Η συναισθηματική νοημοσύνη, ή EQ, είναι η ικανότητα κατανόησης, ρύθμισης και έκφρασης των συναισθημάτων κάποιου. Αναφέρεται επίσης στην ικανότητα αντίληψης, ερμηνείας και ανταπόκρισης στα συναισθήματα των άλλων.
Τα παιδιά με υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη έχει βρεθεί ότι είναι πιο ικανά να προσέχουν, ασχολούνται περισσότερο με το σχολείο, έχουν πιο θετικές σχέσεις και είναι πιο ενσυναίσθητα (Raver, Garner, & Smith-Donald 2007, Eggum et al. 2011). Ρυθμίζουν επίσης καλύτερα τις συμπεριφορές τους και κερδίζουν υψηλότερους βαθμούς (Rivers et al. 2012). Για τους ενήλικες, η υψηλότερη συναισθηματική νοημοσύνη συνδέεται με καλύτερες σχέσεις, πιο θετικά συναισθήματα για την εργασία και, ειδικότερα για τους δασκάλους, με χαμηλότερο εργασιακό άγχος και εξουθένωση (Brackett, Rivers, & Salovey 2011).
Ως εκ τούτου, η συναισθηματική νοημοσύνη είναι κρίσιμης σημασίας για την επιτυχία των παιδιών μας στο σχολείο και την μετέπειτα επαγγελματική, κοινωνική και προσωπική ζωή, καθώς και για την υγεία τους εν γένει.
Τώρα, λοιπόν, που γνωρίζετε τι είναι η συναισθηματική νοημοσύνη και πώς μπορεί να ωφελήσει το παιδί σας, πάμε να δούμε τι μπορείτε να κάνετε ως γονείς για να μεγαλώσετε συναισθηματικά έξυπνα παιδιά:
#1 Ξεκινήστε από τον εαυτό σας
Δεν μπορείτε να βοηθήσετε τα παιδιά σας εάν δεν βοηθήσετε πρώτα τον εαυτό σας. Αφιερώστε χρόνο για να παρατηρήσετε τα συναισθήματά σας, τα ερεθίσματα και τις δεξιότητες αντιμετώπισης. Εξασκηθείτε μόνοι σας στα παρακάτω εργαλεία πριν τα δουλέψετε με τα παιδιά σας.
Εξάλλου, η ανατροφή των παιδιών προϋποθέτει οι γονείς να εξελίσσονται συνέχεια, σωστά;
#2 Ονομάστε και αναγνωρίστε τα συναισθήματα
Ένας απλός τρόπος για να ονομάσετε και να τιμήσετε τα συναισθήματα στο σπίτι σας είναι να επιλέγετε εναλλάξ καθημερινά ένα συναίσθημα που σας περιγράφει καλύτερα εκείνη τη στιγμή και να συζητήσετε για αυτό με τα παιδιά σας. Για παράδειγμα, «Είμαι ενθουσιασμένος επειδή σήμερα θα επισκεφθώ την τάξη σου για να διαβάσω ένα βιβλίο» ή «Είμαι στενοχωρημένος γιατί μου λείπει η γιαγιά σου. Θα ήθελες να της κάνουμε μια βιντεοκλήση;». Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τις εκφράσεις του προσώπου σας, την ζωγραφική ή την αφήγηση για να υποστηρίξετε αυτή τη διαδικασία.
Όταν πρόκειται για δύσκολα συναισθήματα, όπως θυμός, ζήλια ή λύπη, μπορεί να χρειαστεί κάποια εξάσκηση για να τα μοιραστείτε με τα παιδιά σας.
