Την ώρα που αρκετοί πολίτες έχουν κλείσει ήδη το ραντεβού τους για να εμβολιαστούν ή έχουν ήδη την εμπειρία του πρώτου τσιμπήματος, η διεθνής επιστημονική κοινότητα παραμένει σε επιφυλακή εξαιτίας των μεταλλάξεων.
Πλέον οι μεταλλάξεις όχι μόνο καθορίζουν την επιδημιολογική εικόνα των κρατών, αλλά και το εμβολιαστικό σχεδιασμό των μεγάλων εταιριών, οι οποίες έχουν επικεντρωθεί στο αν τα σκευάσματά τους είναι αρκετά αποτελεσματικά έναντι και των μεταλλάξεων.
Είναι εμφανές πως τα μεταλλαγμένα στελέχη αποτελούν τη βασικότερη απειλή στον αγώνα της παγκόσμιας κοινότητας κατά του κοροναϊού.
Μπορεί να μπλοκάρει τα γρανάζια του τουρισμού σε μία χώρα, όπως φαίνεται να συμβαίνει στην Βρετανία με την ινδική μετάλλαξη, αλλά μπορεί και να μετατρέψει έναν ολόκληρο λαό σε… εργαστήριο μεταλλάξεων, όπως έγινε στην Ινδία.
Οι μεταλλάξεις διαβρώνουν το τείχος ανοσίας
Σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες μάλιστα φαίνεται πως οι μεταλλάξεις είναι οι κύριες υπαίτιες για την επανάληψη εμβολιαστικής δόσης προκειμένου να ενισχυθεί η προστασία εναντίον τους.
Με λίγα λόγια αυτό σημαίνει πως δύο δόσεις –πιθανώς όμως σε συγκεκριμένες ομάδες του πληθυσμού- δεν είναι αρκετές ώστε να προστατέψουν τους πολίτες από τα μεταλλαγμένα στελέχη.
Βέβαια αυτό δεν αποτελεί κάτι το μοναδικό, αν σκεφτεί κανείς πως έτσι λειτουργεί και το μοντέλο εμβολιασμού κατά της γρίπης.
Οι εκκλήσεις των ειδικών αφενός για να εμβολιαστούν όσοι ακόμη κάνουν δεύτερες σκέψεις, καθώς αυτό το μικρό σκεύασμα αποδεικνύεται σωτήριο τόσο ατομικά όσο και συλλογικά έναντι του μοχθηρού ιού, αφετέρου για τη τήρηση των μέτρων αυτοπροστασίας ακόμη και τώρα που η «Ελευθερία» επιστρέφει σε όλους τους τομείς, αποτελούν αναγκαίο καλό.
Το κακό και το καλό σενάριο για τις μεταλλάξεις στην Ελλάδα
Το κακό σενάριο πάντως, περί «κυψέλης μεταλλάξεων» έχει αποκλειστεί για τη χώρα μας, η οποία έχει πατήσει γκάζι στην επιχείρηση «Ελευθερία» καθώς οδεύουμε στους συνολικά 6 εκατομμύρια εμβολιασμούς.
Ωστόσο τα παραλλαγμένα στελέχη φαίνεται πως καθορίζουν ακόμη την επιδημιολογική μας κατάσταση.
Στην χθεσινή επιδημιολογική έκθεση του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) ανακοινώθηκαν εκτός από τα ημερήσια κρούσματα -ήταν 1.239- και δύο ακόμη μεταλλαγμένα στελέχη.
Συνολικά στη χώρα μας έχουν εντοπιστεί 19 στελέχη παραλλαγές του κοροναϊού, ενώ στην Ευρώπη οι μεταλλάξεις που έχουν εντοπιστεί είναι 32, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC).
Οι δύο παραλλαγές που προστέθηκαν την τελευταία εβδομάδα στον κατάλογο των παραλλαγών του κοροναϊού, έχουν τις κώδικές ονομασίες «Β.1.1.523» και «AD.2».
Η πρώτη βρίσκεται στο μικροσκόπιο των ειδικών καθώς φέρει τη μετάλλαξη Ε484Κ στην πρωτεΐνη-ακίδα του ιού που συναντάται, μεταξύ άλλων, στο «ινδικό» στέλεχος όπως και στο «νιγηριανό» (B.1.1.318) και ενδέχεται να διαφεύγει της προστασίας που προσφέρουν τα εμβόλια. Το στέλεχος «B.1.1.523» προέρχεται από τη Νορβηγία και τη Ρωσία και εντοπίστηκε σε τρία κρούσματα κοροναϊού στην Κρήτη.
Το βρετανικό στέλεχος, ο «βασιλιάς» των μεταλλάξεων στην Ελλάδα
Ειδικότερα την τελευταία εβδομάδα στη χώρα μας απομονώθηκαν επιπλέον 924 θετικά σε μεταλλαγμένα στελέχη δείγματα, με το σύνολο των θετικών δειγμάτων στις μεταλλάξεις να ανέρχονται σε 11.553.
Το συχνότερο στέλεχος παραμένει το «βρετανικό» που αντιπροσωπεύει το 68,97% του συνόλου των ελεγχθέντων για μεταλλάξεις δειγμάτων.
Παράλληλα, έχει αυξηθεί η διασπορά της λεγόμενης «νιγηριανής» μετάλλαξης (στέλεχος B.1.1.318) που πλέον ανέρχεται στο 12,74% για την επικράτεια και στο 14,96% για την Αττική. Ενώ στην αρχή εντοπιζόταν στο κέντρο της Αθήνας, η μεγαλύτερη συγκέντρωση τώρα καταγράφεται στη Στερεά Ελλάδα.
