Οι ανθρώπινες σχέσεις δεν είναι εύκολη υπόθεση. Μεταξύ των ανθρώπων προκύπτουν καθημερινά διαφορές, αντιπαραθέσεις που συχνά καταλήγουν σε συγκρούσεις. Για να αποφύγουμε την ψυχική καταπόνηση που μας προκαλούν και τις αρνητικές συνέπειες που μπορεί να έχουν, αλλά και για να βελτιώσουμε και να ενδυναμώσουμε τις κοινωνικές, ερωτικές και επαγγελματικές μας σχέσεις χρειάζεται να τις προλαβαίνουμε και να τις επιλύουμε.
Οι συγκρούσεις συνήθως είναι:
* Εσωτερικές (με τον εαυτό μας, το αξιακό μας σύστημα, τις επιθυμίες μας, τους φόβους μας κ.τ.λ.).
* Εξωτερικές (με κάποιον ή κάτι στο περιβάλλον).
* Μόνιμες.
* Περιστασιακές.
Σύμφωνα με τους Wilmot W. & Hocker J.: «Σύγκρουση είναι μια αισθητή διαμάχη μεταξύ δύο ή περισσοτέρων ατόμων γύρω από θεωρούμενες ασυμβίβαστες διαφορές, πάνω σε πεποιθήσεις, αξίες και στόχους ή γύρω από διαφορές στις επιθυμίες για εκτίμηση, έλεγχο και σύνδεση». Οι συγκρούσεις έχουν πάντοτε και μια συναισθηματική πτυχή. Είναι μια συναισθηματική διεργασία που μπορεί να γεννήσει έντονα συναισθήματα και στις δύο πλευρές. Η σύγκρουση γεννά κυρίως θυμό και επιθετικότητα, παρ’ όλα αυτά οι συγκρούσεις για τους περισσότερους ανθρώπους γεννούν συναισθήματα στενοχώριας, αγωνίας, εγκατάλειψης και λύπης.
Τυπικά χαρακτηριστικά… μιας συγκρουσιακής κατάστασης
* O χρεωστικός μονόλογος (εσύ/αυτό φταίει…).
* Επιβολή και ισχυρογνωμοσύνη («Εγώ ξέρω περισσότερα». «Εγώ γνωρίζω καλύτερα». «Εγώ έχω δίκιο»).
* Αίσθημα υποτίμησης – αδικίας.
* Αρνηση και αντίδραση.
* Δυσφορία συνύπαρξης.
* Φόβος, αμυντική επιθετικότητα.
* Θυμός και συγκρουσιακή διάθεση.
* Παιχνίδι «σωστού» – «λάθους».
* «Φταις εσύ που δεν μ’ ακούς…».
* Μίσος, φθόνος, απειλή καταστροφής.
Αναγνωρίζουμε τα 5 στάδια της σύγκρουσης
1. Δυσφορία: Είναι μια αίσθηση, δεν είναι αναγκαστικά μια λογική σκέψη. Πιθανόν να μην έχει ειπωθεί κάτι συγκεκριμένο ανάμεσα σε εσένα και τον άλλον άνθρωπο. Αλλά κάτι σε ενοχλεί. Ενδεχομένως να μην μπορείς να προσδιορίσεις το πρόβλημα, να νιώθεις δυσφορία, αλλά να μην ξέρεις το γιατί.
2. Περιστατικό: Σε αυτό το στάδιο, συμβαίνει μια απότομη συναλλαγή με τον άλλον, που δεν διαρκεί αναγκαστικά στον χρόνο. Συμβαίνει κάτι ανάμεσά σας που σε αφήνει με δυσάρεστη αίσθηση, με εκνευρισμό ή με ένα ανεπιθύμητο αποτέλεσμα.
3. Παρεξήγηση: Οταν φτάσει η σύγκρουση σε αυτό το στάδιο, μπερδεύονται οι προθέσεις (τόσο οι δικές σου όσο και του άλλου ατόμου), καθώς επίσης και τα αντικειμενικά στοιχεία, τα γεγονότα. Ο νους σου επιστρέφει στο πρόβλημα. Απόδοση αρνητικού κινήτρου, ίσως και γενικευμένου.
4. Ενταση: Σε αυτό το στάδιο, η σχέση φορτώνεται με αρνητικές συμπεριφορές και αμετακίνητες γνώμες. Αλλάζει ο τρόπος που προσλαμβάνεις τον άλλον. Η σχέση γίνεται πηγή ανησυχίας και έντασης. Αρνητικά συναισθήματα όπως θυμός, ματαίωση, απόρριψη κυριαρχούν.
