Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι το παιχνίδι έχει αναγνωριστεί από τη Διεθνή Σύµβαση για τα Δικαιώµατα του Παιδιού ως αναγκαίο στοιχείο για την ανάπτυξη των παιδιών. Η νοµική αναγνώριση και κατοχύρωση της σπουδαιότητας του παιχνιδιού μάς υπενθυμίζει ότι το παιχνίδι δεν είναι πολυτέλεια ή σπατάλη χρόνου, αλλά μια απαραίτητη απασχόληση που ωφελεί τα παιδιά.
Τα οφέλη που προσφέρει στο παιδί
Το παιχνίδι είναι ζωτικής σημασίας για την πλήρη ανάπτυξη του παιδιού, αφού είναι ο πιο σημαντικός τρόπος μάθησης.
- Κατέχει σημαντικό ρόλο στη ζωή των παιδιών, αφού τους επιτρέπει να διοχετεύουν κάπου την ενέργειά τους, να εκφράζουν τη δημιουργικότητά τους, να αναπτύσσουν τη φαντασία και τις δεξιότητές τους, συμβάλλοντας στη γνωστική, σωματική, κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξή τους.
- Μέσω του παιχνιδιού τα παιδιά σε πολύ μικρή ηλικία συμμετέχουν και αλληλεπιδρούν με τον κόσμο γύρω τους. Καθώς τα μικρά παιδιά αγωνίζονται για ένα επιθυμητό αποτέλεσμα στο πλαίσιο ενός παιχνιδιού, ανακαλύπτουν ότι δεν είναι πάντα εύκολο να επιτύχουν τους στόχους τους. Συνειδητοποιούν ότι ίσως υπάρχει κάποιο πρόβλημα που πρέπει να επιλυθεί και ότι πρέπει να εξασκηθούν και να βελτιώσουν τις δεξιότητες που είναι απαραίτητες για την επίτευξη του σκοπού τους.
- Μελέτες έχουν δείξει ότι το παιχνίδι με άλλα παιδιά είναι επίσης κρίσιμο για την ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων των παιδιών. Τα παιδιά έτσι αναπτύσσουν συνήθειες και συμπεριφορές που θα τα ακολουθούν καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Το παιχνίδι είναι ουσιαστικά η απασχόληση των παιδιών στην οποία αφιερώνουν πολλή ενέργεια και προσπάθεια.
- Προωθεί τη συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών, μαθαίνοντάς τους την ευαισθητοποίηση, την αποδοχή, την ενσωμάτωση αξιών, συμπεριλαμβανομένης της ενσυναίσθησης, της εμπιστοσύνης και του σεβασμού προς τους άλλους.
- Το παιχνίδι βοηθάει στην αισθητηριακή – κινητική ανάπτυξη του παιδιού με τον συντονισμό ματιού – χεριού (οπτικοκινητικός συντονισμός), την εκμάθηση χειρισμού αντικειμένων και τη γενικότερη ανάπτυξη κινητικών δεξιοτήτων. Το παιδί τρέχει, πηδάει, σκαρφαλώνει κ.λπ. μαθαίνοντας έτσι να ελέγχει το σώμα του.
Ποια είναι τα στάδια του παιχνιδιού;
Το παιχνίδι διαχωρίζεται εξελικτικά, ανάλογα με την ηλικία και το αντίστοιχο επίπεδο ανάπτυξης του παιδιού. Ο ελβετός φιλόσοφος και ψυχολόγος Ζαν Πιαζέ έκανε πρώτος τη διάκριση του παιχνιδιού σε τρεις κατηγορίες: στο παιχνίδι εξάσκησης, στο συμβολικό παιχνίδι και στο παιχνίδι με κανόνες.
*Παιχνίδι εξάσκησης
Τα παιδιά ηλικίας έως 2 ετών εξερευνούν τα αντικείμενα και το περιβάλλον τους αγγίζοντας, πιπιλίζοντας, πιέζοντας, χτυπώντας, πετώντας. Χαρακτηριστικό στοιχείο είναι ότι το παιδί εκδηλώνει μια διαφοροποιημένη κυκλική αντίδραση, δηλαδή επαναλαμβάνει μια δραστηριότητα για να δει ξανά τα αποτελέσματα της πράξης του στον εξωτερικό κόσμο. Τα παιδιά έτσι μαθαίνουν να εξερευνούν.
*Συμβολικό παιχνίδι
Από 3 περίπου ετών τα παιδιά προσθέτουν στο παιχνίδι τη διάσταση του συμβολισμού και της φαντασίας. Τυπικό παράδειγμα είναι η τάση του παιδιού να αντιγράφει ήχους και να υποκρίνεται ρόλους. Τα παιδιά έτσι μαθαίνουν να χειρίζονται αντικείμενα, να δημιουργούν νοητικές εικόνες και να αφομοιώνουν καινούργιες καταστάσεις.
*Παιχνίδι με κανόνες
Από την ηλικία των 5 ετών τα παιδιά αρχίζουν να παίζουν σε ομάδες, ενώ στην ηλικία των 7-8 ετών τα παιδιά διοργανώνουν τα δικά τους παιχνίδια με τους δικούς τους προσαρμοσμένους κανόνες. Τα παιδιά έτσι μαθαίνουν να κοινωνικοποιούνται και να τηρούν τους κανόνες.