Oλοι ξέρουμε ότι δεν θα έπρεπε να ζηλεύουμε αλλά συχνά νιώθουμε ότι δεν μπορούμε να κάνουμε αλλιώς. Ευτυχώς, οι περισσότεροι από εμάς καταφέρνουμε να διατηρούμε τις σχέσεις μας και να τιθασεύουμε τη ζήλια που κατά καιρούς νιώθουμε για τους κοντινούς μας ανθρώπους και όχι μόνο.
Η ζήλια είναι μια συναισθηματική αντίδραση σε μια πραγματική ή δημιουργημένη από τη φαντασία μας απειλή.
Η ζήλια όμως δεν έχει μόνο μία μορφή ή ένα είδος: μπορεί να πρόκειται για έναν άνδρα που ζηλεύει την όμορφη γυναίκα του, έναν συνάδελφο που ζηλεύει τον συνάδελφό του που πήρε προαγωγή, δύο αδέλφια που έχουν αντιπαλότητες…
Σε κάθε περίπτωση η ζήλια είναι ένα άσχημο συναίσθημα, που όταν μας κυριεύσει μπορεί να γίνει ακόμα και εθιστική. Στον «Οθέλλο», τον πιο γνωστό ζηλιάρη της λογοτεχνίας, στο θεατρικό έργο του Σαίξπηρ, η ζήλια περιγράφεται ως ένα τέρας με πράσινα μάτια. Κανείς μας δεν έχει καταφέρει ποτέ να «γλιτώσει» από τη ζήλια, είτε επειδή την ένιωσε – έστω για λίγο – για κάποιον από τον περίγυρό του είτε επειδή έγινε ο ίδιος το αντικείμενο της ζήλιας κάποιου άλλου.
Τι κρύβεται πίσω από τη ζήλια;
Η ζήλια είναι ένα πρωτόγονο συναίσθημα που βασίζεται σε μια αίσθηση ότι είμαστε ανυπεράσπιστοι. Οπως τα νήπια ενοχλούνται όταν κάποιος τραβάει την προσοχή και τον θαυμασμό περισσότερο από αυτά, στην ενήλικη εκδοχή μπορεί να νιώθουμε ανασφάλεια και άγχος για τη σχέση μας. Η βασική σκέψη από την οποία ξεκινάει η ζήλια που νιώθουμε σχετίζεται με το «δεν μπορώ να συγκριθώ με αυτό» ή «πώς μπορεί να προτιμάει εκείνον από εμένα;». Επίσης, η ζήλια μάς κυριεύει όταν απειλείται κάτι που έχουμε –όπως για παράδειγμα μια σχέση – και θεωρούμε σημαντικό και πολύτιμο.
Σε κάθε περίπτωση, το κύριο συναίσθημα που κρύβεται πίσω από τη ζήλια είναι ο φόβος. Ο φόβος ότι δεν θα πετύχουμε τους στόχους μας, ότι θα χάσουμε κάτι που αγαπάμε και που μας προκαλεί ασφάλεια. Εχει επίσης φανεί ότι συχνότερα νιώθουμε ζήλια όταν έχουμε χαμηλή αυτοεκτίμηση, στρες και ανασφάλειες, δυσκολία να συνάψουμε ικανοποιητικές σχέσεις, φόβο εγκατάλειψης, οικονομική ανασφάλεια…
Δεν υπάρχει μόνο η ερωτική ζήλια
Οταν μιλάμε για ζήλια, μας έρχεται αυτομάτως στο μυαλό η ερωτική ζήλια, όμως δεν υπάρχει μόνο αυτό το είδος. Υπάρχουν πολλά είδη ζήλιας, ακριβώς όπως υπάρχουν και πολλά είδη σχέσεων, και έτσι όλοι οι άνθρωποι που σχετίζονται με τον έναν ή τον άλλον τρόπο μεταξύ τους μπορεί να νιώθουν ζήλια ο ένας για τον άλλον. Ζήλια λοιπόν μπορεί να υπάρχει και ανάμεσα σε ανθρώπους με διαφορετικού είδους σχέσεις, όπως επαγγελματικές, φιλικές ή οικογενειακές…
