Δώστε στα παιδιά σας την ευκαιρία να μάθουν τι είναι η γαλήνη και η εσωτερική ειρήνη μέσα στη ζωή τους. Μιλήστε μαζί τους για τα πράγματα που συμβαίνουν μέσα τους. Κάντε μαζί ασκήσεις που θα τα βοηθήσουν να κοιτάζουν, κάπου κάπου, προς τα μέσα και όχι προς το άγχος. Φροντίστε να μην τα αποθαρρύνετε απομακρύνοντάς τα από δραστηριότητες που στοχεύουν στην εσωτερική συνειδητοποίηση, που τα βοηθούν να αναπτύξουν από νωρίς έναν ήρεμο τρόπο σκέψης.
Τα πάντα στον καιρό τους
Χαλαρώστε λίγο τις προσπάθειές σας να κάνετε τα παιδιά σας να βρεθούν από πολύ νωρίς στις πρώτες θέσεις της ζωής. Δεν είναι απαραίτητο να περνάτε ατελείωτες ώρες διδάσκοντάς τα ανάγνωση, αριθμητική, ξένες γλώσσες, πολύ πριν αρχίσει το σχολείο.
Μπορεί να είναι θαυμάσιο πράγμα να τους δίνετε τη δυνατότητα να εξερευνήσουν τα πάντα, ωστόσο η πίεση να διακριθούν, να βρίσκονται πιο μπροστά από τα άλλα παιδιά, να απομνημονεύσουν ακατανόητα σύμβολα, και όλα αυτά στο όνομα της ταχύτητας και της πρωτιάς, δημιουργεί ένα κλίμα άγχους γύρω από τα μικρά παιδιά, πριν ακόμα απαλλαγούν από τις πάνες τους.
Τα παιδιά έχουν ανάγκη να αναπτύξουν τον δικό τους ρυθμό. Θα περπατήσουν όταν είναι έτοιμα. Δεν χρειάζονται κανενός είδους σπρώξιμο από εσάς. Δεν πρόκειται να γελοιοποιηθούν στο Πανεπιστήμιο επειδή έβρεξαν τα παντελόνια τους, μόνο και μόνο γιατί άργησαν να μάθουν τη χρήση της τουαλέτας.
Θα έρθει στον καιρό του και αυτό. Χαλαρώστε. Μην τα πιέζετε, αφήστε τα να απολαύσουν τα παιδικά τους χρόνια.
Να είστε δίπλα τους. Οχι από πάνω τους
Σημασία έχει να είστε δίπλα τους και όχι από πάνω τους. Διδαχτείτε από τα παιδιά σας. Τα παιδιά χαίρονται να εξερευνούν, να δείχνουν, να γελούν, να κάνουν ανοησίες, να φυλλομετρούν βιβλία, να παίζουν και απλώς να βρίσκονται μέσα σ’ αυτόν τον καινούργιο κόσμο.
Οταν αρχίσετε να τα τροφοδοτείτε από μωρά με στάσεις τύπου Α, δέχονται και κουβαλάνε μαζί τους για μια ολόκληρη ζωή αυτή την πίεση να διακριθούν και να ξεπεράσουν όλους τους άλλους. Βέβαια, είναι καλό να έχει κανείς υψηλά κίνητρα, αλλά ακόμα καλύτερο είναι να είναι ισορροπημένος.
Το να είσαι ικανός να χαλαρώσεις και να απολαύσεις τη ζωή είναι τουλάχιστον ισάξιο, αν όχι ανώτερο, από το να είσαι ο πρώτος της τάξης και να νιώθεις μια διαρκή νευρικότητα μέσα σου λόγω μιας ακατανίκητης ανάγκης να είσαι ο πρώτος.
