Οσο το παιδί αναβάλλει κάτι, τόσο πιο δύσκολο γίνεται στη συνέχεια να το ξεκινήσει και να το ολοκληρώσει, καταλήγοντας έτσι να νιώθει άγχος ή να μειώνει την αυτοεκτίμησή του. Ως γονείς, είναι σημαντικό να εξηγήσετε στο παιδί την αξία και τη σημασία του χρόνου και της οργάνωσής του, καθώς και να του δείξετε τι κερδίζει όταν ξεκινάει κάτι εγκαίρως (π.χ. λιγότερο στρες, περισσότερο ελεύθερο χρόνο, επιβράβευση), αλλά και τι χάνει (π.χ. κακός βαθμός, τιμωρία) όταν αργεί.
«Θα καθαρίσω το δωμάτιό μου αύριο!»… «Εχω καιρό μέχρι την επόμενη εβδομάδα!»… «Θα κάνω τα μαθήματά μου αργότερα!». Το να βλέπετε ότι το παιδί σας έχει αναπτύξει αναβλητικότητα μπορεί να σας προκαλέσει άγχος αλλά και εκνευρισμό. Οι επιλογές σας είναι είτε να μην κάνετε τίποτα και να παρακολουθήσετε ολόκληρο το σενάριο να ξετυλίγεται είτε να βοηθήσετε, κάνοντας λίγη ή όλη τη δουλειά για αυτό, είτε να το αναγκάσετε να κάνει τα μαθήματά του, ασκώντας του πίεση και προκαλώντας του άγχος και άσχημα συναισθήματα. Ωστόσο, καμία από τις παραπάνω δεν είναι μια καλή επιλογή. Καμία δεν θα βελτιώσει ουσιαστικά τη συμπεριφορά και τη ζωή του παιδιού σας, δεν θα αυξήσει το ψυχικό σθένος του ή θα το κάνει πιο υπεύθυνο.
Προκειμένου να βοηθήσετε το παιδί σας να ξεπεράσει την αναβλητικότητα, χωρίς παράλληλα να «χαλάσει» η μεταξύ σας σχέση, θα πρέπει να εντοπίσετε τη ρίζα του προβλήματος και στη συνέχεια να υιοθετήσετε την κατάλληλη πρακτική.
Πού οφείλεται η αναβλητικότητα του παιδιού;
Η ρίζα της αναβλητικότητας θα μπορούσε να εντοπιστεί στους παρακάτω λόγους.
Λόγω παραδείγματος των γονέων
Για το παιδί σας είστε το πρώτο και πιο καθοριστικό πρότυπο. Ο τρόπος με τον οποίο αντιδράτε στις καταστάσεις και διαχειρίζεστε τα διάφορα ζητήματα που προκύπτουν διαμορφώνει κατά έναν σημαντικό βαθμό και τον τρόπο που σκέφτεται και δρα το παιδί σας. Αυτό σημαίνει πως όσες… διαλέξεις κι αν δώσετε με ακροατή το παιδί σας και θέμα το πόσο σημαντική είναι η σωστή οργάνωση του χρόνου, αν εσείς οι ίδιοι αφήνετε τις υποχρεώσεις σας (επαγγελματικές και μη) για την τελευταία στιγμή, τα παιδιά σας εκπαιδεύονται να λειτουργούν έτσι κι αυτά.
Λόγω ανασφάλειας
Οταν το παιδί φοβάται ότι δεν θα καταφέρει να φέρει εις πέρας μια υποχρέωση, νιώθει δηλαδή ανασφάλεια, μπορεί να καταλήγει να την αναβάλλει, ακόμη κι αν στην πραγματικότητα θα μπορούσε να αντεπεξέλθει σε αυτή.
Λόγω τελειομανίας
Αυτός ο λόγος μπορεί να μην ακούγεται ιδιαίτερα λογικός, στην πραγματικότητα όμως συμβαίνει πιο συχνά από ό,τι θα νόμιζε κανείς. Πολλές φορές κάποιος μπορεί να μεταθέτει διαρκώς μια εργασία για αργότερα επειδή ο στόχος του είναι όταν την κάνει να είναι άψογη. Ακριβώς αυτή η τελειομανία του μπορεί να τον αναγκάζει να μην αντιμετωπίζει μια εργασία διεκπεραιωτικά αλλά να στοχεύει στο καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.
