Τι μαθαίνουν τα αδέλφια από τις διαμάχες τους και τι μπορούμε να κάνουμε ως γονείς;
Η έννοια της σύγκρουσης είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με κάθε είδος σχέσης. Είναι επομένως απρόσφορο να προσπαθούμε να τις αποφεύγουμε και παράλληλα απαραίτητο να είμαστε ευέλικτοι, ώστε να τις αντιμετωπίζουμε αποτελεσματικά. Το οικογενειακό έδαφος αποτελεί ένα αρκετά γόνιμο πεδίο συγκρούσεων και μάλιστα αποτελεί τον προθάλαμο ώστε ένα παιδί να μάθει να διαχειρίζεται τη σύγκρουση έξω από το περιβάλλον της οικογένειας.
Πιο συγκεκριμένα, το κάθε αδελφάκι μαθαίνει αντιστοίχως πώς να ελέγξει τα συναισθήματά του και να οριοθετήσει τον εαυτό και τη σχέση, καθώς και με ποιο τρόπο να διεκδικήσει το δίκιο του και να υπερασπιστεί τον εαυτό του, καταλήγοντας στη λύση του αδελφικού καβγά και στην έκβαση αυτού χωρίς την παρέμβαση του γονέα. Κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός και έχει τις δικές του ανάγκες και απόψεις για τον κόσμο.
Καθώς όμως καλλιεργείται ένα κλίμα ομοιογένειας στην οικογένεια διά μέσου των κοινών βιωμάτων και καταβολών, καθίσταται αρκετά δύσκολο σε κάποια από τα μέλη να σκεφτούν ή να συμπεριφερθούν με διαφορετικό τρόπο από τον κοινά αποδεκτό εντός αυτής, πράγμα το οποίο αποτελεί και εφαλτήριο των οικογενειακών συγκρούσεων.
Δεν παίρνουμε θέση
Η διαφοροποίηση όμως των μελών είναι εξίσου σημαντική με την προώθηση της οικογενειακής αρμονίας και γαλήνης καθώς κάθε μέλος οφείλει να αναπτύξει τη δική του προσωπική ταυτότητα. Τα μικρότερα μέλη της οικογένειας στην προσπάθειά τους αυτή έρχονται σε σύγκρουση τόσο με τους γονείς όσο και με τα αδέρφια τους.
Οι συγκρούσεις αυτές δεν είναι κακές, όμως μπορεί να αποβούν επικίνδυνες σε περίπτωση που διαιωνιστούν ή οδηγήσουν σε απειλή της σωματικής ακεραιότητας, όπου σε αυτή την περίπτωση ο γονέας χρειάζεται να επέμβει άμεσα, χωρίς να πάρει κανενός το μέρος, αλλά χωρίζοντας τα δύο αδέρφια, υπενθυμίζοντας τον βασικό κανόνα του σπιτιού (λύνουμε τις διαφορές μας ήρεμα). Χρειάζεται να θυμόμαστε πως σε κάθε καβγά όλοι φέρουν το δικό τους δίκιο και συνάμα άδικο.
Ο γονέας δεν υπήρξε παρών από την αρχή της σύγκρουσης και δεν μπορεί να εκφέρει γνώμη, διότι θα αδικήσει κάποιον, αντιθέτως χρειάζεται να λειτουργήσει εξισορροπητικά, ανακουφίζοντας την ένταση. Σε κάθε άλλη περίπτωση, προσπαθεί να μην πάρει θέση, διότι θα αποδυναμώσει τους ρόλους μέσα στον καβγά και θα δώσει τη δική του λύση και διακοπή στον καβγά, του οποίου η έκβαση μπορεί να ήταν πολύ διαφορετική». Επίσης, όταν ο γονέας συνηθίζει να παρεμβαίνει στη σύγκρουση, τα παιδιά μαθαίνουν να τον χειρίζονται με αυτόν τον τρόπο, με αποτέλεσμα η αδερφική διαμάχη να αποτελεί μέσο πρόκλησης της προσοχής του γονέα.