Πρακτικές που απομακρύνουν το άγχος τους
Διδάξτε στα παιδιά σας ότι το στρες προέρχεται από τον τρόπο με τον οποίο σκέφτονται και όχι από τους άλλους ανθρώπους ή τις καταστάσεις της ζωής. Μην τα δικαιολογείτε για το στρες που αισθάνονται, λέγοντάς τους: «Αυτός ο δάσκαλος σε πιέζει πολύ» ή «Εχουμε οικονομικά προβλήματα τώρα, γι’ αυτό καταλαβαίνω ότι νιώθεις άσχημα».
Αυτές είναι εύκολες υπεκφυγές, που επιτρέπουν στα παιδιά να εφαρμόζουν τον αγχωτικό τρόπο σκέψης κάθε φορά που εμφανίζεται μια νέα κατάσταση στη ζωή. Διδάξτε τους να εφαρμόσουν τον έλεγχο του νου.
Οταν βλέπετε ένα παιδί κατακλυσμένο από αγχωτικές σκέψεις, βοηθήστε το να διακόψει αυτόν τον κύκλο, έστω και για 60 δευτερόλεπτα. Κάθε φορά που η δυσάρεστη σκέψη αρχίζει να εισβάλλει στη συνείδησή του, δείξτε του με ποιον τρόπο να αρνείται να σκεφτεί αυτή τη σκέψη, τη συγκεκριμένη στιγμή.
Μπορεί να σας φαίνεται απλοϊκό, είναι όμως η βάση της απαλλαγής από τις αυτοϋπονομευτικές σκέψεις: μια πρακτική εξάσκηση ενός λεπτού.
Το παιδί θα απαλλαγεί από το στρες όταν αρνηθεί να κάνει σκέψεις που το προκαλούν.
Ερευνήστε μήπως η δική σας ζωή δίνει το παράδειγμα του στρες. Σταματήστε να προσπαθείτε να είστε τέλεια μητέρα, πατέρας, σύζυγος, μοναδικός γονιός, δάσκαλος, θεία, σύμβουλος ή οτιδήποτε άλλο.
Δεν υπάρχει άνθρωπος χωρίς λάθη. Δεν είναι δυνατόν να σας θαυμάζουν πάντοτε όλοι για οτιδήποτε κάνετε και κάθε φορά που στενοχωριέστε, επειδή δεν αρέσετε σε κάποιους ανθρώπους, απλώς χάνετε τον καιρό σας.
Φροντίστε να κάνετε αυτό που κάνετε επειδή το διαλέγετε και όχι επειδή θα φανείτε τέλειοι κάνοντάς το. Επίσης, απαλλάξτε τα παιδιά σας από την πίεση της τελειότητας. Το καλύτερο πρότυπο ρόλου που μπορείτε να τους δώσετε είναι ενός ανθρώπου που είναι ευτυχισμένος, απαλλαγμένος από στρες και που νιώθει ευχάριστα με τον εαυτό του.
Η μάθηση της μοναχικότητας
Χαρίστε στα παιδιά σας την πολυτέλεια της μοναχικότητας και μην τα πιέζετε να βρίσκονται συνεχώς με άλλους ανθρώπους. Τα παιδιά πρέπει να μάθουν να μένουν και μόνα τους. Διδάξτε τους από πολύ νωρίς τη χαρά των βιβλίων.
Ενα παιδί που μαθαίνει να αγαπάει τα βιβλία ποτέ στη ζωή του δεν θα βρεθεί να μην έχει τίποτα να κάνει. Πολλά παιδιά παραπονιούνται συνεχώς ότι βαριούνται, ότι δεν έχουν τίποτα να κάνουν.
Αυτά είναι συναισθήματα παιδιών που έχουν μεγαλώσει πιστεύοντας ότι είναι καθήκον των άλλων να τα διασκεδάζουν.
Πάντα είναι απασχολημένα με κάποια δραστηριότητα και, όταν αρχίσουν να βαριούνται, κάποιος αναλαμβάνει να διορθώσει τα πράγματα και να τα πάει στο πάρκο, στο θέατρο ή να ανοίξει την τηλεόραση ή να τους αγοράσει ένα καινούργιο παιχνίδι.