Λόγω ανάγκης για… καλοπέραση
Δεν ακούγεται κομψό, σίγουρα όμως είναι αληθινό. Αλλωστε, όλοι οι άνθρωποι μερικές φορές αναβάλλουμε κάτι από τεμπελιά, επειδή βαριόμαστε δηλαδή και δεν έχουμε όρεξη να το ξεκινήσουμε.
Λόγω δυσκολίας
Ορισμένες φορές το παιδί μπορεί να αναβάλλει την ενασχόληση με ένα μάθημα, επειδή πραγματικά δυσκολεύεται να το κατανοήσει.
Πώς θα την ξεπεράσει
Τονώστε την αυτοεκτίμησή του
Ας υποθέσουμε ότι το παιδί σας καθυστερεί να ξεκινήσει μια εργασία για το σχολείο. Ενώ μπορεί να αισθάνεται προσωρινή ευχαρίστηση από την αναβλητικότητα (περνάει τον χρόνο του παίζοντας παιχνίδια στον υπολογιστή αντί να διαβάζει), στο τέλος, θα έρθει αντιμέτωπο με παρατεταμένα συναισθήματα άγχους και στη συνέχεια θα αισθάνεται άσχημα που άφησε την εργασία του ατελή.
Κάπως έτσι μπορεί να καταλήξει να θυμώνει με τον εαυτό του και να μειώνεται η αυτοεκτίμησή του. Ως γονείς, πρέπει να διδάξετε το παιδί σας να συγχωρεί τον εαυτό του, να είναι ευγενικό με τον εαυτό του και να συμπεριφέρεται στον εαυτό του όπως θα συμπεριφερόταν στον καλύτερο φίλο του. Εξηγήστε του ότι αυτή είναι μια διαδικασία αυτογνωσίας και ότι στη συνέχεια θα μπορεί να κάνει αλλαγές στη συμπεριφορά του, αφήνοντας πίσω του την αναβλητικότητα.
Σε κάθε περίπτωση, αποφύγετε τους χαρακτηρισμούς και μη φορτώνετε το παιδί με «ταμπέλες» (όπως «τεμπέλης», «ανοργάνωτος», «ανεύθυνος» κ.λπ.) που μπορεί να πλήξουν την αυτοεικόνα και κατ’ επέκταση την αυτοεκτίμησή του, αλλά και τη μεταξύ σας σχέση.
Ενθαρρύνετέ το να «ταξιδέψει στον χρόνο»
Ενας διασκεδαστικός τρόπος για να σκεφτούν τα παιδιά πώς τα επηρεάζει η αναβλητικότητα είναι το «ταξίδι στον χρόνο». Φυσικά, δεν εννοούμε να εφεύρετε μια χρονοκάψουλα, αλλά κάτι πιο απλό, όπως το να ζητήσετε από το παιδί σας να κάνει ένα ταξίδι στο μέλλον, χρησιμοποιώντας την οπτικοποίηση. Ζητήστε του να κλείσει τα ματάκια του και να φανταστεί πώς θα αισθάνεται μόλις ολοκληρωθεί η εργασία και πώς θα αισθάνεται αν δεν ολοκληρωθεί.
Μερικές φορές αυτό είναι το μόνο που χρειάζονται τα παιδιά – η συνειδητοποίηση ότι «αν δεν καθαρίσω το δωμάτιό μου τώρα, αυτό το βουνό από κάλτσες θα είναι ακόμα μεγαλύτερο όταν πρέπει να το καθαρίσω αύριο και τότε θα θέλω να βγω με τους φίλους μου». Κάπως έτσι συνειδητοποιούν ότι αυτό που πρέπει να αντιμετωπίσουν τώρα δεν είναι πραγματικά τόσο άσχημο – ή τουλάχιστον ότι είναι λιγότερο άσχημο τώρα, από ό,τι θα είναι αργότερα.
Οργανωθείτε παρέα
Προκειμένου το παιδί να αφήσει μια συνήθεια ή τάση πίσω του, θα πρέπει πρώτα να είναι σε θέση να αντιληφθεί τι ακριβώς συμβαίνει και πώς αυτή δυσκολεύει την καθημερινότητά του. Συζητήστε με ηρεμία με το παιδί και βοηθήστε το να εντοπίσει τι είναι αυτό που το ωθεί στην αναβλητικότητα.
