Παιδικοί σταθμοί – «Μπλόκο» στην ζάχαρη και τα κορεσμένα λιπαρά

Απαγορεύεται η χορήγηση αναψυκτικών, συσκευασμένων χυμών, αλλαντικών και προπαρασκευασμένων προϊόντων κρέατος στα παιδιά, κατά τη διάρκεια των γευμάτων τους στους βρεφονηπιακούς σταθμούς, ενώ συνιστάται η αποφυγή τροφίμων με πρόσθετη ζάχαρη.

Τη σχετική οδηγία εξέδωσε το υπουργείο Υγείας μετά από έρευνα που διενήργησε σε βρεφονηπιακούς σταθμούς της χώρας και στην οποία μετείχαν 28.538 παιδιά από 49 Περιφερειακές Ενότητες. Το 78,6% των σταθμών ήταν Δημόσιοι και το 21,4% Ιδιωτικοί.

Από την έρευνα διαπιστώθηκε ότι 6 στους 10 παιδικούς σταθμούς δίνουν στα παιδιά φαγητό με βλαβερά λιπαρά, όπως αλλαντικά, βούτυρο, μαργαρίνη, αρτοσκευάσματα ή πατάτες τηγανητές τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα, ενώ πάνω από ένας στους τέσσερις δίνει γλυκό τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα.

Σε ότι αφορά τα βρέφη, τα γλυκά μπορεί να δίνονται και καθημερινά από τους μισούς βρεφονηπιακούς σταθμούς, ενώ το 40% αυτών δίνει τουλάχιστον μια φορά αλλαντικά ή τηγανητές πατάτες.

Κι αυτή η διατροφή δίνεται, παρότι έχουν εκδοθεί συγκεκριμένες υγειονομικές διατάξεις που δεν επιτρέπουν την προσφορά αυτών των τροφίμων στα παιδιά.

Όπως επισημαίνεται από το υπουργείο, οι υγειονομικές διατάξεις – που καταρτίσθηκαν με γνωμοδότηση της Εθνικής Επιτροπής Διατροφικής Πολιτικής – συνιστούν το διαιτολόγιο των παιδιών να βασίζεται στα νωπά φρούτα και λαχανικά, το κρέας, τα ψάρια και τα γαλακτοκομικά προϊόντα σε επαρκείς για τις ανάγκες τους ποσότητες.

Συγκεκριμένα συνιστούν:

• να μην χορηγούνται τρόφιμα που περιέχουν συντηρητικές, χρωστικές ή τεχνητές γλυκαντικές ουσίες, αυξημένη περιεκτικότητα σε ζάχαρη ή σε αλάτι.
• να αποφεύγονται πλήρως τα τρόφιμα που περιέχουν πρόσθετη ζάχαρη όπως  σακχαρούχο/ σοκολατούχο γάλα, επιδόρπια γιαουρτιού, ρυζόγαλο, κρέμα καραμελέ, κρέμα σοκολάτας, μπισκότα, γλυκίσματα, κομπόστες, τηγανητά τρόφιμα (πατάτες, κρέας, ψάρι, κροκέτες κα) και τρόφιμα που περιέχουν αλάτι.
• στο μαγείρεμα να χρησιμοποιείται αποκλειστικά ελαιόλαδο, ενώ
• δεν επιτρέπεται η χορήγηση αναψυκτικών, συσκευασμένων χυμών εμπορίου, αλλαντικών και προπαρασκευασμένων προϊόντων κρέατος.

Παιδικοί σταθμοί

Σύμφωνα με τα σημαντικότερα ευρήματα από την έρευνα στους βρεφονηπιακούς σταθμούς για βρέφη άνω των 18 μηνών και νήπια, το σύνολο σχεδόν των σταθμών που απάντησαν, τηρούσαν τις σχετικές συστάσεις για το πρότυπο εβδομαδιαίας κατανομής των γευμάτων.

Συγκεκριμένα:

• το 97,3% (από 90,1% το 2019) παρέχει προσφέρει λαδερά λαχανικά 1 φορά την εβδομάδα,
• το 99,1% (έναντι 92,2% το 2019) προσφέρει όσπρια 1 φορά την εβδομάδα,
• το 98,2% (έναντι 84,4% το 2019) προσφέρει κόκκινο κρέας έως 1 φορά την εβδομάδα,
• το 100% (έναντι 90,8% το 2019) προσφέρει κοτόπουλο 1 φορά την εβδομάδα και
• το 86,7% (έναντι 75,2% το 2019) προσφέρει ψάρια ή θαλασσινά 1 φορά την εβδομάδα.
• Στην ομάδα των φρούτων, το ποσοστό των σταθμών που, τηρώντας τις σχετικές συστάσεις, προσέφερε καθημερινά τουλάχιστον 1 μερίδα φρούτων διατηρήθηκε σε πολύ υψηλά επίπεδα ενώ παρατηρήθηκε και μια ελαφρά αύξηση (93,8% έναντι 91,2% το 2019).
• Αναφορικά με την κατανάλωση δημητριακών, υπάρχει μεγάλη αύξηση στο ποσοστό των σταθμών που προσφέρουν σχεδόν καθημερινά (πάνω από 3-4 φορές/εβδομάδα) μη επεξεργασμένα δημητριακά (67,3% έναντι 14%), με ταυτόχρονη υποχώρηση του αντίστοιχου ποσοστού για τα επεξεργασμένα/λευκά δημητριακά (λευκό ψωμί, λευκά ζυμαρικά, δημητριακά πρωϊνού).
• Στην ομάδα των λαχανικών παρατηρείται αύξηση (89,4% έναντι 60%) στους σταθμούς που παρέχουν καθημερινά τουλάχιστον μια μερίδα (με εξαίρεση τη μέρα που ως κυρίως γεύμα είναι τα όσπρια), ενώ το 10,6% παρέχει λαχανικά μόνο 1-2 φορές την εβδομάδα (έναντι 28% το 2019)
• Αν και οι υγειονομικές διατάξεις συστήνουν την αποφυγή των τροφίμων που περιέχουν πρόσθετη ζάχαρη (άλειμμα σοκολάτας, μπισκότα, τσουρέκι, σοκολάτα, κρέμες, ρυζόγαλο, κομπόστα, σοκολατούχο γάλα, επιδόρπιο γιαουρτιού) φάνηκε ότι το 25,7% των σταθμών προσφέρει κάποιο γλύκισμα τουλάχιστον 2 φορές την εβδομάδα, με περισσότερο συχνά τρόφιμα τα μπισκότα και τις κρέμες.
• Αναφορικά με τα «επιβλαβή» λιπαρά (κορεσμένα και υδρογονωμένα), ένα υψηλό ποσοστό των σταθμών (61,1%) περιλαμβάνει στο μενού του τουλάχιστον 1 φορά την εβδομάδα τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε αυτά όπως αλλαντικά, βούτυρο, μαργαρίνη, αρτοσκευάσματα και πατάτες τηγανητές, ενώ το 14,2 % τα προσφέρει 3 ή περισσότερες φορές/εβδομάδα.

Βρεφονηπιακοί σταθμοί

Για τα βρέφη κάτω των 18 μηνών, στο πρότυπο εβδομαδιαίας κατανομής γευμάτων, παρατηρήθηκε μια σημαντικά αυξημένη συμμόρφωση των σταθμών στις συστάσεις για την κατανάλωση ψαριών-θαλασσινών (1-2 φορές/εβδομάδα), οσπρίων (1 φορά/εβδομάδα) και κόκκινου κρέατος (έως 1 φορά/εβδομάδα).

Συγκεκριμένα,

• το ποσοστό για τα ψάρια ανήλθε στο 83,3 % (έναντι 68,6%),
• για τα όσπρια στο 94,4% (έναντι 68,6%) και
• για το κόκκινο κρέας στο 100% (έναντι 71,4%).
• Αύξηση παρατηρήθηκε και στις συστάσεις για το κοτόπουλο (1-2 φορές/εβδομάδα), καθώς αυτό ανήλθε στο 100% έναντι 97,1% του 2019.
• Στην ομάδα των φρούτων, οι σταθμοί που προσέφεραν καθημερινά τουλάχιστον 1 μερίδα έφτασαν το ποσοστό του 92,6% (έναντι 91,4% το 2019).
• Αναφορικά με τα πρόσθετα σάκχαρα, ένα υψηλό ποσοστό (72,2%) προσφέρει κάποιο γλύκισμα τουλάχιστον 1 φορά την εβδομάδα, ενώ παραπάνω από τους μισούς σταθμούς (57,4%) προσφέρουν σχεδόν σε καθημερινή βάση (3 φορές/εβδομάδα). Τα γλυκίσματα που προσφέρονται με τη μεγαλύτερη συχνότητα είναι το κέικ, οι κρέμες και τα μπισκότα. Το 50% των σταθμών προσφέρει κρέμες 1-2 φορές/εβδομάδα και το 15,4% τουλάχιστον 3 φορές/εβδομάδα.
• Τέλος, σημαντικό είναι και το ποσοστό των σταθμών (40,2%) που περιλαμβάνει στο μενού του τουλάχιστον 1 φορά την εβδομάδα, υψηλά σε κορεσμένα και υδρογονωμένα λίπη τρόφιμα (αλλαντικά, βούτυρο, μαργαρίνη, αρτοσκευάσματα και πατάτες τηγανητές).

