Η θετική τιμωρία είναι μια πειθαρχική μέθοδος που εστιάζει στη μείωση μιας ορισμένης ανεπιθύμητης συμπεριφοράς στο παιδί, εφαρμόζοντας μια αρνητική συνέπεια σε αυτήν. Για παράδειγμα, το εξάχρονο παιδί σας βρωμίζει συνεχώς το σπίτι, οπότε αρνείστε να του αγοράσετε ένα πακέτο με βιβλία ζωγραφικής.
Πώς λειτουργεί η θετική τιμωρία;
Ο στόχος κάθε τιμωρίας είναι να σταματήσει η αρνητική συμπεριφορά. Η θετική τιμωρία λειτουργεί με βάση την αρχή της Λειτουργικής Προστασίας. Η έννοια χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Αμερικανό ψυχολόγο BF Skinner στη θεωρία του «Skinnerian conditioning». Αυτή είναι μια μέθοδος μάθησης στην οποία η συμπεριφορά ελέγχεται από συνέπειες όπως η ανταμοιβή ή η τιμωρία.
Αυτό ονομάζεται «μάθηση κατά συνέπεια»: Παρατηρούμε τις συνέπειες των πράξεών μας και αυτό επηρεάζει τον τρόπο που ενεργούμε την επόμενη φορά όταν βρεθούμε σε παρόμοια κατάσταση. Οι βασικές έννοιες της μεθόδου αυτής είναι η ενίσχυση και η τιμωρία. Η ενίσχυση χρησιμοποιεί θετικά πράγματα για να ενθαρρύνει τη θετική συμπεριφορά. Μια ανταμοιβή χρησιμοποιείται για να εξαχθεί η επιθυμητή συμπεριφορά. Τιμωρία σημαίνει ανεπιθύμητη συνέπεια για ανεπιθύμητη συμπεριφορά. Οι τιμωρίες μπορεί να είναι θετικές και αρνητικές.
Θετική Vs. Αρνητική τιμωρία
Η θετική τιμωρία λειτουργεί παρουσιάζοντας μια ανεπιθύμητη συνέπεια μετά την εμφάνιση της αρνητικής συμπεριφοράς. Με άλλα λόγια, παρακολουθείτε την κακή συμπεριφορά του παιδιού σας με αρνητικές συνέπειες. Η αρνητική τιμωρία είναι εκείνη όπου αφαιρείται ένα επιθυμητό ερέθισμα μετά την εμφάνιση της ανεπιθύμητης συμπεριφοράς. Δηλαδή, αφαιρείτε ένα θετικό πράγμα από τη ζωή του παιδιού σας ως τιμωρία.
Όποια και αν είναι η φύση της τιμωρίας, ο στόχος είναι να μειωθεί η ανεπιθύμητη συμπεριφορά στο παιδί.
Παραδείγματα Θετικής τιμωρίας
Ακολουθούν ορισμένα θετικά παραδείγματα τιμωρίας:
- Το εννιάχρονο παιδί μου βγαίνει να παίξει χωρίς να τελειώσει την εργασία του. Το βάζω να καθίσει μια επιπλέον ώρα για να ολοκληρώσει τη δουλειά του πριν πάει για ύπνο. Εδώ, το να κάθεται μια επιπλέον ώρα είναι μια θετική τιμωρία ή ένα αποτρεπτικό ερέθισμα (κάτι που μισεί). Έτσι την επόμενη φορά θα ολοκληρώσει την εργασία του πριν βγει να παίξει γιατί δεν θέλει να καθίσει για μια επιπλέον ώρα μελετώντας.
- Ένα παιδί παραλείπει να κάνει την εργασία του. Η δασκάλα το βάζει να σταθεί έξω από την τάξη. Αυτό θα εξασφαλίσει ότι θα ολοκληρώσει την εργασία του την επόμενη φορά.
- Δύο παιδιά τσακώνονται μεταξύ τους στην τάξη. Ο δάσκαλος τα στέλνει στον διευθυντή που τους δίνει αποβολή για μια εβδομάδα.
- Το πεντάχρονο μου πατάει την ουρά του σκύλου και ο σκύλος τον δαγκώνει. Το δάγκωμα του σκύλου (τιμωρία) θα τον εμποδίσει να επαναλάβει την ανεπιθύμητη ενέργεια στο μέλλον.
- Είστε στο σούπερ μάρκετ με το παιδί σας το οποίο πέφτει στο πάτωμα και ουρλιάζει να του πάρετε ένα πακέτο πατατάκια. Του λέτε: «Αν το κάνεις αυτό, θα φύγουμε από το κατάστημα αμέσως».
Σε όλα αυτά τα παραδείγματα, εφαρμόζεται ένα δυσάρεστο ερέθισμα για να σταματήσει η ανεπιθύμητη συμπεριφορά.
Είναι αποτελεσματική η θετική τιμωρία;
Η τιμωρία πρέπει να χρησιμοποιείται με στόχο την εξάλειψη μιας ανεπιθύμητης συμπεριφοράς κατά τη διάρκεια μιας περιόδου. Το «κλειδί» για την επίτευξη αυτού του στόχου είναι να εφαρμόζετε την αρνητική συνέπεια αμέσως μετά την ανεπιθύμητη ενέργεια και να είστε συνεπείς. Ωστόσο, η θετική τιμωρία μπορεί να μην είναι αποτελεσματική σε όλες τις περιπτώσεις.
- Δεν θα είναι αποτελεσματικές με παιδιά που είναι πρόθυμα να συζητήσουν και να διαπραγματευτούν. Στην περίπτωση αυτή το καλύτερο εργαλείο για να τα αντιμετωπίσετε, είναι ο συλλογισμός.
- Οι ειδικοί πιστεύουν ότι η τιμωρία δεν εμποδίζει απαραίτητα το παιδί να κάνει την ανεπιθύμητη πράξη, αφού εξακολουθεί να μπορεί να την κάνει και να σας το κρύψει. Για παράδειγμα, ο πατέρας βλέπει την έφηβη κόρη του να καπνίζει ένα τσιγάρο. Εφαρμόζει μια θετική τιμωρία και υποθέτει ότι το κορίτσι έχει κόψει το κάπνισμα. Όμως θα μπορούσε να συνεχίζει να καπνίζει χωρίς να το γνωρίζει ο πατέρας της.
- Η τιμωρία, από μόνη της, δεν διδάσκει δεξιότητες. Αυτο σημαίνει ότι δεν θα είναι αποτελεσματική εάν το παιδί δεν ξέρει πώς να ολοκληρώσει την δεξιότητα ή την εργασία που του ζητήθηκε, ή αν δεν είναι σε θέση να ολοκληρώσει επιτυχώς τη δεξιότητα ή την εργασία. Σε αυτές τις καταστάσεις η τιμωρία μπορεί να οδηγήσει σε συμπεριφορές αποφυγής.
- Ενώ τιμωρείτε το παιδί σας, πρέπει να σκεφτείτε αν τιμωρείτε το παιδί για την ανεπιθύμητη συμπεριφορά του ή απλώς επειδή είστε θυμωμένοι εκείνη τη στιγμή. Στην ιδανική περίπτωση, μπορείτε να περιμένετε λίγα λεπτά, να το σκεφτείτε και μετά να την εφαρμόσετε.
Επομένως, τα πλεονεκτήματα της θετικής τιμωρίας πρέπει να σταθμίζονται έναντι τυχόν αρνητικών επιπτώσεων.