Οπως τα όνειρα είναι βασικό συστατικό του ύπνου των ενηλίκων, έτσι είναι και του ύπνου των παιδιών, τα οποία ονειρεύονται από τη βρεφική ηλικία, όνειρα για τα οποία δεν μπορούμε να ξέρουμε δυστυχώς πολλά καθώς τα βρέφη δεν μπορούν να μας μιλήσουν σχετικά.
Αλλά και αργότερα, όταν τα παιδιά είναι ακόμη μικρά, τα όνειρα μπερδεύονται με την πραγματικότητα και με δυσκολία τα νήπια ξεχωρίζουν τις δύο αυτές φάσεις, των ονείρων του ύπνου και της φαντασίας του ξύπνιου.
Ετσι, λίγη σημασία έχει για αυτά το να ξυπνήσουν από το όνειρο, αφού οι παραμυθένιες ιστορίες και οι ευχάριστες περιπέτειες συνεχίζονται και μετά τη διακοπή του ύπνου.
Δυστυχώς το ίδιο συμβαίνει και με τους εφιάλτες για τα παιδιά εκείνα που βλέπουν κακά όνειρα – πράγμα αναμενόμενο να συμβαίνει –, και τότε οι γονείς χρειάζεται να επέμβουμε και να τα καθησυχάσουμε.
Σε κάθε περίπτωση τα παιδιά ονειρεύονται και πιθανώς περισσότερο και από τους ενηλίκους. Αν τα όνειρα χρησιμεύουν για να τακτοποιηθούν στον εγκέφαλό μας όσα μάθαμε την προηγούμενη ημέρα και οι καινούργιες μας εμπειρίες, ο παιδικός εγκέφαλος έχει πολλές μνήμες, γνώσεις και εμπειρίες να ταξινομήσει.
Τα παιδιά ονειρεύονται;
Ναι. Άλλωστε, σύμφωνα με κάποιες θεωρίες, καθώς καθετί που συμβαίνει είναι για εκείνα μια καινούργια εμπειρία, χρήζει ταξινόμησης κατά τη διάρκεια του ύπνου, και μάλιστα της φάσης του ύπνου των ονείρων – REM. Αντίστοιχα, οι ηλικιωμένοι άνθρωποι δεν κοιμούνται πολύ, επειδή δεν έχουν τόσο μεγάλη ανάγκη για REM ύπνο, καθώς δεν έχουν τόσο πολλές νέες εμπειρίες που χρήζουν ταξινόμησης.
Πόσο πρέπει να κοιμούνται;
Ο ύπνος τρέφει τα παιδιά… λέει ο λαός και σύμφωνα με τους επιστήμονες πρόκειται για μια φράση που έχει αρκετή αλήθεια. Και αυτό γιατί η αυξητική ορμόνη (που θεωρείται υπεύθυνη μεταξύ άλλων και για την ανάπτυξη) στις μεγαλύτερες ποσότητές της εκκρίνεται στη διάρκεια του ύπνου. Γι’ αυτό άλλωστε και τα βρέφη κοιμούνται περίπου 18 ώρες το 24ωρο και τα παιδιά μέχρι 12 χρόνων χρειάζονται πολλές ώρες ύπνου, γύρω στις 11.
Παιδικοί εφιάλτες. Να ανησυχήσουμε;
Τα παιδικά όνειρα, όπως και εκείνα των ενηλίκων, δεν είναι πάντα ευχάριστα. Υπολογίζεται ότι το ένα στα τέσσερα παιδικά όνειρα μπορεί να είναι «κακό», να περιέχει δηλαδή τέρατα, κακές μάγισσες, λύκους, στρατούς και πολέμους. Αυτό έχει να κάνει με τις καθημερινές τους εμπειρίες, που μερικές φορές μπορεί να είναι δυσάρεστες, ακατανόητες, στρεσογόνες…
Υπάρχει όμως και ένα άλλο είδος εφιαλτών που προκύπτουν νωρίς στον ύπνο (στο στάδιο NREM, ενώ κανονικά ονειρευόμαστε στο στάδιο REM, που ακολουθεί το NREM) και συνοδεύονται από κραυγές και από την αίσθηση τρομερού φόβου και πανικού. Τα παιδιά ξυπνάνε πολύ τρομαγμένα και συνήθως δυσκολεύονται μετά να θυμηθούν περί τίνος επρόκειτο. Οι εφιάλτες αυτοί απασχολούν το 1 με 4 στα 100 παιδιά ηλικίας από 4 ως 12 ετών και μειώνονται κατά κανόνα όσο τα παιδιά μεγαλώνουν.
