Πόσα «όχι» έχετε πει σήμερα στα παιδιά σας; Ερευνες έχουν δείξει ότι ο μέσος γονιός χρησιμοποιεί αυτή τη λέξη περίπου… 400 φορές την ημέρα. Οσο απαραίτητη όμως και αν μας φαίνεται, τις στιγμές που τα μικρά μας ετοιμάζονται να… αυτοκαταστραφούν ή όταν οι απαιτήσεις τους είναι υπερβολικά υψηλές («Μαμά, θέλω αυτό και αυτό και αυτό το παιχνίδι για τα Χριστούγεννα»), ορισμένοι γονείς υποστηρίζουν ότι μπορούμε να τη βγάλουμε (σχεδόν) πλήρως από το λεξιλόγιό μας. Πώς, όμως, τα βγάζουν πέρα οι «γονείς τού ναι»; Τι σκοπό εξυπηρετεί αυτός ο τρόπος ανατροφής των παιδιών; Και ποιοι είναι οι κίνδυνοι που προκύπτουν από την υπερβολή του;
Ναι θα πω
Σύμφωνα με τους γονείς τού ναι, οι διαρκείς αρνήσεις δεν είναι μόνο εκνευριστικές: Διακόπτουν την πολύτιμη μαθησιακή διαδικασία. Ουσιαστικά, τα παιδιά ανακαλύπτουν τον κόσμο και μαθαίνουν… να μαθαίνουν μέσα από την επαφή τους με το περιβάλλον τους. Κάθε απόπειρα των μικρών μας να πηδήξουν από την άκρη του καναπέ, να καταστρέψουν τα παιχνίδια τους, να βουτήξουν τα χέρια τους στον πουρέ, είναι μια προσπάθεια να δουν τι θα συμβεί αν αλληλεπιδράσουν με αυτά τα αντικείμενα. Αυτό, φυσικά, δεν σημαίνει ότι πρέπει να τους επιτρέπουμε πειράματα που θα τα θέσουν σε κίνδυνο.
Ομως, «οι γονείς τού ναι» πιστεύουν ότι τα ασταμάτητα «όχι» κάνουν τα παιδιά σταδιακά να αγνοούν τις απαγορεύσεις μας, ενώ αντιθέτως αν οι αρνήσεις μας είναι μετρημένες, τότε και τα μικρά μας θα αναγνωρίσουν την ανάγκη να τις ακολουθούν.
Μικρές συνέπειες με μεγάλη σημασία
Πώς θα επιτρέψουμε, όμως, στα μικρά μας να εξερευνήσουν ενώ παράλληλα τα κρατάμε ασφαλή; Πρώτα από όλα, αξιολογώντας οι ίδιοι τις καταστάσεις. Οταν οι συνέπειες των πράξεών τους είναι ελεγχόμενες, αντί να προχωρήσουμε αμέσως σε μια απαγόρευση, επιλέγουμε μια θετική διατύπωση, που όμως θα τους εξηγεί την πιθανή έκβαση: «Ναι, μπορείς να τραβήξεις αυτή την κλωστή, όμως μετά το αρκουδάκι σου μπορεί να ανοίξει και να χαλάσει».
Ετσι, το παιδί θα μάθει να αυτοελέγχεται, βάσει των συνεπειών που γνωρίζει ότι ακολουθούν τις πράξεις του, ενώ παράλληλα θα αποφύγουμε το κακό κλίμα του μαλώματος ή του νηπιακού ξεσπάσματος.
Δημιουργώντας… δημιουργικά μυαλά
Αλλο ένα πλεονέκτημα αυτής της μεθόδου; Τα παιδιά που μεγαλώνουν ακούγοντας «ναι» δεν βαριούνται ποτέ. Ο κόσμος γύρω τους είναι γεμάτος ευκαιρίες για μάθηση, η φαντασία τους αφήνεται να αναπτυχθεί ελεύθερη. Και αυτό δεν αφορά μόνο τις στιγμές που αποφασίζουν ότι θέλουν να δοκιμάσουν τι γεύση έχουν οι τηγανιτές πατάτες όταν τις βάζουμε στην πορτοκαλάδα, αλλά και τις στιγμές που καλούνται να δώσουν μόνα τους λύση σε ένα «πρόβλημα».
Ανεξάρτητες αρχές
Μέσα από τα «ναι» τα μικρά μας μαθαίνουν να είναι αυτόνομα ήδη από την αρχή της ζωής τους. Αυτό δεν σημαίνει να μη μας ακούνε. Αντιθέτως, γνωρίζοντας ότι η γνώμη τους έχει βαρύτητα και έχοντας την ελευθερία να παίρνουν μόνα τους όσο το δυνατόν περισσότερες αποφάσεις, γνωρίζουν και ότι η επιμονή μας σε μια απαγόρευση δεν είναι αυθαίρετη. Ουσιαστικά, η σχέση μας μαζί τους οικοδομείται πάνω στην εμπιστοσύνη και όχι στον εξαναγκασμό. Το καλύτερο σενάριο είναι ότι όχι μόνο θα μάθουν να παίρνουν σωστές αποφάσεις, αλλά θα είναι και δυσκολότερο να παρασυρθούν από τους συνομήλικούς τους, όταν πλέον δεν θα είμαστε γύρω τους για να επιβάλλουμε απαγορεύσεις.
