Η λοίμωξη Covid-19 έχει ενοχοποιηθεί για σοβαρές και επικίνδυνες επιπλοκές, μεταξύ των οποίων και η αποδιοργάνωση του ενδοκρινικού (ορμονικού) συστήματος. Οπως αναφέρει η Ευρωπαϊκή Ενδοκρινολογική Εταιρεία (ESE), ο νέος κορωνοϊός ευθύνεται για την απορρύθμιση προϋπαρχουσών ενδοκρινικών και μεταβολικών παθήσεων όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, η υποβιταμίνωση D και η υπολειτουργία των επινεφριδίων. Παράλληλα όμως, όπως παρατήρησαν ήδη κατά τους πρώτους μήνες της πανδημίας οι ειδικοί, μπορεί να πυροδοτηθεί η εκδήλωση αυτών των παθήσεων σε άτομα τα οποία μέχρι πρότινος ήταν υγιή. Σε άρθρο της που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Endocrine», η ESE τονίζει πως τα επιστημονικά δεδομένα για την εμπλοκή του ενδοκρινικού συστήματος στη λοίμωξη Covid-19 είναι τόσο ισχυρά, ώστε πλέον αναδύεται ένας ξεχωριστός «ενδοκρινικός φαινότυπος» της Covid-19.
Γι’ αυτόν τον λόγο, στις αναθεωρημένες οδηγίες που εξέδωσε η Εταιρεία υπογραμμίζει την ανάγκη να βρίσκονται σε εγρήγορση όσοι είναι ήδη διαγνωσμένοι με κάποιο ενδοκρινολογικό πρόβλημα, καθώς και οι γιατροί που νοσηλεύουν ασθενείς με Covid-19.
Τις νέες οδηγίες ενστερνίζεται η Ελληνική Ενδοκρινολογική Εταιρεία, όχι μόνο ως μέλος της ESE αλλά και επειδή «τα υπάρχοντα επιστημονικά δεδομένα είναι ξεκάθαρα και δεν είναι δυνατό να παραβλέψουμε τις επιπτώσεις της Covid-19 στο ενδοκρινικό σύστημα», λέει η δρ Ανδρομάχη Βρυωνίδου-Μπομποτά, πρόεδρος της Ελληνικής Ενδοκρινολογικής Εταιρείας, διευθύντρια Τμήματος Ενδοκρινολογίας και Μεταβολισμού – Διαβητολογικό Κέντρο, ΓΝΑ Κοργιαλένειο-Μπενάκειο ΕΕΣ.
«Ο κορωνοϊός θέτει σε πρόσθετους κινδύνους τους ασθενείς με διαβήτη, παχυσαρκία, υποβιταμίνωση D, μεταβολικά προβλήματα, καθώς και εκείνους με διαταραχές της υπόφυσης, των επινεφριδίων και του θυρεοειδούς. Ακόμα, όμως, και σε άτομα που δεν αντιμετωπίζουν τέτοιου είδους προβλήματα, μπορεί να τα ενεργοποιήσει. Η ανεπάρκεια βιταμίνης D, λ.χ., παρατηρείται ιδιαίτερα συχνά σε όσους νοσηλεύονται εξαιτίας της Covid-19 και σχετίζεται με αρνητικές εκβάσεις. Επομένως, δεν πρέπει να θεωρείται ως μια απλή υποβιταμίνωση, αλλά να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη. Πόσω μάλλον που, παρά την ονομασία της, η βιταμίνη D είναι στην πραγματικότητα μία ορμόνη».
Πιο ευάλωτοι οι άνδρες
Μία από τις πρώτες παρατηρήσεις από την αρχή της πανδημίας ήταν πως οι άνδρες είναι πιθανότερο να νοσήσουν σοβαρότερα από τον νέο ιό και διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο θανάτου. Στη διαφορά μεταξύ των φύλων ενδεχομένως να παίζουν ρόλο και κοινωνικοί παράγοντες (π.χ. αυξημένο κάπνισμα μεταξύ των ανδρών, μικρότερη τήρηση των μέτρων ατομικής προστασίας). Ωστόσο οι υπάρχουσες έρευνες υποδηλώνουν πως υπάρχει και βιολογική εξήγηση του φαινομένου.
«Για να μολύνει τα ανθρώπινα κύτταρα, ο κορωνοϊός χρησιμοποιεί δύο πρωτεϊνικούς υποδοχείς (ACE2 και TMPRSS2) που υπάρχουν στην επιφάνειά τους», εξηγεί η δρ Καλλιόπη Παζαΐτου-Παναγιώτου, γραμματέας εκπαίδευσης της Ελληνικής Ενδοκρινολογικής Εταιρείας, διευθύντρια Τμήματος Ενδοκρινολογίας, Ιατρικό Διαβαλκανικό Θεσσαλονίκης. «Πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι οι ορμόνες του ανδρικού φύλου (ανδρογόνα) αυξάνουν την παραγωγή αυτών των υποδοχέων στα επιθηλιακά κύτταρα των πνευμόνων, με αποτέλεσμα να διευκολύνουν την είσοδο του κορωνοϊού στα αναπνευστικά κύτταρα. Αυτό μπορεί να εξηγεί την αυξημένη νοσηρότητα και θνητότητα στους άνδρες».