Οι ειδικοί εξηγούν ότι πρόκειται για φυσιολογική κατάσταση και ότι οι γονείς δεν χρειάζεται να ανησυχήσουν γιατί σπάνια κρύβεται πίσω από αυτούς τους εφιάλτες μια παθολογία.
Σε κάθε περίπτωση, αυτό που χρειάζεται να κάνουμε οι γονείς είναι να μη βλέπουν τα παιδιά τρομακτικά προγράμματα στην τηλεόραση ή βιντεοπαιχνίδια αλλά να διαβάζουν ευχάριστες ιστορίες (κυρίως προτού κοιμηθούν), να καθησυχάζουμε τα παιδιά μας και να τα παρηγορούμε τόσο προτού κοιμηθούν όσο και αν ξυπνήσουν από ένα κακό όνειρο μέσα στη νύχτα και τέλος να προσπαθήσουμε να δημιουργήσουμε ένα ασφαλές περιβάλλον για να κοιμούνται χωρίς να υπάρχει φόβος να τραυματιστούν ή να ξεφύγουν από την προσοχή των γονιών.
Αν έχουμε απορίες, μπορούμε να προσπαθήσουμε να ρωτήσουμε και να συζητήσουμε με τα παιδιά μας τι τα ανησυχεί αλλά κυρίως να παρατηρήσουμε αν έχουν άλλες περίεργες συμπεριφορές στην καθημερινότητά τους.
Προσοχή
Όταν ενήλικοι παρουσιάζουν αυτό το είδος των εφιαλτών που προκύπτουν στα πρώτα στάδια του ύπνου και συνοδεύονται από πανικό και κραυγές, είναι σκόπιμο να συμβουλευτούμε κάποιον ειδικό γιατί μπορεί να υποκρύπτεται κάποια παθολογία όπως είναι η υπνική άπνοια ή ακόμα και κάποια ψυχολογικά προβλήματα.
Υπνοβατούν τα παιδιά;
Ναι, και μάλιστα περισσότερο από τους ενηλίκους. Μελέτες δείχνουν ότι το 10%-20% των ανθρώπων έχουν υπνοβατήσει τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους, συνήθως στην παιδική ηλικία. Αντίθετα με τα όσα πιστεύει ο κόσμος όμως, δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος στο να ξυπνήσουμε έναν υπνοβάτη, ακόμα και απότομα.
Τι ονειρεύονται τα παιδιά
Τα όνειρα των παιδιών διαφέρουν πολύ ανάλογα με το φύλο και την ηλικία. Σε κάθε περίπτωση έρευνες έχουν δείξει ότι στα παιδιά αρέσει να μοιράζονται τα όνειρά τους, ακόμα κι αν δεν είναι τόσο ευχάριστα, οπότε είναι σχετικά εύκολο να μάθουμε τι βλέπουν στον ύπνο τους. Τα όνειρα των παιδιών είναι πλούσια και πολύ ζωντανά και ακόμα και μέχρι την ηλικία των 6 ετών, παρά το γεγονός ότι μπορεί να τους έχουμε πει πολλές φορές πως δεν είναι αλήθεια, τα όσα συμβαίνουν στον ύπνο τους μπερδεύονται με την πραγματικότητά τους. Τα θέματα των ονείρων τους σχετίζονται με τα όσα ζουν, σκέφτονται, μαθαίνουν στο σχολείο, διαβάζουν στα παραμύθια κ.λπ.
Είναι πολύ συνηθισμένο, ειδικά τα μικρότερα παιδιά, να βλέπουν στον ύπνο τους ζώα. Τα αγόρια ονειρεύονται περισσότερο άγρια ζώα ενώ τα κορίτσια κατοικίδια.
Επίσης, τα κορίτσια βλέπουν όνειρα όπου διασκεδάζουν ή ταξιδεύουν στη φύση ενώ τα αγόρια ζουν και στον ύπνο τους περιπέτειες. Στην εφηβική ηλικία τα παιδιά ονειρεύονται συχνά ότι πετάνε ή επιπλέουν.
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τη δρα Ναταλία Κουτρούλη, MSc, ψυχολόγο υγείας, με εκπαίδευση στη γνωσιακή ψυχοθεραπεία και τη συμβουλευτική, διευθύντρια στο Κέντρο Εφαρμοσμένης Ψυχοθεραπείας και Συμβουλευτικής.