Το παιδί αυτό μεγαλώνει ζητώντας πάντοτε τη δράση, πράγμα που μεταφράζεται σε άγχος απέναντι στη μοναξιά. Ενθαρρύνετέ τα να παίζουν μόνα τους. Από την αρχή της ζωής τους εξοικειώστε τα με τα βιβλία, τις εφημερίδες και τα περιοδικά.
Παραχωρήστε τους έναν χώρο όπου μπορούν να μείνουν μόνα τους, χωρίς να αισθάνονται ότι κάνουν κάτι κακό.
Η μάθηση της μοναχικότητας είναι ένα πολύ σημαντικό πράγμα ως τρόπος αποφυγής του άγχους και το παιδί που έχει μάθει από μικρό στη μοναχικότητα, χωρίς να νιώθει ότι απειλείται από αυτήν, θα βρίσκεται σε πολύ πλεονεκτική θέση απέναντι στα αγχωτικά συναισθήματα, όταν «δεν έχει τίποτα να κάνει».
Το ίδιο ισχύει και για τον ήρεμο στοχασμό, την κουβέντα με τα παιχνίδια του ή την επινόηση παραμυθιών όταν βρίσκεται μόνο του. Τα παιδιά κερδίζουν πολύ από τον ιδιωτικό ειρηνικό χρόνο.
Μην τα συγκρίνετε
Φροντίστε να αντιμετωπίζετε πάντοτε το κάθε παιδί ως έναν μοναδικό, ολοκληρωμένο άνθρωπο, που ποτέ δεν θα πρέπει να συγκρίνεται με κανέναν άλλον, ιδιαίτερα με τα αδέρφια του. Ο πειρασμός να συγκρίνουμε τα παιδιά είναι σχεδόν ακατανίκητος.
Παρακολουθήσατε το πρώτο παιδί να περπατάει για πρώτη φορά, να μιλάει, να χτυπάει το γόνατό του. Φυσικά, παρατηρείτε την ίδια συμπεριφορά και στα μικρότερα παιδιά σας και η πρώτη σας παρόρμηση είναι να κάνετε συγκρίσεις.
Μην το κάνετε! Περιορίστε τη φυσική σας τάση να κάνετε συγκρίσεις και προσπαθήστε να βλέπετε το κάθε παιδί ως ένα και μοναδικό. Το παιδί που βλέπει να το συγκρίνουν αισθάνεται μια πολύ μεγάλη πίεση να ανταποκριθεί στην απαίτηση η οποία προβάλλεται πάνω του. Είναι ένα άγχος εντελώς περιττό.
Οταν κάποιο παιδί σας ακούει να το συγκρίνετε με ένα από τα αδέρφια του, αισθάνεται αμέσως ότι τώρα πρέπει να φτάσει οπωσδήποτε στο ίδιο επίπεδο. Τα παιδιά, όμως, προχωρούν όταν είναι έτοιμα.
Προσοχή στην επιβράβευση
Προσπαθήστε να απαλλάξετε τα παιδιά σας από την ανάγκη της απόκτησης εξωτερικών ανταμοιβών.
Πάψτε να θεωρείτε τον σχολικό έλεγχο σαν ένα σύμβολο σημαντικών πραγμάτων.
Κουβεντιάστε με τα παιδιά σας γύρω από τα πράγματα που μελετούν, για το πώς μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν αργότερα στη ζωή τους, για το αν είναι ευχαριστημένα στο σχολείο, τι τους αρέσει να μελετούν και ποιο νόημα βλέπουν σε όλα αυτά για το παρόν και για το μέλλον. Αυτή η πίεση για την απόκτηση βραβείων, βαθμών, μεταλλίων και τέτοιων πραγμάτων είναι σίγουρα ένα από τα αγχογόνα πράγματα που μπορείτε να προκαλέσετε στα παιδιά σας.
