Είναι ένα από τα μόνιμα πανδημικά θέματα που απασχολεί εκατομμύρια γονείς: είναι ασφαλές να στέλνουν τα παιδιά τους στο σχολείο; Είναι μήπως προτιμότερη η τηλεκπαίδευση, ιδιαιτέρως σε περιόδους κατά τις οποίες τα πανδημικά κύματα βρίσκονται στο ζενίθ τους; Υπάρχει τρόπος να εξασφαλιστεί η ασφαλέστερη δυνατή λειτουργία των σχολείων και ποιος είναι αυτός;
Μοντέλο που δείχνει την εξάπλωση και την αποτελεσματικότητα των μέτρων
Τον τρόπο που οδηγεί σε ασφαλή δια ζώσης εκπαίδευση στο… μάτι του πανδημικού κυκλώνα αναζήτησε ερευνητική ομάδα του Complexity Science Hub (CSH) στη Βιέννη. Οι ερευνητές ανέπτυξαν ένα μοντέλο προσομοίωσης της λειτουργίας των σχολείων το οποίο δείχνει πώς ο κορωνοϊός εξαπλώνεται σε διαφορετικά σχολικά περιβάλλοντα. Το μοντέλο εκτιμά επίσης την αποτελεσματικότητα διαφορετικών μέτρων που λαμβάνονται στα σχολεία ενάντια στην εξάπλωση του ιού.
Προσαρμογή σε μεγάλο εύρος σεναρίων
Στη μελέτη τους που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature Communications» οι επιστήμονες του CSH παρουσιάζουν το μοντέλο τους το οποίο βασίζεται στα χαρακτηριστικά της παραλλαγής Δέλτα του ιού που ήταν κυρίαρχη στην Αυστρία πριν από τα Χριστούγεννα. «Ωστόσο μπορούμε να προσαρμόσουμε το μοντέλο μας ανά πάσα στιγμή σε ένα μεγάλο εύρος σεναρίων» ανέφερε η Γιάνα Λάσερ, πρώτη συγγραφέας της μελέτης η οποία εργαζόταν κατά τη διεξαγωγή της στο CSH και τώρα εργάζεται ως μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο Τεχνολογίας του Γκρατς.
Πώς αναπτύχθηκε το «σχολικό εργαλείο»
Η ερευνητική ομάδα ανέπτυξε το «σχολικό εργαλείο» της με βάση δεδομένα σχετικά με 616 επιδημικά ξεσπάσματα του ιού τα οποία έλαβαν χώρα σε σχολεία της Αυστρίας το φθινόπωρο του 2020. Οι επιστήμονες πραγματοποίησαν επίσης συνεντεύξεις με διευθυντές σχολείων και δασκάλους.
Για τη σωστή ανάπτυξη του μοντέλου οι ερευνητές προσδιόρισαν διαφορετικούς τύπους σχολείων: εισήγαγαν στο μοντέλο τους σχολεία με πολλές ή λίγες τάξεις, με μεγάλες ή μικρές τάξεις, με πολλούς ή λιγότερους δασκάλους. «Στο μοντέλο μας διαχωρίσαμε τα δημοτικά σχολεία – ολοήμερα ή μη από τα γυμνάσια και τα λύκεια» σημείωσε η δρ Λάσερ.
Τα μέτρα που ελήφθησαν στα «εικονικά σχολεία»
Σε αυτά τα «εικονικά σχολεία» εφαρμόστηκαν διαφορετικά μέτρα που περιελάμβαναν χρήση μάσκας, συχνό εντατικό αερισμό των τάξεων, τακτικό διαγνωστικό έλεγχο παιδιών και δασκάλων, μείωση του αριθμού των μαθητών ανά τάξη. Επίσης έγινε προσομοίωση ανάλογα με διαφορετικά ποσοστά εμβολιαστικής κάλυψης δασκάλων και μαθητών.
Απαιτούνται περισσότερα μέτρα στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση
Ενα από τα κύρια ευρήματα ήταν ότι τα μέτρα πρέπει να προσαρμόζονται ανάλογα με τον τύπο του κάθε σχολείου. «Τα σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης είναι συνήθως μεγαλύτερα, με περισσότερα παιδιά σε κάθε τάξη και μεγάλη εναλλαγή καθηγητών, με αποτέλεσμα να υπάρχουν πολύ περισσότερες ευκαιρίες για εξάπλωση του ιού. Αυτό σημαίνει ότι σε αυτά τα σχολεία χρειάζεται η εφαρμογή περισσότερων μέτρων σε σύγκριση με τα δημοτικά» εξήγησε η δρ Λάσερ.