Τι μαθαίνουν τα αδέλφια από τις διαμάχες τους
Οι αδελφικές σχέσεις πολλές φορές χαρακτηρίζονται από αλληλοσυγκρουόμενα συναισθήματα. Από τη μια υπάρχει διάθεση για συνεργασία όσον αφορά τη διευθέτηση των οικογενειακών ζητημάτων, αλλά από την άλλη αποκαλύπτεται πολλές φορές μια τάση για σύγκρουση και ανταγωνισμό. Δεν είναι λίγες οι φορές που οι γονείς ανησυχούν σε υπερβολικό βαθμό όταν δημιουργούνται διαμάχες μεταξύ των αδελφών. Γι’ αυτό τείνουν να τις απαγορεύουν ή να τις «καλύπτουν».
Είναι σημαντικό όμως να μην ξεχνάμε ότι οι αδερφικές συγκρούσεις αποτελούν τη βάση για την περαιτέρω ανάπτυξή τους, καθώς μέσω αυτών δημιουργούν μια συμπεριφορική σκαλέτα ώστε να αποκτήσουν κοινωνικές δεξιότητες απαραίτητες για τη μετέπειτα ζωή τους. Μέσω των συγκρούσεων, δηλαδή, τα παιδιά μαθαίνουν να διαχειρίζονται δυσάρεστα συναισθήματα, να διαπραγματεύονται τις ανάγκες και τα θέλω τους, να υπερασπίζονται τον εαυτό τους και το δίκιο τους, αλλά και να αναπτύσσουν δεξιότητες που θα τα βοηθήσουν στην αντιμετώπιση μελλοντικών ματαιώσεων στη ζωή τους.
Αφήστε τα να μαλώσουν
Σε περίπτωση που οι γονείς απαγορεύουν συστηματικά την εκδήλωση των συγκρούσεων μεταξύ των αδελφών, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να οδηγήσουν τα παιδιά στην εσωστρέφεια αλλά και σε μια «ενοχική» στάση για τα ίδια τους τα συναισθήματα, καθώς και στη διαιώνιση των συγκρούσεων και έξω από το οικογενειακό σύστημα.
Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς;
Η διατήρηση μιας υγιούς και λειτουργικής κατάστασης στην οικογένεια σχετίζεται με την προσέγγιση που θα υιοθετήσουν οι γονείς.
Ως γονείς λοιπόν:
Ορίστε σαφή όρια
Οι κανόνες σε μια οικογένεια πρέπει να είναι ξεκάθαροι και να ορίζονται με τη βοήθεια όλων των μελών της οικογένειας, με την αντίστοιχη δέσμευση από τα μέλη. Τα σταθερά όρια προσφέρουν στα παιδιά μια αίσθηση ασφάλειας, η οποία είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη υγιών προσωπικοτήτων.
Διαχειριστείτε παραγωγικά τον ελεύθερο χρόνο σας
Είναι απαραίτητο ο ελεύθερος χρόνος, όσο λιγοστός και αν είναι, να γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης για την εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ των μελών της οικογένειας. Τα μέλη της οικογένειας μπορούν με αυτόν τον τρόπο να ανακαλύψουν νέα κοινά ενδιαφέροντα και δραστηριότητες που θα βοηθήσουν στη σύσφιγξη των οικογενειακών σχέσεων. Είναι σημαντικό όμως οι γονείς να μην ξεχνάνε να περνάνε χρόνο με το κάθε παιδί ξεχωριστά, καθώς η δημιουργία δυαδικών σχέσεων είναι εξαιρετικά πολύτιμη.
Αποφύγετε τις συγκρίσεις
Η σύγκριση αποδεικνύεται εξαιρετικά ανώφελη ιδιαίτερα όταν στοχεύει στο να συνετίσει το άλλο παιδί. Οι συγκρίσεις δηλαδή δημιουργούν άγχος στο παιδί που αποτελεί παράδειγμα αλλά και μια αίσθηση αποτυχίας στο άλλο. Αποφύγετε λοιπόν να συγκρίνετε τα παιδιά σας καθώς ακόμη και οι ανώδυνες συγκρίσεις για εσάς μπορεί να εκληφθούν ως επικριτικές από εκείνα, αυξάνοντας την πιθανότητα εντάσεων μεταξύ τους.
