Τα ιατρικά θέματα ή, για να είμαστε ειλικρινείς, το ιατρικό θέμα που μονοπώλησε το 2020 ήταν ο SARS-Cov-2. Ενας ιός-εφιάλτης, καθώς ανέτρεψε τη ζωή μας απροσδόκητα, με αποτέλεσμα να βιώνουμε καταστάσεις που έως το 2019 θα αποτελούσαν σενάριο ταινίας επιστημονικής φαντασίας.
Κάπως έτσι το «τι θα συνέβαινε εάν…» μετατράπηκε στο «τι κάνουμε τώρα», καθώς η καθημερινότητά μας χτύπησε στο… τείχος της πανδημίας, φέρνοντάς μας αντιμέτωπους με αδιέξοδα. Ευτυχώς, όμως, η επιστήμη είναι μια κινητήριος δύναμη που έχει στον πυρήνα της την εξέλιξη, που δεν γνωρίζει από στεγανά και όρια και δεν δέχεται ότι υπάρχουν προβλήματα χωρίς λύσεις.
Μοιραία επί περίπου 12 μήνες παρακολουθούμε έναν αόρατο εχθρό να βουλιάζει τις κοινωνίες σε συνθήκες ανασφάλειας. Με αγωνία επίσης παρακολουθούμε τις άοκνες προσπάθειες των ερευνητών να εκριζώσουν τον πανδημικό ιό επενδύοντας σε θεραπείες και εμβόλια.
Και όπως όλα δείχνουν, έως το τέλος του έτους θα έχει συμβεί ένα ακόμη… ακατόρθωτο: Εντός του 2020 και έως τις αρχές του 2021 θα έχει παραχθεί όχι μόνον ένα, αλλά τουλάχιστον τρία εμβόλια, όταν κατά κανόνα για την ανάπτυξη ενός εμβολίου απαιτούνται πέντε με δέκα χρόνια. Εν τω μεταξύ, τουλάχιστον δύο ακόμη είναι κοντά στο να κόψουν το νήμα του τερματισμού.
Συνεπώς, η Ιατρική Επιστήμη εισέρχεται στο νέο έτος έχοντας αποκτήσει γνώση και επιτυχίες σε αδιανόητα συμπυκνωμένο χρόνο, με αποτέλεσμα να γίνεται λόγος για έναν επιστημονικό άθλο.
Εν τούτοις και παρά την κρισιμότητα της περιόδου που διανύουμε, τα αιτήματα και ο ζήλος για περισσότερες εξελίξεις δεν «πάγωσαν» εν μέσω πανδημίας. Στο πλαίσιο αυτό η παγκοσμίου φήμης κλινική των ΗΠΑ «Cleveland» αποφάνθηκε πρόσφατα για τις 10 ιατρικές καινοτομίες που θα αλλάξουν προς το καλύτερο τον τρόπο που ασκείται η ιατρική το νέο έτος.
1. Οι αιμοσφαιρινοπάθειες (οι πιο γνωστές είναι η δρεπανοκυτταρική νόσος και η θαλασσαιμία) οφείλονται σε ένα γενετικό έλλειμμα της αιμοσφαιρίνης, με αποτέλεσμα την παραγωγή μειωμένων και μη λειτουργικών ερυθρών αιμοσφαιρίων. Ομως, μία πειραματική γονιδιακή θεραπεία που προλαμβάνει σχετικές επιπλοκές φαίνεται να είναι πολλά υποσχόμενη.
2. Η σκλήρυνση κατά πλάκας είναι μια χρόνια και αυτοάνοση νόσος, στην οποία το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Ενα υποσύνολο των ασθενών διαγιγνώσκεται με πρωτοπαθή, προοδευτική σκλήρυνση κατά πλάκας που σημαίνει ότι η νόσος εξελίσσεται σταδιακά χωρίς εξάρσεις και υφέσεις. Για τις περιπτώσεις αυτές ένα νέο (εγκεκριμένο από τον Οργανισμό Φαρμάκων και Τροφίμων των ΗΠΑ – FDA) θεραπευτικό μονοκλωνικό αντίσωμα αποτελεί την πρώτη και μοναδική θεραπεία.
3.Η απομακρυσμένη παρακολούθηση των εμφυτεύσιμων συσκευών, όπως είναι οι βηματοδότες και οι απινιδωτές, αποτελεί ουσιαστικό μέρος της φροντίδας των ασθενών. Με την τεχνολογία Bluetooth επιτρέπεται στους ασθενείς αλλά και στους θεράποντες ιατρούς (μέσω των κινητών τους) η εύκολη πρόσβαση στα δεδομένα, δίνοντάς τους έτσι τη δυνατότητα να εντοπίσουν δυνητικά απειλητικά επεισόδια.