Συνολικά, τα αποτελέσματα της γονιδιωματικής ανάλυσης από το Eθνικό Δίκτυο Γονιδιωματικής Επιτήρησης για τις μεταλλάξεις του κοροναϊού για την περίοδο 29 Μαρτίου έως 20 Μαΐου 2021 955 δειγμάτων, ανέδειξαν 664 νέα δείγματα με στελέχη ειδικού ενδιαφέροντος (Variants Of Concern – VOC) και 251 δείγματα με στελέχη υπό διερεύνηση (Variants Under Investigation – VUI):
-663 για το βρετανικό στέλεχος
-1 για το ινδικό στέλεχος B.1.617.2
-251 για το στέλεχος υπό διερεύνηση B.1.1.318.
Την ίδια ώρα όμως για την έλευση των μεταλλαγμένων στελεχών του SARS-CoV-2 έχει αρχίσει η συζήτηση για την πιθανότητα τριτογενούς αποτυχίας του εμβολιασμού δηλαδή της ελάττωσης της αποτελεσματικότητας του εμβολίου εξαιτίας μεταλλάξεων που διαφεύγουν της υπάρχουσας ανοσολογικής απόκρισης.
Μαγιορκίνης και Δημόπουλος για μεταλλάξεις και… τρίτη δόση εμβολίου
Οι Καθηγητές της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Γκίκας Μαγιορκίνης και Θάνος Δημόπουλος (Πρύτανης ΕΚΠΑ), παρουσιάζουν δεδομένα σχετικά με αυτό το θέμα.
Σχετικές με το φαινόμενο είναι οι μεταλλάξεις στην θέση 484 που δείχνουν αν σχετίζονται με μειωμένη προστασία τόσο σε πειράματα όσο και σε μολύνσεις μετά από νόσηση από τα αρχικά πανδημικά στελέχη ή μετά από εμβολιασμό.
Παρόλα αυτά δεν μπορεί να αποκλειστεί η πιθανότητα να αυξηθεί το ποσοστό της τριτογενούς αποτυχίας του εμβολιασμού ως αποτέλεσμα αθροιστικών μεταλλάξεων σε βαθμό που να απαιτηθεί σε βάθος χρόνου εκ νέου εμβολιασμός που θα στοχεύει στην ενίσχυση της προστασίας ενάντια στα μεταλλαγμένα στελέχη.
Για το πώς μπορεί να αντιμετωπισθεί η τριτογενής αποτυχία είναι σημαντικό να δούμε πώς λειτουργεί το μοντέλο του εμβολιασμού της γρίπης: κάθε χρόνο ο εμβολιασμός επαναλαμβάνεται με βάση τα στελέχη που είναι πιο πιθανό να επικρατήσουν. Ο εμβολιασμός που εκτελείται κάθε χρόνο στη γρίπη δεν αφορά ενισχυτικές ή αναμνηστικές δόσεις, αλλά αποτελείται από επικαιροποιημένα εμβόλια όπου στοχεύουν στα μεταλλαγμένα στελέχη της γρίπης που είχαν μεγαλύτερες πιθανότητες να κυκλοφορούν. Η ταχεία μετάλλαξη της γρίπης σε αντιπαράθεση με την ανάπτυξη των εμβολίων θυμίζει το εξελικτικό φαινόμενο της Κόκκινης Βασίλισσας «Εδώ, βλέπεις πρέπει να τρέχεις όσο πιο γρήγορα μπορείς για να παραμείνεις στο ίδιο σημείο». Έτσι κάθε χρόνο πρέπει να ανανεώνουμε τον εμβολιασμό για τα νέα στελέχη ώστε να διατηρούμε ένα επαρκές «τείχος ανοσίας».
Βρετανοί επιστήμονες: Οι ευπαθείς ομάδες μπορεί να χρειαστούν και τρίτη δόση της Pfizer
Από την άλλη Βρετανοί επιστήμονες βλέπουν πως μία τρίτη δόση του εμβολίου ίσως χρειαστεί στις ευπαθείς ομάδες.
Οι άνθρωποι που είναι πιο ευάλωτοι στην Covid-19 πιθανώς θα χρειασθούν μία τρίτη ενισχυτική ή αναμνηστική δόση του εμβολίου Pfizer/BioNTech αργότερα εντός του έτους, σύμφωνα με επιστήμονες στη Βρετανία, μεταξύ των οποίων ένας Έλληνας της διασποράς, οι οποίοι βρήκαν ότι το εμβόλιο πυροδοτεί μικρότερη ανοσιακή απόκριση αντισωμάτων έναντι της ινδικής παραλλαγής Δέλτα του κοροναϊού.
Οι ερευνητές του Ινστιτούτου Φράνσις Κρικ και του Πανεπιστημιακού Κολλεγίου του Λονδίνου (UCL), μεταξύ των οποίων ο Έλληνας Γιώργος Κασσιώτης, οι οποίοι έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο ιατρικό περιοδικό «The Lancet», σύμφωνα με τους «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς», ανέφεραν ότι τα επίπεδα εξουδετερωτικών αντισωμάτων σε όσους έκαναν τις δύο δόσεις του εν λόγω εμβολίου ήταν κατά μέσο όρο τουλάχιστον πέντε φορές χαμηλότερα έναντι τις παραλλαγής Δέλτα, σε σχέση με το αρχικό κινεζικό στέλεχος.
Μετά από την πρώτη δόση του εμβολίου το 32% των εμβολιασθέντων -ο ένας στους τρεις- εμφάνισαν αισθητή ανοσιακή απόκριση αντισωμάτων έναντι της ινδικής παραλλαγής Δέλτα, σε σχέση με ποσοστό 79% των εμβολιασθέντων έναντι του αρχικού ιού που είχε ανιχνευθεί στη Γουχάν.