Στις 8 Μαρτίου, κάθε χρόνο, γιορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας. Με αφορμή τη σημερινή επέτειο, η καθηγήτρια Μαίρη Λεοντσίνη και πρόεδρος της Επιτροπής Ισότητας των Φύλων του ΕΚΠΑ, κάνει μια σύντομη ανασκόπηση στο γυναικείο ζήτημα, καταδεικνύοντας ότι παρά την αδιαμφισβήτητη βελτίωση της θέσης των γυναικών στο σύγρχρονο κόσμο, η έμφυλη ισότητα στις μέρες μας παραμένει ζητούμενο.
Γράφει η Μαίρη Λεοντσίνη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Τμήματος Εκπαίδευσης & Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία, Σχολή Επιστημών Αγωγής, ΕΚΠΑ, Πρόεδρος της Επιτροπής Ισότητας των Φύλων του ΕΚΠΑ
Η 8η Μαρτίου 2022 τον κόσμο
Από το 1975 που ο ΟΗΕ θεσμοθέτησε την 8η Μαρτίου ως Διεθνή Ημέρα Δικαιωμάτων των Γυναικών, η πρόοδος στην εμπέδωση των δικαιωμάτων των γυναικών και των θηλυκοτήτων σε διεθνές πλαίσιο δεν υπήρξε ούτε γραμμική ούτε ικανοποιητική. Η βραδεία χρονικότητα, που χαρακτηρίζει την κοινωνική μεταβολή με στόχο την υλοποίηση των γυναικείων αιτημάτων συναντάει τις παγιωμένες δομές ανισότητας με αποτέλεσμα να υπονομεύονται οι αυτονόητες διεκδικήσεις για ισότητα, άρση των εμποδίων στην εργασία και καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και των σεξουαλικών μειονοτήτων.
Η Διεθνής Μέρα των Δικαιωμάτων των Γυναικών, ανεξάρτητα από την ενδεχόμενη κριτική στην επετειακή διάστασή της, χρειάζεται για να μας υπενθυμίζει όχι μόνο πώς οι ζωές των γυναικών στον πλανήτη έχουν βελτιωθεί σε σχέση με αυτές των προγιαγιάδων μας, αλλά κυρίως για να τονίζει πόσος κόπος χρειάζεται ακόμη, για να γίνει «η έμφυλη ισότητα του σήμερα ένα βιώσιμο αύριο», σύμφωνα με το θέμα που επελέγη για το 2022 από τον ΟΗΕ.
Εφόσον η κλιματική αλλαγή και οι συνέπειές τη αφορούν το σύνολο του πλανήτη, στις 8 Μαρτίου 2022 έχει νόημα να υπενθυμίσουμε (μεταξύ άλλων) ότι 70% του 1.3 δις ανθρώπων που ζουν σε συνθήκες φτώχειας είναι γυναίκες, ότι 80% των εκτοπισμένων λόγω περιβαλλοντικών κρίσεων είναι γυναίκες και ότι η κλιματική αλλαγή ενδέχεται να οδηγήσει σε αυξημένη έμφυλη βία, γάμους ανηλίκων και επιδείνωση της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας.
Η έμφυλη ισότητα δεν είναι πια αποκλειστικό θέμα των γυναικών και των θηλυκοτήτων, αλλά συστατικό στοιχείο κάθε προσπάθειας για βελτίωση των συνθηκών ζωής όλων. Η κοινή δέσμευση στην καταπολέμηση των σχέσεων εξουσίας και των δομικών διευθετήσεων που την παράγουν αφορά όλες, όλους και όλα και καθιστά κρίσιμο το κοινωνικό συμβόλαιο που θα επιτρέψει τη συνέχιση της ζωής στον πλανήτη.
Η 8η Μαρτίου 2022 στο ελληνικό πανεπιστήμιο
Η δημιουργία των Επιτροπών Ισότητας Φύλων στα ελληνικά πανεπιστήμια θεσμοθετήθηκε σε περιβάλλον αύξησης των επιπτώσεων της ενδοοικογενειακής βίας σε περίοδο εγκλεισμού λόγω πανδημίας και προηγήθηκε της έκρηξης του ελληνικού #metoo. Εδώ και ένα χρόνο, ο δημόσιος λόγος κατανοεί ότι τα (άλλοτε) εγκλήματα πάθους χάνουν τον ιδιωτικό (οικογενειακό) χρωματισμό τους και γίνονται γυναικοκτονίες, δηλαδή αποτελέσματα δομικών κοινωνικών σχέσεων ανισότητας, με την έμφυλη ανισότητα να παραμένει το ζοφερό μεγάλο τοπίο με τραγικές συνέπειες.
Τα ελληνικά πανεπιστήμια συνεχίζουν να μην διαθέτουν δομές ικανές να αντιμετωπίζουν τις διακρίσεις λόγω (ταυτότητας / έκφρασης) φύλου και σεξουαλικού προσανατολισμού, παρά την έκρηξη των καταγγελιών σε διάφορους επαγγελματικούς χώρους, ενώ καλούνται να αναπτύξουν τις κατάλληλες πρακτικές που θα διασφαλίζουν την αναγνώριση, το σεβασμό και την πρόληψη φαινομένων βίας και παρενόχλησης. Τα Σχέδια Δράσης για την Έμφυλη Ισότητα, τα οποία εκπονούνται από τις Επιτροπές Ισότητας των Φύλων με εργώδεις προσπάθειες και συχνά ελάχιστους πόρους τεκμηριώνουν τις άλλοτε μεμονωμένες κραυγές αγωνίας μπροστά στη «γυάλινη οροφή» που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες μέλη ΔΕΠ, την ανυπαρξία διαδικασιών για την αντιμετώπιση της σεξουαλικής παρενόχλησης σε όλο της το φάσμα καθώς και τη σεξιστική γλώσσα που διέπει το σύνολο των πανεπιστημιακών εγγράφων και κειμένων.
Η 8η Μαρτίου 2022 μας τονίζει ότι αν στοχεύουμε στο συμπεριληπτικό δημόσιο πανεπιστήμιο, το οποίο παράγει και μεταδίδει γνώση και ανοίγει ορίζοντες και δρόμους για το φοιτητικό πληθυσμό οφείλουμε να ενισχύσουμε δομές, όπως τα Παρατηρητήρια ή τα Γραφεία Έμφυλης Ισότητας, που με εξειδίκευση και τεκμηρίωση θα μετατρέψουν τα ελληνικά πανεπιστήμια σε εργαστήρια «έμφυλης ισότητας του σήμερα για ένα βιώσιμο αύριο».