5. Κρίση: Φτάνει μια στιγμή που μεταβάλλεται η συμπεριφορά σου, δυσκολεύεσαι να λειτουργήσεις «κανονικά», σκέφτεσαι να λάβεις δραστικά μέτρα. Η σχέση κινδυνεύει με διακοπή (π.χ. παραίτηση από τη δουλειά, λεκτική ή σωματική βία).
Σχέδιο δράσης
Οι στρατηγικές που συνήθως χρησιμοποιούνται προκειμένου να επιλυθεί μια σύγκρουση άλλοτε είναι επιτυχημένες και άλλοτε λανθασμένες και για αυτό καταλήγουν σε αποτυχία.
Στρατηγική αποτυχίας
«Μάχη» = επιθετική συμπεριφορά
«Εγώ κερδίζω, εσύ χάνεις» «Εγώ έχω δίκιο, εσύ έχεις άδικο», κατηγόρια, κατάκριση.
Απειλή: Ψυχολογική, λεκτική, συναισθηματική. Ή και φυσική βία.
Φυγή/αποφευκτικότητα = παθητική συμπεριφορά
«Εγώ χάνω, εσύ κερδίζεις», «Εγώ χάνω, εσύ χάνεις».
«Εγώ έχω άδικο, εσύ έχεις δίκιο».
Αποφυγή της σύγκρουσης.
Διατήρηση της ειρήνης.
Αφήνεις το άλλο άτομο να κερδίσει.
Στρατηγική επιτυχίας
Ροή = διεκδικητική συμπεριφορά
«Εγώ κερδίζω, εσύ κερδίζεις».
«Υπάρχει τρόπος να λυθεί το θέμα».
Πρόθεση να λυθεί.
Σεβασμός.
Πρόθεση να ικανοποιηθούν με κάποιον τρόπο όλοι οι εμπλεκόμενοι.
Στο διά ταύτα…
Η σύγκρουση που δεν έχει εκφραστεί, είναι χειρότερη από τη σύγκρουση που έχει εκφραστεί.
Κατανοείτε την πραγματική πηγή της σύγκρουσης.
Εξερευνάτε τις επιλογές που έχετε για να διαχειριστείτε τη σύγκρουση.
Αξιολογείτε την κατάσταση στην οποία είσαστε.
Διαχειριζόσαστε τόσο τα δικά σας συναισθήματα όσο και του άλλου ατόμου.
Αποφασίζετε πότε να «φύγετε» από τη συγκρουσιακή κατάσταση/σχέση.
Τοποθετείτε ρεαλιστικούς στόχους για να χτίσετε τη σχέση σας με το άλλο άτομο.
Προετοιμαζόσαστε για να διεξάγετε δύσκολες συζητήσεις.
Αναπτύσσετε τη σχέση σας με το άλλο άτομο με ειλικρίνεια.
Για ακόμη καλύτερα αποτελέσματα
Τι μπορείτε να αναπτύξετε για να επιλύσετε πιο αποτελεσματικά τις συγκρούσεις;
Να ακούτε τον άλλον άνθρωπο με ενεργητικό τρόπο.
Να απευθύνετε κριτική με τρόπο που δεν κλιμακώνει μια σύγκρουση.
Να αποδέχεστε κριτική χωρίς να αποδυναμώνεστε.
Ικανότητα να βλέπετε τη σύγκρουση από διαφορετικές οπτικές.
Να διερωτάστε για τη στάση σας απέναντι στη σύγκρουση.
Να κατανοείτε την οπτική της άλλης πλευράς.
Να έχετε επίγνωση ότι, μερικές φορές, για να καταλάβετε και να επιλύσετε μια σύγκρουση απαιτείται μια μακροπρόθεσμη οπτική.
Δεξιότητες ανάλυσης των κινήτρων σας και της σύγκρουσης-Επίγνωση και αποδοχή της δικής σας ευθύνης/συμβολής στη σύγκρουση
Να δείτε τη σύγκρουση ως ευκαιρία επαναπροσδιορισμού μιας νέας, βελτιωμένης λειτουργίας τόσο σε προσωπικό όσο και σχεσιακό επίπεδο.
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία την κυρία Βάσω Μακαρώνη, κλινική ψυχολόγο, ψυχοθεραπεύτρια.