιο ποικιλόμορφο δείγμα στελεχών μεταξύ των δειγμάτων που αναφέρονταν στην GISAID. Καθώς οι χώρες άρχισαν να κλείνουν τα σύνορά τους, εισάγονταν λιγότερα νέα στελέχη, και στις χώρες όπου ήταν παρόντα τα περισσότερο ανθεκτικά στελέχη τύπου G αυτά άρχισαν να κυριαρχούν.

Στην Ασία το αρχικό στέλεχος L επέμεινε περισσότερο, καθώς αρκετές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας, έκλεισαν γρήγορα τα σύνορά τους και επέβαλαν δραστικούς περιορισμούς στις μετακινήσεις. Αντιθέτως, η Βόρεια Αμερική και η Ευρώπη δεν περιόρισαν τόσο τις μετακινήσεις, τουλάχιστον όχι στην αρχή, γεγονός που επέτρεψε στα στελέχη G να διασπαρούν – και να μεταλλαχθούν – με ταχύτερο ρυθμό.

Τα στελέχη G είναι πλέον κυρίαρχα ανά τον κόσμο. Μια συγκεκριμένη μετάλλαξη, η D614G, έχει γίνει η πλέον συνηθισμένη παραλλαγή. Η πιο πρόσφατη μετάλλαξη που έχει εμφανιστεί είναι το στέλεχος GV: περιορίζεται προς το παρόν στην Ευρώπη, όπου οι ειδικοί δεν μπορούν ακόμη να πουν μετά βεβαιότητας αν το στέλεχος διασπείρεται λόγω κάποιου μεταδοτικού πλεονεκτήματος ή επειδή μόλυνε πολλούς κοινωνικά δραστήριους νεαρούς ενηλίκους και τουρίστες στη διάρκεια του καλοκαιριού.

Το παρόν, το μέλλον και ο κοροναϊός

Προς το παρόν, ο ιός SARS-CoV-2 μεταλλάσσεται αργά, δίνοντας τη δυνατότητα στους επιστήμονες και στους πολιτικούς ιθύνοντες να παρακολουθούν την πρόοδό του. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχει διχογνωμία στην επιστημονική κοινότητα όσον αφορά τις επιπτώσεις ορισμένων από τις μεταλλάξεις. Κάποιοι ειδικοί έχουν αναφέρει πως η παραλλαγή D614G έχει καταστήσει τον ιό περισσότερο μεταδοτικό, άλλες μελέτες ωστόσο τους έχουν αντικρούσει

Σε κάθε περίπτωση, οι μεταλλάξεις που έχουν γίνει μέχρι στιγμής δεν έχουν καταλήξει σε στελέχη που θα αποδεικνύονταν κατά πάσα πιθανότητα ανθεκτικά στα εμβόλια τα οποία αναπτύσσονται. Ειδικοί που έχουν όμως παρακολουθήσει τους ιούς της γρίπης και HIV να μεταλλάσσονται στο πέρασμα του χρόνου, ξεφεύγοντας από τα εμβόλια, προειδοποιούν πως οι μελλοντικές μεταλλάξεις του νέου κορωνοϊού παραμένουν άγνωστες. Και ο καλύτερος τρόπος να αποφευχθούν τυχόν μεταλλάξεις που θα τον καταστήσουν ανθεκτικό σε ένα εμβόλιο παραμένει ο περιορισμός της διασποράς του και η μείωση των ευκαιριών που έχει να μεταλλαχθεί. Που σημαίνει μέτρα προστασίας και κοινωνικής απομάκρυνσης.