Σταθείτε ως πρότυπα για τα παιδιά σας
Αποτελείτε παράδειγμα για τα παιδιά, οπότε είναι σημαντικό να συμπεριφέρεστε με τον τρόπο που περιμένετε να πράττουν και εκείνα. Επομένως, προσπαθήστε να διευθετείτε τις μεταξύ σας συγκρούσεις με αποτελεσματικό τρόπο. Οι τσακωμοί μεταξύ των αδερφών τις περισσότερες φορές αποτελούν αντανάκλαση της επιθετικότητας που κυριαρχεί στα ζευγάρια. Τα παιδιά παρατηρούν προσεκτικά τη ζωή των γονιών τους και πολλές φορές τη μιμούνται εκφράζοντας τα προβλήματα που κυριαρχούν στη σχέση του ζευγαριού. Ακόμη, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να ζητάτε συγχώρεση όταν αυτό είναι απαραίτητο. Η συμπεριφορά αυτή σε καμία περίπτωση δεν θα μειώσει το κύρος σας. Αντίθετα, θα λειτουργήσει διδακτικά για τα παιδιά σας καθώς θα μάθουν ότι οφείλουν να συγχωρούν τους άλλους και να αποδέχονται την ύπαρξη του «μη τέλειου». Ταυτόχρονα με αυτόν τον τρόπο θα τους δώσετε να καταλάβουν ότι η υπερβολική αυτομομφή σε περίπτωση λάθους δεν ωφελεί σε τίποτα.
Εκπαιδεύστε τα παιδιά στη δύναμη της γλώσσας…
και όχι στη δύναμη του σώματος, αφού ο μόνος υγιής τρόπος για να διαχειριστούμε μια σύγκρουση είναι να μάθουμε να χρησιμοποιούμε τον κάθετο, διεκδικητικό και γεμάτο αυτοπεποίθηση λόγο μας και όχι τα χέρια μας, με αποτέλεσμα να διαιωνίζεται η σύγκρουση, να χάνουμε το δίκιο μας και να δημιουργείται εσωτερική ένταση.
Επιβραβεύστε τα παιδιά σας
Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ο έπαινος είναι απαραίτητος όταν τα παιδιά σας συνεργάζονται αποτελεσματικά χωρίς συγκρούσεις. Μην ξεχνάτε ότι η παραπάνω συμπεριφορά δεν θεωρείται δεδομένη, οπότε η επιβράβευση με ένα θετικό σχόλιο ή ένα απλό χάδι θα φανεί ιδιαίτερα χρήσιμη. Επιβραβεύετε ακόμη και τη λιγότερο τέλεια συμπεριφορά όταν αυτή φτάνει σχεδόν στο επιθυμητό αποτέλεσμα, το οποίο είναι η απουσία επιθετικότητας μεταξύ των αδερφιών.
Αποφύγετε να «κάνετε τον διαιτητή» στις μεταξύ τους διαμάχες
«Πετάξτε τους το μπαλάκι» ώστε να προβούν εκείνα στη λύση του εκάστοτε προβλήματος. Συχνά στους τσακωμούς τα παιδιά ζητάνε την εμπλοκή των γονέων για να πάρουν το μέρος κάποιου και να τον «αθωώσουν». Ο γονέας όμως σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να αναλάβει αυτόν τον ρόλο, καθώς αυτή η προσέγγιση δεν εστιάζει στη λύση του προβλήματος, παρά μόνον ενδυναμώνει τη σύγκρουση. Στόχος δεν είναι να βρεθεί «ποιος φταίει», αλλά να βρεθεί η λύση στο πρόβλημα. Η προτροπή της υποχώρησης και από τις δύο πλευρές μπορεί να φανεί πολύ βοηθητική αφού δύναται να αποφορτίσει την ατμόσφαιρα.
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία την κυρία Κωνσταντίνα Βολοσυράκη, ψυχολόγο (MSc) – ψυχοθεραπεύτρια