Από την άλλη πλευρά, μπορεί να πρόκειται για ζήλια για κάτι που έχει / κάνει / απολαμβάνει ο διπλανός μας και όχι εμείς. Οπως λένε οι Βρετανοί, το γκαζόν είναι πάντα πιο πράσινο στην πλευρά του γείτονα. Το αποτέλεσμα; Η σύγκριση με τον «γείτονα» μας κάνει να νιώθουμε στενοχώρια, απογοήτευση, ανησυχία, καχυποψία. Aλλες φορές μπορεί να ζηλεύουμε εξαιτίας ενός τρίτου παράγοντα, δηλαδή να ζηλεύουμε ένα πρόσωπο ή πράγμα που επηρεάζει τη σχέση μας, όπως για παράδειγμα η καινούργια ερωτική σχέση της κολλητής μας που εξαιτίας της τη στερούμαστε, ή το αυτοκίνητο του συντρόφου μας που το καθαρίζει και το φροντίζει στερώντας τον ελεύθερο χρόνο του από εμάς.
Μπορεί όμως το αντικείμενο της ζήλιας μας να είναι ένας άνθρωπος. Για παράδειγμα, η φίλη μας που είναι όμορφη, γυμνασμένη, έχει καλή δουλειά, υποστηρικτική σχέση, που – στα μάτια μας τουλάχιστον – τα έχει όλα.
Πώς θα την τιθασεύσουμε
Oταν η ζήλια μάς επηρεάζει υπερβολικά, θα μας βοηθήσει να ψάξουμε να βρούμε μέσα μας ποιο μπορεί να είναι το συναίσθημα που την προκαλεί. Ισως είναι ένα αίσθημα ντροπής, εγκατάλειψης, ανταγωνισμού, σύγκρισης ή της ανάγκης μας να αποδείξουμε ότι αξίζουμε όσο και οι άλλοι. Θα πρέπει να βρούμε την πηγή του φόβου μας και να προσπαθήσουμε να την αδρανοποιήσουμε.
Αν φοβόμαστε ότι δεν είμαστε καλοί στη δουλειά μας, μπορούμε να μιλήσουμε με τον προϊστάμενό μας ώστε να μας επισημάνει αν υπάρχει κάποιο πρόβλημα και να μας προτείνει τρόπους για να βελτιωθούμε, να προσπαθήσουμε να εμπλουτίσουμε τη μόρφωση και τις ικανότητές μας, ή να αλλάξουμε επαγγελματικό προσανατολισμό ώστε να βρούμε κάτι που μας ταιριάζει πιο πολύ, μας ικανοποιεί και νιώθουμε ότι είμαστε πολύ καλοί και αποδίδουμε όπως θέλουμε. Αν νιώθουμε ζήλια και ανασφάλεια στη σχέση μας, μπορούμε να μιλήσουμε με τον σύντροφό μας, να δοκιμάσουμε την ψυχοθεραπεία ή και τη θεραπεία ζεύγους.
Αν δεν είμαστε ευχαριστημένοι και πάλι από τη σχέση μας, μπορούμε να προχωρήσουμε και να προσπαθήσουμε να βρούμε κάποιον άλλον σύντροφο, που θα μας ικανοποιεί περισσότερο. Η ψυχοθεραπεία μπορεί επίσης να μας βοηθήσει πολύ όταν νιώθουμε ανασφάλεια, έχουμε χαμηλή αυτοεκτίμηση ή φόβο εγκατάλειψης.
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τη δρα Ναταλία Κουτρούλη, ψυχολόγο με εκπαίδευση στη Γνωσιακή Ψυχοθεραπεία και στη Συμβουλευτική.