Εν, συν και αίσθηση, ενσυναίσθηση ουσιαστικά είναι η «επέκταση» της αίσθησης ενός ανθρώπου πέρα από το προσωπικό του συναίσθημα. Ως συναίσθημα ορίζεται οτιδήποτε νιώθει ένα άτομο όταν αξιολογεί ένα γεγονός με συγκεκριμένο τρόπο και συνήθως οδηγεί σε αλλαγές στον ανθρώπινο οργανισμό ή στη συμπεριφορά.
Ετσι, όλα τα συναισθήματα είναι ουσιαστικά προτροπές για δράση. Αρα τα συναισθήματα οδηγούν σε πράξεις τις οποίες μπορούμε να αντιληφθούμε. Τα συναισθήματα έχουν είτε εσωτερική είτε εξωτερική προέλευση. Αλλοτε προκαλούνται από σκέψεις, πεποιθήσεις και άλλοτε από εξωτερικά γεγονότα, καταστάσεις, ανθρώπους.
Η ενσυναίσθηση τυπικά αφορά τη συναισθηματική ταύτιση που κάποιος βιώνει με την ψυχική κατάσταση ενός άλλου ανθρώπου, ταυτόχρονα συνδυασμένη με την προσπάθεια αποκωδικοποίησης και κατανόησης της συμπεριφοράς και των κινήτρων του. Με απλά λόγια είναι η συνειδητή προσπάθεια και ικανότητα να μπορώ να μπω στη θέση σου και να καταλάβω πώς νιώθεις.
Γεννιόμαστε ή γινόμαστε;
Η δεξιότητα αυτή αν και εκ γενετής εμπεδωμένη στο DNA μας, είναι προϊόν μαθησιακής και βιωματικής εμπειρίας.
Οι γονείς μας, οι πρωταρχικοί μας φροντιστές, οι άνθρωποι με τους οποίους συνευρεθήκαμε αργότερα στη ζωή μας, σε όλο το φάσμα των διαπροσωπικών μας σχέσεων και συνδιαλλαγών διαμόρφωσαν άλλοτε θετικά, άλλοτε ουδέτερα και άλλοτε απαξιωτικά και με «παγωμένο» συναισθηματικό φορτίο την ικανότητά μας να συναισθανόμαστε!
Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι αν και είμαστε όλοι προγραμματισμένοι βιολογικά για αυτή την εξαιρετική ικανότητα, μόνο κάποιοι είχαμε την ευκαιρία να τη «διδαχθούμε» νωρίς στη ζωή μας.
Οι υπόλοιποι λιγότερο τυχεροί έχουμε τη δυνατότητα αλλά και το «χρέος» να δουλέψουμε και να την κατακτήσουμε στο τώρα.
Ενσυναίσθηση δεν σημαίνει ότι απαραίτητα βιώνω ή έχω βιώσει το ίδιο συναίσθημα, σημαίνει ότι θέλω και μπορώ να καταλάβω πώς είναι να το βιώνει κάποιος άλλος και να επιλέξω με σαφήνεια και εγκυρότητα πως θέλω και πως χρειάζεται να ανταποκριθώ αποτελεσματικά.
Κατ’ αυτόν το τρόπο αυξάνω τις πιθανότητες να εισπράξω και εγώ αντίστοιχη αντιμετώπιση. Αρα δεν είναι μόνο αλτρουστικό, είναι και θετικά ωφελιμιστικό, με την καλή έννοια. Αν όλοι εξασκούσαμε αυτή τη δεξιότητα οι ζωές όλων μας θα ήταν ουσιαστικότερα καλύτερες.
Τι μας δυσκολεύει
Για να δούμε όμως τι μας εμποδίζει στο να εμπεδώσουμε και να εφαρμόσουμε ενσυναισθηματικές στάσεις επαφής και επικοινωνίας.
* Ετικετοποίηση: Οι ταμπέλες που βάζουμε στον εαυτό μας και στους άλλους.
* Αυθαίρετο συμπέρασμα: οδηγούμαστε αυθαίρετα σε συμπεράσματα βασιζόμενοι σε μεμονωμένα γεγονότα, χωρίς να διαθέτουμε επαρκή στοιχεία (μεγάλη εικόνα, εξαιρέσεις, τι έχει συμβεί σε ανάλογες/ αντίστοιχες περιπτώσεις).
* Μάθηση.
* Πρότυπα.
* Παρελθοντικές εμπειρίες (θετικές και αρνητικές).
* Ενίσχυση και υπεράσπιση δογμάτων.
* Υπερβολική/νοσηρή/ψυχαναγκαστική ανάγκη ελέγχου και ανασφάλεια.
* Αγνοούμε συχνά ότι κουβαλάμε πάντα τις υποκειμενικές μας απόψεις, γνώμες, προκαταλήψεις, οι οποίες μας εμποδίζουν να δούμε ξεκάθαρα τις απόψεις, σκέψεις και συναισθήματα των άλλων.
* Αγνοούμε συχνότερα ότι το ίδιο συμβαίνει με τους άλλους ή τον άλλον.
* Δεν επιλέγουμε συχνά να συνδιαλλαγούμε με επιδέξιους ενσυναισθηματικούς ανθρώπους, μιας και δεν αναγνωρίζουμε την ανάγκη ή και την ωφέλεια!
* Είμαστε αμιγώς εγωκεντρικοί… χωρίς να νοιαζόμαστε για το πώς οι άλλοι αισθάνονται και σκέφτονται…
Ολα τα παραπάνω χρήζουν επαναπροσδιορισμού και προσαρμογής ή και αλλαγής. Στη θέση τους αρκεί να προσπαθήσουμε να εδραιώσουμε μια συνειδητή και εμφανή προσπάθεια να καταλάβουμε και να νοιαστούμε για τα συναισθήματα του άλλου ανθρώπου.
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία την κυρία Βάσω Μακαρώνη, κλινική ψυχολόγο-ψυχοθεραπεύτρια.
