Τις τελευταίες ημέρες γίνεται αρκετή συζήτηση για την επίτευξη της «ανοσίας της αγέλης», καθώς και για το «κτίσιμο τείχους ανοσίας» μέσω εμβολιαστικής κάλυψης για τον κοροναϊό. Πότε όμως μπορούμε να πούμε ότι αποκτήσαμε ανοσία μετά το εμβόλιο του κοροναϊού;
O καθηγητής Πνευμονολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, Νίκος Τζανάκης (Open), ήταν σαφής: «Όποιος έχει κάνει την πρώτη δόση, ο ιός τον βρίσκει ανεμβολίαστο. Πρέπει να περάσουν τρεις εβδομάδες μετά την πρώτη δόση για να έχει κάποια κάλυψη».
Υπενθυμίζεται ότι αντίστοιχη προειδοποίηση είχε απευθύνει και ο καθηγητής Πνευμονολογίας και Εντατικής Θεραπείας, Θεόδωρος Βασιλακόπουλος. Αναφερόμενος, στους πολίτες που έχουν εμβολιαστεί με την πρώτη δόση χωρίς να έχουν αποκτήσει ακόμα καλή ανοσολογική απάντηση τόνισε ότι «προφανώς έχουν μια μερική προστασία όμως υπάρχει υπαρκτός κίνδυνος να νοσήσουν», ενώ «υπάρχει κι ένας δεύτερος κίνδυνος ότι αν κολλήσω κοροναϊό ενώ έχω μερική ανοσία, τότε την ώρα που πολλαπλασιάζεται μέσα μου ο κοροναϊός υφίσταται την πίεση της παρουσίας των αντισωμάτων που δεν είναι πολλά, αλλά υπάρχουν, οπότε είναι πολύ πιθανό μέσα μου να δημιουργηθούν μεταλλαγμένα στελέχη κοροναϊού».
«Άρα δεν είναι ότι δεν είμαι πλήρως προστατευμένος, είναι ότι δεν πρέπει να κολλήσω την ώρα που είμαι μερικώς εμβολιασμένος γιατί υπάρχει πιθανότητα να παράξω μέσα στον οργανισμό μου μεταλλαγμένα στελέχη κι αυτό δεν το θέλουμε» εξήγησε.
Ακολούθως, ο κ. Βασιλακόπουλος υπογράμμισε ότι «επειδή την ώρα που πολλαπλασιάζεται ο ιός μέσα στον οργανισμό υπάρχουν αντισώματα, αλλά όχι τόσα ώστε να τον εξουδετερώσουν, οι όποιες τυχαίες αλλαγές που γίνονται στον ιό είναι αυτές που τον κάνουν να ξεφεύγει από τα λίγα αντισώματα».
Ανοσία 50% στα μέσα Ιουνίου
Σύμφωνα με παλαιότερες δηλώσεις του κ. Τζανάκη, ο πληθυσμός της Ελλάδας, θα αποκτήσει ανοσία της τάξεως του 50% μέσα στον Ιούνιο.
Όπως είχε αναφέρει «αν έχει εμβολιαστεί το 40% του πληθυσμού κι ένα 10% έχει αποκτήσει και φυσική ανοσία, διότι μολύνθηκε κάποια στιγμή, τότε μιλάμε για ανοσία της τάξεως του 50% τον Ιούνιο, που είναι ένα πολύ καλό ανάχωμα ώστε να έχουμε ένα καλό καλοκαίρι. Αν πάμε βέβαια στο 60%-70% δε θα έχουμε και κανένα πρόβλημα το φθινόπωρο και πρέπει να το προσπαθήσουμε αυτό πείθοντας τους δύσπιστους να εμβολιαστούν αφότου βέβαια δουν ότι αυτοί που εμβολιάστηκαν δεν έχουν κανένα πρόβλημα».
Ο ίδιος εξήγησε ότι μετά τη χορήγηση του εμβολίου, οι πολίτες δε χρειάζεται να μετρήσουν τα αντισώματα τους, καθώς όπως επισήμανε, ο οργανισμός μας δεν αμύνεται μόνο μέσω των αντισωμάτων, αλλά με πολύ συγκεκριμένους και πολύπλοκους ανοσολογικούς μηχανισμούς που δεν μετρώνται με τον τίτλο των αντισωμάτων. «Τουλάχιστον για 9 μήνες, ίσως και παραπάνω, ο εμβολιασμένος είναι προστατευμένος», υπογράμμισε.
Ερωτηθείς για το πότε πρέπει να εμβολιαστούν όσοι έχουν νοσήσει, ο κ. Τζανάκης τόνισε ότι για διάστημα έως και τρεις μήνες φαίνεται να προστατεύονται από τη φυσική ανοσία. «Επομένως, σε διάστημα τριών μηνών από τότε που νόσησαν, μπορούν να εμβολιαστούν και να επεκτείνουν την ανοσία τους», συμπλήρωσε.
Συλλογική ανοσία
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των κυβερνώντων χρειάζονται να γίνουν 5,5 εκατομμύρια εμβολιασμοί, ώστε να επιτύχουμε ένα ισχυρό τείχος ανοσίας.
Με τον όρο «τείχος ανοσίας» συχνά εννοείται το φαινόμενο της «συλλογικής ανοσίας» δηλαδή του ποσοστού του πληθυσμού που έχει εμβολιαστεί καθότι όσο μεγαλύτερο είναι αυτό το ποσοστό, τόσο δυσκολότερα μεταδίδεται ο ιός σε έναν πληθυσμό.
