Μέχρι την ηλικία των 5 ετών όλα τα παιδιά μπορεί να βρεθούν αντιμέτωπα με ορισμένους φόβους που συνήθως είναι ευμετάβλητοι και διαφοροποιούνται καθώς αυτά μεγαλώνουν. Οι φόβοι για τα ζώα, για παράδειγμα, είναι πιο συνηθισμένοι στην ηλικία μεταξύ των 3-4 ετών, ενώ από τα 4-6 τους χρόνια τα παιδιά φοβούνται κυρίως το σκοτάδι, τα δημιουργήματα της φαντασίας (όπως τα φαντάσματα), αλλά και τα ατυχήματα ή τις φυσικές καταστροφές.
Οι φόβοι μειώνονται σταδιακά μεταξύ 9 και 12 ετών. Τα δε βρέφη έως 9 μηνών φοβούνται τους ξένους και συχνά τα βλέπουμε να κλαίνε και να κρύβονται στην αγκαλιά της μαμάς τους. Ο φόβος είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα, για το οποίο υπάρχει αιτία.
Συνήθως οι φοβίες του παιδιού υποχωρούν όταν αυτό μπαίνει στην εφηβεία.
Ωστόσο και η δική σας συμπεριφορά καθώς και η καθοδήγηση από έναν ειδικό όταν το πρόβλημα είναι έντονο θα παίξουν καθοριστικό ρόλο στο να ξεπεράσει το παιδί γρηγορότερα το πρόβλημα.
Τα νήπια συχνά φοβούνται διάφορα πράγματα γύρω τους, καθώς τώρα μαθαίνουν τον κόσμο και είναι λογικό να ανησυχούν για όλα όσα δεν γνωρίζουν. Ο φόβος, συγκεκριμένα, αποτελεί το σημείο ανάμεσα στην έκθεση σε κάτι νέο ή άγνωστο και στην εξοικείωση με τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί στην πραγματικότητα.
Γι’ αυτό και το μικρό σας μπορεί να φοβάται τους ξαφνικούς ή έντονους θορύβους (όπως π.χ. τον θόρυβο της ηλεκτρικής σκούπας, του πλυντηρίου, του σεσουάρ κ.λπ.).
Εξίσου τρομακτικοί μπορεί να είναι και οι «μυστήριοι» μηχανισμοί, ακόμα και στα παιχνίδια, καθώς δεν ξέρει τι ακριβώς να περιμένει ή πώς να τα χειριστεί.
Πώς θα το καθησυχάσετε
Ενώ μερικά νήπια ενδέχεται να εκφράσουν λεκτικά τους φόβους τους, ορισμένα είναι λιγότερο πιθανό να έχουν τις γλωσσικές δεξιότητες για να το κάνουν. Αντ’ αυτού ο φόβος τους μπορεί να εκφραστεί ως γενικευμένη ανησυχία, ευερεθιστότητα ή και νεύρα.
Αν αντιληφθείτε ότι κάτι δεν πάει καλά με κάποιο παιχνίδι, βιβλίο ή αντικείμενο, απομακρύνετέ το από εκείνο και παρατηρήστε τη συμπεριφορά του, καθώς είναι ενδεικτική των συναισθημάτων που βιώνει τη δεδομένη στιγμή.
Πολλές φορές αντί να αποφύγετε εντελώς ό,τι πυροδοτεί τον φόβο του είναι πιο αποτελεσματικό να βοηθήσετε το μικρό σας να τον ξεπεράσει σταδιακά, ξεκινώντας από μικρά βήματα. Αν φοβάται, για παράδειγμα, το σκυλάκι του γείτονα, αφήστε το πρώτα να το δει από το παράθυρο, προτού το πλησιάσετε.
Επιπλέον, μπορείτε να το βοηθήσετε, μιλώντας για μια διαδικασία, ένα γεγονός ή αντικείμενο που το τρομάζει, ώστε να καταλάβει περί τίνος πρόκειται ή πώς λειτουργεί.
Αν το παιδί είναι μεγαλύτερο, ζητήστε του να σας εξηγήσει με κάθε λεπτομέρεια τι ακριβώς φοβάται. Ακούστε το με προσοχή αποφεύγοντας την αυστηρή κριτική και τα σχόλια που μπορεί να το πληγώσουν και να φέρουν το αντίθετο αποτέλεσμα.
Προτείνετέ του κάποιες λύσεις πάνω στο πρόβλημα που το απασχολεί. Μιλήστε του και για τους δικούς σας παιδικούς φόβους (έτσι θα το κάνετε να νιώσει καλύτερα).