4. Η εύρεση των ρυθμιστών CFTR σηματοδότησε μια ανακάλυψη-σταθμό για την αντιμετώπιση της κυστικής ίνωσης, μιας νόσου που προκαλεί συστηματικές αναπνευστικές λοιμώξεις περιορίζοντας σταδιακά την αναπνευστική ικανότητα. Εν τούτοις τα φάρμακα αυτά που αναπτύχθηκαν πρόσφατα διαπιστώθηκαν αποτελεσματικά για ένα υποσύνολο ασθενών. Ομως ένα νέο φάρμακο συνδυασμού φαίνεται να παρέχει ανακούφιση σε ασθενείς με την πιο κοινή μετάλλαξη του γονιδίου CF (F508 Del) που εκτιμάται ότι αντιπροσωπεύει το 90% των ανθρώπων που έχουν διαγνωστεί με τη συγκεκριμένη πάθηση.
5. Καθώς δεν έχει βρεθεί ακόμη εμβόλιο, οι ασθενείς που έχουν διαγνωστεί με ηπατίτιδα C περιορίζονται στη φαρμακευτική αγωγή, που πολλές φορές συνοδεύεται από ανεπιθύμητες παρενέργειες ή είναι αποτελεσματικές για ορισμένους γονότυπους της νόσου. Ομως, ένα νέο φάρμακο συνδυασμένης σταθερής δόσης έχει βελτιώσει σημαντικά τη θεραπεία, καθώς φαίνεται να είναι κατά 90% αποτελεσματική για τους γονότυπους 1-6.
6. Τα πρόωρα μωρά χρειάζονται εξειδικευμένη φροντίδα – συμπεριλαμβανομένων των βρεφών με αναπνευστική ανεπάρκεια. Στο πλαίσιο αυτό και σε αντίθεση με τον μηχανικό αερισμό, μια πρόσφατη, μη επεμβατική, μέθοδος (b – CPAP) παρέχει συνεχή θετική πίεση των αεραγωγών στα νεογέννητα για τη διατήρηση του όγκου των πνευμόνων κατά την εκπνοή. Επιπλέον, η ταλάντωση αντί της συνεχούς πίεσης παίζει σημαντικό ρόλο στην ασφάλεια και την αποτελεσματικότητά της.
7. Η τρέχουσα πανδημία ανέδειξε την ανάγκη ενός υβριδικού μοντέλου παρακολούθησης των ασθενών. Ειδικότερα, και πέρα από την κλινική εξέταση, σε έκτακτες περιπτώσεις η τηλεϊατρική αποδείχτηκε ένα σημαντικό «εργαλείο» καθώς αναγνωρίστηκε ως ένα αποτελεσματικό εικονικό μοντέλο φροντίδας των χρονίως πασχόντων.
8. Η αιμορραγία μετά τον τοκετό είναι μια επείγουσα κατάσταση και μία από τις κύριες αιτίες θανάτου στις νέες μητέρες. Κατά κανόνα η αντιμετώπισή της είναι φαρμακευτική ή χειρουργική, ενώ τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιούνται και μη επεμβατικές μέθοδοι (μπαλόνι) που συμπιέζουν το σημείο αιμορραγίας. Η πιο πρόσφατη μέθοδος είναι μια συσκευή επιπωματισμού που εισάγεται εγκάρσια στην κοιλότητα της μήτρας. Ο νέος αυτός τρόπος αντιμετώπισης χρησιμοποιεί την αρνητική πίεση αναγκάζοντας τον μυ να κλείσει τα αγγεία. Πρόκειται για μια λύση χαμηλής τεχνολογίας και κόστους που μπορεί να σώσει ζωές στις αναπτυσσόμενες χώρες.
9. Υπολογίζεται ότι ένας στους εννέα άνδρες θα διαγνωστεί με καρκίνο του προστάτη σε κάποια στιγμή στη ζωή του. Και παρότι έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος την τελευταία δεκαετία, η νόσος παραμένει δεύτερη αιτία θανάτου ανά τον κόσμο. Ομως δύο αναστολείς PARP – που είναι γνωστοί για την αντιμετώπιση γυναικολογικών καρκίνων – φαίνεται πως καθυστερούν σημαντικά (και) την πρόοδο του καρκίνου του προστάτη αλλάζοντας τον ορίζοντα της θεραπείας.
10. Περίπου 1,2 εκατομμύρια Ελληνες υποφέρουν από ημικρανίες ενώ στην Αμερική αντίστοιχα η ημικρανία ταλαιπωρεί περισσότερους από 38 εκατομμύρια ανθρώπους. Ωστόσο, μόλις το 2018 αναπτύχθηκαν φάρμακα αποκλειστικά κατά της ημικρανίας, παρεμβαίνοντας στο πεπτίδιο που σχετίζεται με το γονίδιο της καλσιτονίνης (CGRP) και το οποίο εμπλέκεται στις διαδικασίες που «πυροδοτούν» σοβαρούς πονοκεφάλους. Ενεργά συνταγογραφημένα το 2020 στις ΗΠΑ, αυτή η νέα κατηγορία φαρμάκων σηματοδοτεί μια νέα θεραπευτική εποχή σε όλον τον κόσμο.