Συνοψίζοντας τα πρόσφατα δεδομένα για τον εμβολιασμό, ο Επίκουρος Καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Γκίκας Μαγιορκίνης και ο Καθηγητής Θάνος Δημόπουλος (Πρύτανης ΕΚΠΑ), αναφέρουν ότι:
Η «ανοσία της αγέλης» είναι το επίπεδο συλλογικής ανοσίας μετά το οποίο η εξάπλωση του παθογόνου δεν επαρκεί για να συντηρήσει την επιδημία, οπότε σε βάθος χρόνου η επιδημία σβήνει. Πόσο πιθανό είναι να μπορέσουμε να φτάσουμε όμως σε φαινόμενα «ανοσίας της αγέλης» και ποιο είναι αυτό το ποσοστό; Οι εκτιμήσεις με τα απλά μοντέλα προβλέπουν ανοσία της αγέλης όταν το ποσοστό ανοσίας φτάσει το 60-70%. Η ακριβής εκτίμηση, όμως, για φαινόμενα «ανοσίας της αγέλης» είναι αρκετά πιο πολύπλοκη.
Αποτελεσματικότητα των εμβολίων
Καταρχήν, οι κλινικές δοκιμές των εμβολίων κατά του κοροναϊού που έχουν πάρει άδεια κυκλοφορίας στην Ευρώπη έδειξαν αποτελεσματικότητα υψηλότερα από 70% (σε μερικές περιπτώσεις υψηλότερα από 90%) και ξεπερνούσαν κατά πολύ το 50% που είχε τεθεί από τις ρυθμιστικές αρχές για να θεωρηθούν ως αποτελεσματικά. Αυτή η αποτελεσματικότητα των εμβολίων αξιολογήθηκε με όρους κλινικούς, δηλαδή με το αν υπήρχαν εθελοντές που εμφάνιζαν συμπτώματα της νόσου οι οποίοι στη συνέχεια υποβάλλονταν σε test ανίχνευσης του ιού. Με απλά λόγια αξιολογήθηκε αν οι εμβολιασμένοι αρρωσταίνουν λιγότερο από τον ιό ανεξάρτητα από το αν έχουν μολυνθεί ή όχι από τον ιό.
Μπορεί για παράδειγμα να υπήρχαν εθελοντές που μολύνθηκαν αλλά δεν έκαναν συμπτώματα ή έκαναν πολύ ελαφριά συμπτώματα, ωστόσο αυτοί δεν αξιολογήθηκαν στον υπολογισμό της αποτελεσματικότητας. Μελέτες που διεξάχθηκαν στη συνέχεια έδειξαν ότι ο εμβολιασμός αποτρέπει και τη μόλυνση και την μετάδοση σε ποσοστά που αγγίζουν το 60-80%.
Η διάρκεια της ανοσίας
Από την άλλη, η αποτελεσματικότητα και η διάρκεια της ανοσίας, που είναι σημαντικά για το φαινόμενο της «ανοσίας της αγέλης», φαίνεται ότι διαφοροποιούνται με την ηλικία. Ευτυχώς, η μεταδοτικότητα φαίνεται να διαφοροποιείται με την ηλικία ανάλογα με την αποτελεσματικότητα του εμβολίου, δηλαδή στα άτομα που είναι περισσότερο μεταδοτικά (νέοι) προβλέπεται ότι το εμβόλιο θα είναι και πιο αποτελεσματικό.
Επίσης σημαντικό ρόλο φαίνεται ότι παίζει το γεγονός ότι ο ιός μεταδίδεται σε μεγάλο βαθμό με δυναμική υπερμετάδοσης. Τα μαθηματικά μοντέλα που λαμβάνουν υπόψιν την υπερμετάδοση προβλέπουν «ανοσία της αγέλης» σε χαμηλότερα ποσοστά συλλογικής ανοσίας.
Ομοίως, μεγάλο ρόλο φαίνεται να παίζει και η δομή του κοινωνικού δικτύου και η σταθερότητα αυτής της κοινωνικής δομής.
Μαθηματικά μοντέλα προβλέπουν ότι ανοσοποίηση ατόμων με κεντρικό ρόλο στην κοινωνική δομή παίζει ρόλο «firewall» (με έννοια παρόμοια με αυτήν που υπάρχει για τα δίκτυα υπολογιστών) και μπορεί να διακόψει την μετάδοση του ιού σε επίπεδα αρκετά χαμηλότερα από τα ποσοστά που προβλέπονται για «ανοσία της αγέλης». Μέσω αυτής της θεωρίας μπορεί να εξηγηθεί η υποχώρηση του πρώτου κύματος πριν επιτευχθούν τα ποσοστά της «ανοσίας της αγέλης» σε χώρες που δεν εφάρμοσαν το lockdown.
Τέλος η έλευση μεταλλαγμένων στελεχών που φαίνεται ότι μειώνουν την αποτελεσματικότητα των εμβολίων στην λοίμωξη και μετάδοση του ιού είναι πιθανόν να επηρεάσουν τη συλλογική ανοσία.
Λόγω του μίγματος αυτών των παραγόντων είναι εξαιρετικά δύσκολο να εκτιμηθεί αν είναι δυνατόν να επιτευχθεί το φαινόμενο της «ανοσίας της αγέλης» που θα οδηγήσει σε εξαφάνιση της επιδημίας αν και είναι πλέον δεδομένο ότι η επίδρασή του μαζικού εμβολιασμού γίνεται εξαιρετικά σημαντική όταν η κάλυψη υπερβαίνει το 50% του πληθυσμού.
Σε κάθε περίπτωση τα εμβόλια θα αποτελέσουν τον κεντρικό πυλώνα της επιστροφής στην προ-πανδημική εποχή είτε ελαχιστοποιώντας την επίδραση του ιού στο σύστημα υγείας μέσω του υψηλού ποσοστού συλλογικής ανοσίας είτε συνεπικουρώντας στην πλήρη εξάλειψη του ιού μέσω της «ανοσίας της αγέλης».