Οι βαθμοί δεν είναι παρά σημαδάκια πάνω σε ένα κομμάτι χαρτί.
Στην ουσία, οι βαθμοί, τα βραβεία, τα μετάλλια και όλα τα διακριτικά που χορηγούμε στα παιδιά μειώνουν τα κίνητρά τους. Οταν ένα παιδί επιδιώκει την επιβράβευση και μόνο, μόλις την αποκτήσει παύει να επιθυμεί να συνεχίσει προς την ίδια κατεύθυνση.
Χωρίς ενοχές
Αφού επισημάνετε στο παιδί το λάθος του και το τιμωρήσετε γι’ αυτό ή του επιβάλετε οποιαδήποτε άλλη συνέπεια, ξεχάστε το. Μην του θυμίζετε το τι έκανε και το πόσο άσχημα εξακολουθείτε να νιώθετε γι’ αυτό.
Το παιδί δεν είναι κασετόφωνο να πατήσει το κουμπί και να σβήσει αυτό που έγινε. Δεν μπορεί να ξαναγράψει την εμπειρία του για λογαριασμό σας. Το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να δεχτεί τις συνέπειες ενός λάθους και να προχωρήσει πιο πέρα.
Αποφεύγετε το φόρτωμα του παιδιού με ενοχές, όταν το γεγονός έχει ήδη τελειώσει. Μη χρησιμοποιείτε αναφορές στο παρελθόν για να κάνετε τα παιδιά να νιώσουν ένοχα.
Οσο περισσότερη ενοχή εσωτερικεύουν, τόσο περισσότερη μνησικακία συσσωρεύουν.
Αν είστε μοναχικός γονιός, προσπαθήστε να παίξετε τον ρόλο σας, αντί να παραπονιέστε συνεχώς πόσο άτυχος σταθήκατε στη ζωή σας. Αποφύγετε να μιλάτε άσχημα για τον άλλο γονιό, όσο κι αν νομίζετε ότι έχετε δίκιο.
Τα παιδιά έχουν δύο γονείς και δεν είναι προς το συμφέρον τους να αντιπαθούν οποιονδήποτε από τους δύο. Μην τα μπερδεύετε στις διαμάχες σας, αν δεν θέλετε να νιώθουν ανήσυχα, ένοχα, αγχωτικά, τόσο στο παρόν όσο και στο μέλλον.
Μην ξεχνάτε την ηλικία τους
Ενθαρρύνετε τα παιδιά σας στις προσπάθειές τους για ανεξαρτητοποίηση. Ο ρόλος του ενηλίκου στην ανάπτυξη ενός παιδιού δεν είναι να κάνει τα παιδιά να προσκολλώνται πάνω του, αλλά να τα βοηθήσει να μη χρειάζονται την προσκόλληση στη ζωή τους.
Το κάθε βήμα που κάνουν τα παιδιά προς την ανεξαρτητοποίησή τους είναι ένα βήμα προς τη δημιουργία ενός αυτεξούσιου ατόμου. Μην ξεχνάτε την ηλικία του. Φροντίστε να βρίσκεστε σε επαφή με την πραγματικότητα της ηλικίας του παιδιού και μην το αγχώνετε ζητώντας του να είναι κάτι που δεν είναι.
Οταν ζητάμε από τα παιδιά να είναι μεγαλύτερα απ’ ό,τι είναι, τότε εισάγουμε ένα εντελώς περιττό άγχος μέσα στη ζωή τους.
Σίγουρα δεν πρέπει να παραβλέπετε τις ανάρμοστες συμπεριφορές των παιδιών, απλώς πρέπει να ξέρετε ότι όλα τα παιδιά έχουν συμπεριφορές τυπικές της ηλικίας τους, τις οποίες δεν πρόκειται να καταργήσετε απλώς και μόνο με την άρνησή σας.