Από την ηλικία των 18 μηνών, το παιδί είναι ικανό να κρατήσει ένα μολύβι. Η μουντζούρα είναι η πρώτη ένδειξη της ανάγκης του να εκφραστεί πάνω στο χαρτί. Είναι σημαντικό για το γραφικό του μέλλον να αποτελούν αυτά τα σκαριφήματα (μουντζούρες) στιγμές ευχαρίστησης και ελευθερίας.
Μουντζουρώνοντας, το «εγώ» του παιδιού προσωποποιείται, δυναμώνει, σταθεροποιείται, κάτι που συνιστά έναν σημαντικό παράγοντα για την πρόοδό του. Για παράδειγμα, στη φωτογραφία φαίνεται ότι οι χαράξεις που σχηματίζει το παιδί, είτε οριζόντιες, είτε κάθετες (να σημειωθεί ότι ως προς τις κάθετες έγινε περιστροφή της σελίδας για να τις αποτυπώσει στο χαρτί) είναι καθαρές, αντανακλούν τον δυναμισμό και τον συναισθηματικό του συντονισμό. Είναι ο τρόπος του να εκφράσει αυτό που αισθάνεται τη συγκεκριμένη στιγμή που γράφει. Πρόκειται για μια μορφή γραπτού λόγου που απευθύνεται σε ένα πρόσωπο ή μια ομάδα ατόμων για να μεταφέρει αυτό που δεν μπορεί να πει.
Οταν οι ζωγραφιές του «μιλούν» για τον κόσμο του
Ανάμεσα στα 2 και 3 έτη, η ωριμότητα των μυών του αντίχειρά του επιτρέπει να κρατήσει το μολύβι με τέτοιο τρόπο ώστε να έχει έναν καλύτερο έλεγχο των κινήσεών του. Η χάραξη στο χαρτί είναι λιγότερο παρορμητική και περισσότερο αργή. Το σχέδιό του χαρακτηρίζεται τόσο από ελεγχόμενες και επαναληπτικές κινήσεις, όσο και από μια ποικιλία γραμμών και κατευθύνσεων. Το παιδί, καθώς σχεδιάζει, παρακολουθεί το σχέδιό του και περιορίζεται μέσα στα όρια του χαρτιού. Ολα τα σχέδιά του σ’ αυτήν την ηλικία είναι μία εικονογραφημένη γλώσσα που «μιλά» για το ίδιο το παιδί και τον κόσμο του.
Κοινή έμπνευση, η ανθρώπινη φιγούρα που θυμίζει γυρίνο
Κατά τη διάρκεια ανάπτυξης του παιδικού γραφισμού (3-5 ετών), το πρώτο αναγνωρίσιμο σύμβολο σύμφωνα με τους περισσότερους ερευνητές είναι η ανθρώπινη φιγούρα. Η πρώτη εμφάνισή της έχει μορφή «κεφάλι-πόδια» και αποτελείται από έναν κύκλο με δύο γραμμές που απεικονίζουν τα χέρια. Μέσα στον κύκλο σημάδια όπως κύκλοι, γραμμές, τελείες εκφράζουν τα χαρακτηριστικά του προσώπου. Η φιγούρα «κεφάλι-πόδια» έχει ονομαστεί «γυρίνος» λόγω της ομοιότητάς της με την προ-νυμφική μορφή του βατράχου. Η απουσία του κορμού αποδίδει στον γυρίνο την ιδιαιτερότητα που τον χαρακτηρίζει, αλλά και την ονομασία του. Ο γυρίνος συνιστά αποτέλεσμα δημιουργίας και έμπνευσης του παιδιού σε παγκόσμιο επίπεδο. Τα παιδιά δύσκολα εγκαταλείπουν τη συνήθεια να ζωγραφίζουν γυρίνους.
Ανάπτυξη και αντίληψη
Μέσα από το σχέδιο της ανθρώπινης φιγούρας διαφαίνεται η γνωστική ανάπτυξη του παιδιού, καθώς το συγκεκριμένο σχέδιο απαιτεί ανάλυση-διαχωρισμό των επιμέρους μερών και αναδόμησή τους, έτσι ώστε τα παιδιά να σχεδιάσουν μια ολοκληρωμένη μορφή τοποθετώντας τα επιμέρους μέλη σωστά. Η θεώρηση που έχουν τα παιδιά για την ανθρώπινη φιγούρα αποτελεί ένα παράδειγμα της γενικότερης αντιληπτικής τους ικανότητας. Στην ηλικία των 4-5 ετών διακρίνουν ορατά τη διαφορά ανάμεσα στη γραφή και το σχέδιο.
Μεταξύ των 5-7 ετών αρχίζουν να τοποθετούν τα χαρακτηριστικά του προσώπου και τα διάφορα μέρη του σώματος στα σωστά σημεία και σε αναλογία με το σώμα, αλλά δεν έχουν αναπτύξει την αίσθηση προοπτικής.
Στην ηλικία των 8-9 ετών περίπου τα παιδιά μπαίνουν στο στάδιο της συγκεκριμένης σκέψης. Κατά τη διάρκεια αυτού του σταδίου, η ανθρώπινη φιγούρα ζωγραφίζεται με τις σωστές αναλογίες, το παιδί αρχίζει να ντύνει τη φιγούρα και, αν του ζητήσουμε να την προσδιορίσει, θα την ταυτίσει με κάποιο μέλος της οικογένειάς του.
Η περίοδος κατά την οποία μπορούμε να αντλήσουμε πληροφορίες για το παιδί με γνώμονα τη ζωγραφιά του είναι η ηλικία των 4 ετών και έπειτα, καθώς πριν από αυτήν την περίοδο τα νήπια δεν εκφράζονται λεκτικά και πολλές ζωγραφιές δημιουργούνται τυχαία ή με τη μορφή κηλίδων. Το παιδικό ιχνογράφημα αποτελεί μέσο μη λεκτικής έκφρασης του νηπίου, αφού του δίνει τη δυνατότητα να εκφράζεται με συμβολικό τρόπο. Παρέχει, επίσης, πληροφορίες για την αναπτυξιακή και γνωστική κατάσταση του παιδιού.
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία την κυρία Θωμαή Καρπουζά, γραφολόγο-γραφοθεραπεύτρια