Νέες συστάσεις

Από τα παραπάνω αποτελέσματα, προκύπτει ότι ένα μεγάλο μέρος των βρεφικών, βρεφονηπιακών και παιδικών σταθμών έχει συμμορφωθεί με τις συστάσεις των πρόσφατων υγειονομικών διατάξεων, όμως υπάρχει η δυνατότητα περαιτέρω βελτίωσης και γι΄ αυτό ζητείται ιδιαίτερη προσοχή στα εξής: 

• Από την κατηγορία των δημητριακών και ψωμιού να προτιμώνται προϊόντα ολικής άλεσης, ώστε να εξασφαλίζεται η επαρκής πρόσληψη φυτικών ινών από τα παιδιά.
• Το μεσημεριανό γεύμα να περιλαμβάνει καθημερινά 1 μερίδα λαχανικού, είτε ως ωμή σαλάτα (π.χ. ντομάτα, αγγούρι, λάχανο), είτε ως βραστά (π.χ. μπρόκολο) ή μαγειρεμένα λαχανικά (π.χ. φασολάκια, μπριάμ) προτιμώντας τα λαχανικά εποχής. Επισημαίνεται ότι, τα βρέφη και νήπια έχουν έμφυτες προτιμήσεις για τις γλυκές και τις αλμυρές γεύσεις και απέχθεια για τις πικρές γεύσεις.
• Όμως, οι προτιμήσεις για υγιεινές τροφές μπορούν να καλλιεργηθούν και η επαναλαμβανόμενη χορήγηση ποικιλίας λαχανικών στις μικρές ηλικίες έχει αποδειχτεί ότι αυξάνει μακροπρόθεσμα την προτίμηση για τα λαχανικά που αποτελούν μια από τις βασικές ομάδες τροφίμων της παραδοσιακής Μεσογειακής Διατροφής. Εξάλλου, ένα βρέφος ή μικρό παιδί μπορεί να χρειαστεί να λάβει μια νέα γεύση τουλάχιστον 8 έως 10 φορές πριν από την τελική αποδοχή της.
• Να αποφεύγονται πλήρως οι τροφές που περιλαμβάνουν πρόσθετα σάκχαρα όπως σακχαρούχο/σοκολατούχο γάλα, δημητριακά με σοκολάτα, επιδόρπια γιαουρτιού, μπισκοτόκρεμες, ρυζόγαλο, κρέμα καραμελέ, κρέμα σοκολάτας, μπισκότα, γλυκίσματα, κομπόστες, αλείμματα σοκολάτας. Επισημαίνεται ότι, οι διεθνείς και εθνικές διατροφικές συστάσεις τονίζουν τη σημασία αποφυγής τροφίμων που περιέχουν ζάχαρη στην παιδική ηλικία, καθώς σχετίζεται άμεσα τόσο με την εμφάνιση τερηδόνας όσο και με το αυξημένο σωματικό βάρος.
• Δεν επιτρέπεται η χορήγηση αναψυκτικών, συσκευασμένων χυμών εμπορίου, αλλαντικών και προπαρασκευασμένων προϊόντων κρέατος.

Προκειμένου τα βρέφη και νήπια να απολαμβάνουν τα οφέλη της υγιεινής και ισορροπημένης διατροφής, οι υπεύθυνοι και το προσωπικό των σταθμών καθώς και οι Παιδίατροι και Διαιτολόγοι που συντάσσουν τα προγράμματα διατροφής θα πρέπει επιπλέον να μεριμνούν για τα κάτωθι καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. 

Ειδικά για τα τρόφιμα που προσφέρονται στα βρέφη (6-18 μηνών) επισημαίνεται η σημασία της προσαρμογής της υφής στις αναπτυξιακές δυνατότητες του βρέφους. Συγκεκριμένα, συνίσταται να έχει σταματήσει η πολτοποίηση των τροφών μέχρι τον 10^ο μήνα ζωής και οι αλεσμένες τροφές να αντικατασταθούν σταδιακά από ψιλοκομμένες και εν συνεχεία από μικρά κομμάτια που το βρέφος θα μπορεί να πιάσει και με τα χέρια του. Η παράταση της πολτοποίησης μετά την ηλικία αυτή έχει διαπιστωθεί ότι αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης προβλημάτων μάσησης και κατάποσης των στερεών τροφών μετά τον 1ο χρόνο ζωής, γεγονός που θα δυσκολέψει σημαντικά τη μετάβαση του παιδιού στο κανονικό φαγητό.

Επιπλέον, τα βρέφη από την ηλικία των 12 μηνών θα πρέπει να πίνουν κατά κύριο λόγο από φλιτζάνι ή εκπαιδευτικό κύπελλο και όχι από μπιμπερό.

Κατά τον 1^ο χρόνο της ζωής τα βρέφη δεν πρέπει να καταναλώνουν φρέσκο, μη τροποποιημένο γάλα εμπορίου, αλάτι και τρόφιμα που το περιέχουν, ζάχαρη και τρόφιμα που την περιέχουν, μέλι, χυμούς φρούτων, φρουτοποτά, αναψυκτικά, τσάι και άλλα αφεψήματα, ολόκληρους ξηρούς καρπούς ή ολόκληρα στρογγυλά φρούτα.

Τα βρέφη πρέπει να σιτίζονται σε καθιστή αναπαυτική θέση, σε ασφαλές περιβάλλον και με τα κατάλληλα σκεύη για την ηλικία τους και πάντα υπό την επίβλεψη ενήλικα. Η ώρα του φαγητού θα πρέπει να είναι ευχάριστη, να επιτρέπεται στο βρέφος να πειραματίζεται με τις νέες τροφές και να τρώει μόνο του ανάλογα με τις αναπτυξιακές του δυνατότητες.