Αφού εντοπίσετε τη ρίζα του προβλήματος και τον τρόπο με τον οποίο αυτό εκδηλώνεται, στη συνέχεια θα πρέπει να το βοηθήσετε να αντιμετωπίσει το πρόβλημα στην πράξη, οργανώνοντας παρέα το πρόγραμμά του βάσει ενός συγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος (ποιες ώρες θα κάνει τα μαθήματά του για το σχολείο, πότε θα κάνει διάλειμμα, για πόση ώρα και πότε θα ασχολείται με τις εξωσχολικές δραστηριότητές του).
Δείξτε του απλώς πώς να κάνει την αρχή
Ενα μεγάλο μέρος του προβλήματος της αναβλητικότητας προέρχεται από το αίσθημα φόβου μπροστά στη δουλειά που πρέπει να γίνει, κάτι το οποίο είναι γνωστό ως «φόβος της αποτυχίας». Ενθαρρύνετέ το να «σπάσει» σε κομμάτια τις εργασίες που έχει να κάνει και να ξεκινήσει με μόλις 20 λεπτά διαβάσματος. Εάν γνωρίζει ότι χρειάζεται να κάνει μόνο 20 λεπτά δουλειάς, είναι πολύ πιο πιθανό να ξεκινήσει. Μπορείτε να βοηθήσετε το παιδί σας να θέσει μίνι στόχους στη συνολική του προσπάθεια να ολοκληρώσει έναν μεγαλύτερο στόχο. Η επίτευξη κάθε ορόσημου μπορεί να δώσει στο παιδί σας μια τόνωση αυτοεκτίμησης, καθιστώντας πιο πιθανό να συνεχίσει ή να επιστρέψει με χαρά στην εργασία του.
Βεβαιωθείτε ότι ξεκινά από το εύκολο κομμάτι
Η έναρξη μιας εργασίας μπορεί συχνά να είναι το πιο αγχωτικό μέρος. Κι ενώ μπορεί να νιώθετε την ανάγκη να ξεκινήσετε με το πιο δύσκολο κομμάτι μιας δουλειάς (για να «ξεμπερδεύετε»), αυτό δημιουργεί περιττό άγχος και προκαλεί αναβλητικότητα. Απελευθερώστε το παιδί σας από αυτόν τον τρόπο σκέψης, βοηθήστε το να βρει τα μέρη που του φαίνονται πιο εύκολα και βεβαιωθείτε ότι ξέρει πως μπορεί να ξεκινήσει από αυτά. Αυτή η αίσθηση ελέγχου είναι ενδυναμωτική και κάνει το ξεκίνημα πολύ πιο απλό.
Επιβραβεύστε το
Οταν επαινείτε ή επιβραβεύετε το παιδί σας για την καλή του συμπεριφορά, χτίζετε την αυτοπεποίθησή του, ενισχύετε την αυτοεικόνα του και ενθαρρύνετε τη συμπεριφορά του αυτή. Με λίγα λόγια, ο έπαινος είναι ένα βασικό στοιχείο της συμπεριφοράς που πρέπει να έχετε ως γονείς, καθώς βοηθά στην υγιή ψυχοκοινωνική εξέλιξη του παιδιού. Οταν λοιπόν το παιδί ολοκληρώνει εγκαίρως και χωρίς τη δική σας προτροπή τα μαθήματά του, μπορείτε να το επαινείτε («Μπράβο που τελείωσες τα μαθήματά σου!») και όταν καταφέρνει να το πετύχει αυτό για μία εβδομάδα συναπτά μπορείτε να το επιβραβεύετε με αυτοκόλλητα.
Αντίστοιχα, αν το παιδί συνεχίζει να είναι αναβλητικό, θα πρέπει να έρχεται αντιμέτωπο με μια αφαίρεση προνομίου, την οποία έχετε ορίσει εκ των προτέρων («Αν δεν ολοκληρώσεις τα μαθήματά σου μέχρι την ώρα που πρέπει να πας κολυμβητήριο, μετά δεν θα παίξεις στο τάμπλετ»).