Παρακινήστε το να τολμήσει να δοκιμάσει νέα πράγματα ακόμα και αν αρχικά το φοβίζουν.
Διαβάστε μαζί του ένα βιβλίο γύρω από το θέμα που φοβάται.
Εξηγήστε του τι είναι φανταστικό και τι πραγματικό για να μπορέσει να απομυθοποιήσει τον φόβο του (π.χ. για τους δράκους ή τα φαντάσματα).
Αν φοβάται το σκοτάδι
Το παιδί που φοβάται το σκοτάδι και τη σιωπή της νύχτας χρειάζεται τη βοήθειά σας για να ξεπεράσει το πρόβλημά του. Αφήστε την πόρτα του δωματίου του ανοιχτή και ένα μικρό φως αναμμένο.
Δεν θα το κάνετε πιο γενναίο αν απορρίψετε κοροϊδευτικά τους φόβους του και του αρνηθείτε τη συμπαράστασή σας. Δεν φτάνει μόνο να του λέτε ότι δεν υπάρχει λόγος να φοβάται, αν παράλληλα δεν δείξετε πως συμμερίζεστε το πρόβλημά του και πιστεύετε αυτό που σας λέει.
Βοηθήστε το να βρει το θάρρος του, για παράδειγμα, ελέγξτε μαζί αν υπάρχουν τέρατα κάτω από το κρεβάτι.
Με εσάς εκεί για να το υποστηρίζετε, αφήστε το να δει μόνο του ότι δεν υπάρχει κάτι για να φοβάται. Εχοντας την πόρτα του δωματίου του ανοιχτή δεν απομονώνεται από τη φασαρία του σπιτιού και με ένα φως αναμμένο ηρεμεί και μπορεί να κοιμηθεί.
Αυτό που επίσης θα το βοηθήσει είναι να του διαβάσετε μια ευχάριστη ιστορία προτού κοιμηθεί ή να του τραγουδήσετε. Με αυτόν τον τρόπο θα αισθανθεί ασφάλεια και αγάπη.
Αν φοβάται τη θάλασσα
Μην το πιέζετε να ξεπεράσει τον φόβο του. Αν π.χ. φοβάται τη θάλασσα, μην το αναγκάζετε να κολυμπήσει. Απολαύστε εσείς το μπάνιο σας, δίνοντάς του έτσι το καλό παράδειγμα, χωρίς όμως να επιμένετε να σας ακολουθήσει.
Ενα βασικό στοιχείο που θα πρέπει επίσης να προσέξετε είναι το βάθος της θάλασσας. Προτιμήστε μια θάλασσα που βαθαίνει σταδιακά και που – ιδανικά – τα νερά της δεν είναι ιδιαίτερα παγωμένα.
Είναι φόβος Ή φοβία;
Ο φόβος, όπως είπαμε και λίγο παραπάνω, είναι φυσιολογικός. Οταν όμως το συναίσθημα αυτό δεν δικαιολογείται από υπαρκτούς κινδύνους και επηρεάζει την καθημερινότητα του παιδιού δυσκολεύοντας τη ζωή του, τότε πρόκειται για φοβία.
Τα περισσότερα παιδιά αντιμετωπίζουν τους φυσιολογικούς φόβους τους με την υποστήριξη των γονιών τους και τελικά καταφέρνουν να τους ξεπεράσουν καθώς μεγαλώνουν. Ωστόσο μερικά παιδιά χρειάζονται περισσότερη βοήθεια για να χειριστούν αυτό που τους προκαλεί άγχος, καθώς πιθανώς πρόκειται για φοβία.
Η φοβία είναι ένας επίμονος υπερβολικός φόβος, που συνοδεύεται από εφίδρωση, ταχυκαρδία, τρόμο και ενδεχομένως συνδέεται με κάποια τραυματική εμπειρία του παιδιού.
Πώς θα καταλάβετε αν πρόκειται για φοβία;
- Φαίνονται ακραίες ή διαρκούν πέραν της φυσιολογικής ηλικίας.
- Το αναγκάζουν να είναι πολύ αναστατωμένο ή θυμωμένο.
- Εμποδίζουν το παιδί από δραστηριότητες, όπως το να πηγαίνει στο σχολείο, να κοιμάται μόνο του ή να είναι μακριά σας.
- Του προκαλούν σωματικά συμπτώματα, όπως στομαχόπονο, πονοκέφαλο, ταχυκαρδία, δεν μπορεί να αναπνεύσει, ζαλίζεται ή πονάει.
Σε αυτές τις περιπτώσεις πρέπει να συζητήσετε με τον γιατρό σας το πρόβλημα, ώστε να σας καθοδηγήσει κατάλληλα.