Η διαφορά δημοτικών από γυμνάσια και λύκεια
Με βάση την παραλλαγή Δέλτα του ιού και με δεδομένο ότι το 80% των εκπαιδευτικών είναι εμβολιασμένοι, το μοντέλο των ειδικών από την Αυστρία έδειξε ότι τα δημοτικά μπορούν να κρατήσουν τον αριθμό αναπαραγωγής R κάτω του 1 (αυτό είναι και το επιθυμητό καθώς όταν το R είναι κάτω του 1 κάθε μολυσμένο άτομο μολύνει λιγότερα από ένα άτομα κατά μέσο όρο με αποτέλεσμα η επιδημία να υποχωρεί) αν υπάρχει καλός αερισμός των χώρων, γίνεται χρήση μάσκας και μειωθούν τα παιδιά στις τάξεις, ακόμη και όταν τα παιδιά είναι ανεμβολίαστα. Ωστόσο σε όλες τις άλλες βαθμίδες εκπαίδευσης, σύμφωνα με την προσομοίωση, είναι απαραίτητο να τηρούνται όλα τα παραπάνω μέτρα αλλά συγχρόνως να είναι εμβολιασμένα και τα μισά παιδιά προκειμένου το R να βρίσκεται κάτω από 1.
Η σημασία του διαγνωστικού ελέγχου στους δασκάλους
Στα μεγαλύτερα σχολεία είναι επίσης σημαντικό να δίνεται έμφαση στη διενέργεια διαγνωστικών ελέγχων στους δασκάλους, καθώς έχουν πολύ περισσότερες επαφές μέσα στην ημέρα και μπορούν να εξαπλώσουν τον ιό σε διαφορετικές τάξεις, υπογραμμίζουν οι ερευνητές στη μελέτη τους.
Η αποτελεσματικότητα του μοντέλου του «ελβετικού τυριού»
«Είδαμε σαφώς την αποτελεσματικότητα του αποκαλούμενου μοντέλου του ‘ελβετικού τυριού’» εξήγησε ο Πίτερ Κλίμεκ από το CSH και το Ιατρικό Πανεπιστήμιο της Βιέννης που ήταν εκ των συγγραφέων της νέας μελέτης. «Κανένα μέτρο από μόνο του δεν μπορεί να προστατεύσει 100%, ωστόσο ο συνδυασμός διαφορετικών μέτρων αυξάνει σημαντικά την προστασία». Ο δρ Κλίμεκ συμπλήρωσε ότι, όπως προέκυψε από τις προσομοιώσεις του μοντέλου της ομάδας, «ακόμη και μία μικρή απόκλιση – για παράδειγμα ο όχι και τόσο συχνός αερισμός των τάξεων ή η μη τήρηση της διεξαγωγής διαγνωστικών τεστ από όλα τα παιδιά – μπορεί να οδηγήσει σε εκθετική αύξηση των κρουσμάτων σε ένα σχολείο».
Πώς πρέπει να γίνεται ο αερισμός των τάξεων
Από όλες τις μεμονωμένες παρεμβάσεις στα σχολεία (εκτός από τον εμβολιασμό), ο καλός αερισμός των τάξεων φάνηκε ότι είναι η πιο αποτελεσματική παρέμβαση για την πρόληψη ενός επιδημικού ξεσπάσματος – με βάση το μοντέλο πρέπει τα παράθυρα στις τάξεις να ανοίγουν διάπλατα επί πέντε λεπτά κάθε 45 λεπτά. Επίσης άκρως αποτελεσματικός φάνηκε να είναι ο διαγνωστικός έλεγχος δύο με τρεις φορές την εβδομάδα. Στο μοντέλο τους οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν τεστ αντιγόνου.
Τι αλλαγές φέρνει η παραλλαγή Ομικρον
Οπως προαναφέραμε, το μοντέλο των ερευνητών έτρεξε με βάση την παραλλαγή Δέλτα. Τώρα όμως που η πολύ πιο μεταδοτική παραλλαγή Ομικρον κυριαρχεί σε ολοένα και περισσότερες χώρες, μήπως απαιτούνται περισσότερα μέτρα για ασφαλείς τάξεις; «Με την ευκαιρία της δημοσίευσης της μελέτης μας, θέλησα να ελέγξω τις παραμέτρους με βάση την Ομικρον» είπε η δρ Λάσερ. «Τα αποτελέσματα, αν και δεν έχουν περάσει ακόμη από έλεγχο κριτών, δείχνουν ότι εξαιτίας της πολύ μεγαλύτερης μεταδοτικότητας της Ομικρον, χρειάζεται να εφαρμόζονται όλα τα διαθέσιμα μέτρα σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης ώστε να προλαμβάνονται τα επιδημικά ξεσπάσματα. Μόνο στα δημοτικά σχολεία μπορεί να παραλείπεται ένα μόνο μέτρο, όπως για παράδειγμα η μείωση του αριθμού των παιδιών σε μια τάξη».
Εργαλείο για όλους
Για όσους θέλουν να εισαγάγουν τις δικές τους παραμέτρους στο μοντέλο, μπορούν να κατεβάσουν δωρεάν τους κώδικες από το Διαδίκτυο. Επίσης η οπτικοποίηση του μοντέλου μπορεί να αποτελέσει χρήσιμο εργαλείο τόσο για τους γονείς, όσο και για τα παιδιά, τους δασκάλους και τις αρμόδιες αρχές. Η ομάδα έχει προχωρήσει σε οπτικοποίηση που δημοσιεύθηκε πριν από ένα έτος με βάση την παραλλαγή Αλφα του ιού την οποία μπορούν οι ενδιαφερόμενοι να βρουν στην ακόλουθη διεύθυνση: https://vis.csh.ac.at/covid-schools/