Μια σημαντική υπενθύμιση
Πολλές φορές, τα «όχι» μας προκύπτουν καθαρά από τη δύναμη της συνήθειας – ή από την αδυναμία της εξάντλησης. Για παράδειγμα, όταν το παιδί μας λέει «Ελα να παίξουμε κυνηγητό», μόλις έχουμε καθίσει στον καναπέ. Πρέπει να του πούμε «ναι» σε όλες τις περιπτώσεις; Σίγουρα όχι. Ομως πολλές φορές η άρνησή μας δεν είναι απαραίτητη. Ισως αν όντως τρέξουμε, να δούμε ότι όχι μόνο είχαμε την ενέργεια, αλλά κερδίσαμε και μια στιγμή ανεμελιάς μαζί με το παιδί μας. Ακόμη πιο σημαντικό: Πολλές φορές δεν έχει σημασία να πούμε «ναι» ακριβώς σε αυτό που μας ζητεί το παιδί, αλλά να αναγνωρίσουμε ποια είναι η ουσιαστική του επιθυμία. Και ίσως διαπιστώσουμε ότι πολλές φορές δεν διεκδικεί τίποτα παραπάνω από την επαφή μαζί μας.
Η άλλη πλευρά του νομίσματος
Τα προβλήματα των «γονέων του ναι» ξεκινούν την ίδια στιγμή με τα προβλήματα των περισσότερων γονέων: Οταν η μέθοδος ανατροφής εφαρμόζεται στην υπερβολή της τότε μπορεί να φέρει μεγάλες δυσκολίες… για μικρούς και μεγάλους.
Ελλειψη κανόνων
Ακόμη και αν δεν τους λέμε κάθετα «όχι», είναι προφανές ότι υπάρχουν πράγματα που θα πρέπει να παραμείνουν στη σφαίρα του απαγορευμένου – πρώτα από όλα όσα αποτελούν δυνητικό κίνδυνο. Φυσικά, και εκεί η διατύπωσή μας μπορεί να ξεφύγει από το κάθετο όχι: «Ναι, είναι ωραίο να χοροπηδάμε. Και είναι ακόμη πιο ωραίο αν το κάνουμε στο πάτωμα αντί για τον καναπέ, γιατί εκεί δεν κινδυνεύουμε να χτυπήσουμε».
Παιδιά που δεν μαθαίνουν να χάνουν
Ακόμη και αν φροντίσουμε να μην ακούσει ποτέ το «όχι» από εμάς, είναι βέβαιο πως το παιδί μας κάποια στιγμή θα βιώσει κάποια απαγόρευση ή απόρριψη – και θα πρέπει να μπορεί να την αντιμετωπίσει. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να την αισθανθεί πρώτα από εμάς, αλλά ότι είναι ανάγκη να βεβαιωθούμε ότι δεν του δημιουργούμε ψευδαισθήσεις για τον εαυτό του και τον κόσμο.
Απουσία ορίων
Τελευταίο αλλά εξίσου σημαντικό; Τα δικά μας όρια, που μπορούν πολύ εύκολα να καταπατηθούν μέσα από μια τέτοια προσέγγιση. Η κούρασή μας, η αδυναμία μας να ικανοποιήσουμε κάθε στιγμή την κάθε επιθυμία του παιδιού, οι δικές μας επιθυμίες που πρέπει να βρουν κι αυτές το περιθώριο να εκφραστούν. Ολα αυτά πρέπει να γίνονται σεβαστά πρώτα από εμάς τους ίδιους και έπειτα από τα μικρά μας, και για το δικό μας αλλά και για το δικό τους καλό. Ετσι, θα μάθουν να σέβονται και να ακούνε τους γύρω τους και να δείχνουν ενσυναίσθηση.
Η χρυσή τομή
Πώς θα επιλέγουμε τις στιγμές που θα πούμε «ναι» και πώς εκείνες στις οποίες το όχι είναι επιβεβλημένο;
- Παίρνοντας ένα λεπτό πριν απαντήσουμε. Αυτό μας επιτρέπει να σκεφτούμε καθαρά τι θα συμβεί αν συναινέσουμε στην επιθυμία του παιδιού.
- Λαμβάνοντας υπόψη μας τη σημασία του κανόνα που «σπάει». Αν δεν θέλει να πάει σχολείο επειδή βαριέται, δεν γίνεται να το δεχτούμε. Πειράζει, όμως, τόσο πολύ αν θέλει να δοκιμάσει ένα κομματάκι τυρί με σοκολάτα;
- Μένοντας ανοιχτοί στις μικρές χαρές. Καμιά φορά αξίζει να παρασυρόμαστε στο παιχνίδι του παιδιού.
- Συνειδητοποιώντας ότι έχουμε μπροστά μας ένα παιδί. Οχι, το σπίτι μας δεν θα είναι απολύτως καθαρό και τακτοποιημένο για πολλά χρόνια ακόμη. Και όχι, δεν πρόκειται να σταματήσει να καταστρέφει τα πράγματά του, να λερώνεται, να παθαίνει μικροτραυματισμούς και να επιδιώκει παράλογα πράγματα. Αυτή είναι η δουλειά του.
- Κάνοντας διαπραγματεύσεις. Αν το παιδί δεν θέλει, για παράδειγμα, να μαζέψει το δωμάτιό του, έχουμε πολλά εργαλεία στη διάθεσή μας πριν του πούμε «Οχι, θα το κάνεις αμέσως». Για παράδειγμα, να του δείξουμε ότι συμπάσχουμε («Ναι, κι εγώ βαριέμαι τις δουλειές, αλλά είναι πολύ ωραία όταν είναι καθαρά»), να του εξηγήσουμε («Ναι, θα ήταν πιο ωραία αν παίζαμε, αλλά θα αρρωστήσουμε αν το κάνουμε μέσα στη σκόνη») ή να δημιουργήσουμε εναλλακτικές λύσεις («Βάζω στοίχημα ότι δεν μπορείς να βάλεις όλα τα ροζ παιχνίδια στο κουτί μέσα σε δύο λεπτά»).