«Επιπρόσθετα, ο υποδοχέας ACE2 απαντάται σε όλο σχεδόν το σώμα και η αυξημένη έκφραση και δραστηριότητά του σχετίζεται με πιο σοβαρή νόσηση από Covid-19. Αλλες μελέτες έχουν καταδείξει διαφορές στην ανοσολογική απόκριση ανδρών και γυναικών, η οποία και πάλι σχετίζεται με τις ορμόνες του φύλου».
Αυτά και άλλα στοιχεία οδήγησαν την ESE να εφιστά την προσοχή κατά τη χορήγηση τεστοστερόνης, κυρίως ως θεραπείας υποκατάστασης για τον υπογοναδισμό στους ηλικιωμένους.
Σακχαρώδης διαβήτης
Ανάλογα σημαντικά δεδομένα υπάρχουν και για τον σακχαρώδη διαβήτη, ο οποίος έχει συσχετιστεί με αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα από Covid-19. «Ο διαβήτης έχει αναδειχθεί ως μία από τις συχνότερες συννοσηρότητες που σχετίζονται με τη σοβαρότητα και την έκβαση της Covid-19», λέει η δρ Γεωργία Κάσση, ειδική γραμματέας της Ελληνικής Ενδοκρινολογικής Εταιρείας, διευθύντρια ΕΣΥ, επιστημονικά υπεύθυνη Ενδοκρινολογικού Τμήματος ΓΝΑ Αλεξάνδρα. «Η θνησιμότητα από τύπου 1 και τύπου 2 διαβήτη αυξήθηκε σταθερά στη διάρκεια της πανδημίας. Νεότερα δεδομένα υποδηλώνουν πως υπάρχει αμφίδρομη συσχέτιση μεταξύ του διαβήτη και της λοίμωξης που προκαλεί ο κορωνοϊός. Η σχέση αυτή αφορά τόσο την επιδείνωση του ήδη υπάρχοντος διαβήτη, όσο και την εκδήλωσή του για πρώτη φορά σε ανθρώπους οι οποίοι, πριν αρρωστήσουν από κορωνοϊό, είχαν φυσιολογική γλυκόζη αίματος. Απαιτείται προσεκτική διαχείριση των διαβητικών ασθενών με Covid-19, με κατάλληλες τροποποιήσεις της αγωγής τους, για να προστατευθούν από τις πιο επικίνδυνες επιπλοκές της λοίμωξης και τη νοσηλεία εξαιτίας της. Ανάλογη φροντίδα χρειάζονται και οι ασθενείς που διαγιγνώσκονται με διαβήτη, μετά τη λοίμωξη από τον νέο κορωνοϊό».
Παχυσαρκία
Η ESE επισημαίνει ότι ανάλογες τάσεις παρατηρούνται και στην παχυσαρκία, η οποία αυξάνει την επιρρέπεια στη μόλυνση από τον επικίνδυνο ιό αλλά και την πιθανότητα αρνητικών εκβάσεων. Γι’ αυτόν τον λόγο απαιτούνται διατροφικές παρεμβάσεις οι οποίες όχι μόνο θα συμβάλουν στη ρύθμιση του σωματικού βάρους, αλλά θα διορθώσουν και τυχόν διατροφικές ανεπάρκειες. «Μολονότι οι παχύσαρκοι άνθρωποι προσλαμβάνουν κατά κανόνα πολλές θερμίδες, ο κορμός της διατροφής τους συχνά είναι ανθυγιεινά τρόφιμα, με χαμηλή θρεπτικά αξία. Το επακόλουθο είναι να πάσχουν συχνά από υποθρεψία, δηλαδή από σοβαρές ελλείψεις σε βασικά θρεπτικά συστατικά», εξηγεί ο δρ Γεώργιος Πιαδίτης, αντιπρόεδρος της Ελληνικής Ενδοκρινολογικής Εταιρείας, διευθυντής Τμήματος Ενδοκρινολογίας και Μεταβολισμού, Νοσοκομείο Ερρίκος Ντυνάν.
Βλάβες στα όργανα
Η ανασκόπηση της ESE αποκαλύπτει επίσης πολλά επιστημονικά δεδομένα που υποδηλώνουν ότι ο κορωνοϊός βλάπτει απευθείας τα όργανα που παράγουν ορμόνες – στο πάγκρεας, στα επινεφρίδια, την υπόφυση του εγκεφάλου και τον θυρεοειδή αδένα.
Η λοίμωξη Covid-19 σχετίζεται επίσης με διαταραχές στον μεταβολισμό του ασβεστίου, καθώς και με τα αυτόματα κατάγματα στη θωρακική μοίρα της σπονδυλικής στήλης. Και οι δύο αυτές καταστάσεις σχετίζονται με αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα από την Covid-19.