#3 Δείξτε ενσυναίσθηση
Η διδασκαλία της ενσυναίσθησης μπορεί να φαίνεται σαν ένα επίπονο έργο, αλλά δεν χρειάζεται να είναι. Δείτε δύο εξαιρετικά απλούς τρόπους για να ξεκινήσετε:
- Μοιραστείτε με τα παιδιά σας, με τρόπο κατάλληλο για την ηλικία τους, τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ένα αγαπημένο πρόσωπο – π.χ. «Η θεία Ελένη έχει πολύ άγχος, γι’ αυτό μερικές φορές φωνάζει. Τι πιστεύεις ότι θα μπορούσαμε να κάνουμε για να τη βοηθήσουμε;».
- Χρησιμοποιήστε παραδείγματα πραγματικής ζωής για να τονίσετε την ενσυναίσθηση. Για παράδειγμα, την επόμενη φορά που ένα παιδί θα πέσει στο πάρκο και θα βάλει τα κλάματα, χρησιμοποιήστε το για να μιλήσετε στα παιδιά σας και να δημιουργήσετε ενσυναίσθηση για τους άλλους. Μπορείτε π.χ. να πείτε «Πωπω, έπεσε! Άραγε να χτύπησε και να φοβήθηκε; Εσύ όταν φοβάσαι, τι σε κάνει να νιώθεις καλύτερα; Αυτή είναι μια πολύ καλή ιδέα! Γιατί δεν πας να δεις πώς είναι το παιδάκι;».
#4 Διδάξτε τους υγιείς δεξιότητες αντιμετώπισης δύσκολων καταστάσεων
Όταν τα παιδιά σας βλέπουν να φροντίζετε τον εαυτό σας μέσω της άσκησης, του διαλογισμού, του ημερολογίου ή της κοινωνικοποίησης, μαθαίνουν ότι μπορούν να ασχοληθούν και με αυτά τα πράγματα. Έτσι, την επόμενη φορά που θα είστε απογοητευμένοι, μην το κρύβετε από τα παιδιά σας. Αντίθετα, αφήστε τα να δουν πώς το αντιμετωπίζετε.
Προσπαθήστε να ολοκληρώσετε τη μέρα μιλώντας με τα παιδιά σας για ένα πράγμα για το οποίο είστε ευγνώμονες.
#5 Διδάξτε τους κοινωνικές δεξιότητες
Προσπαθήστε να κάνετε τακτικές συζητήσεις με τα παιδιά σας σχετικά με τους κοινωνικούς κανόνες, τις οικογενειακές σας αξίες, τις κατάλληλες και ακατάλληλες συμπεριφορές και τον καθορισμό κοινωνικών ορίων. Με αυτόν τον τρόπο, τα παιδιά σας θα έχουν μια ισχυρή αίσθηση αυτονομίας όταν κάνουν νέους φίλους.
Μπορείτε να βεβαιωθείτε ότι υποστηρίζετε τα παιδιά σας να δημιουργήσουν νέες φιλίες και να καλλιεργήσουν τις ήδη υπάρχουσες, μέσω του παιχνιδιού ρόλων ή δίνοντάς τους ένα ζωντανό παράδειγμα. Αφιερώστε χρόνο για να κάνετε ένα τηλεφώνημα, να πάτε για δείπνο ή να δείτε μια έκθεση με έναν φίλο. Επίσης να θυμάστε ότι είναι εντάξει να πείτε «όχι» όταν χρειάζεται. Αφήνοντας τα παιδιά σας να σας παρακολουθούν να περιηγείστε σε κοινωνικές καταστάσεις είναι μια απίστευτη ευκαιρία μάθησης για αυτά.
#6 Αξιοποιείστε το παιχνίδι
Το παιχνίδι είναι η γλώσσα μέσω της οποίας μαθαίνουν τα παιδιά. Ακόμη και οι έφηβοι. Πολλοί γονείς, όμως, δυσκολεύονται –και μερικές φορές αποφεύγουν εντελώς– το παιχνίδι, με το επιχείρημα ότι είναι «βαρετό» ή ότι «δεν είναι καλοί» ή «δεν θυμούνται» πώς να παίξουν. Ωστόσο, από τη στιγμή που οι γονείς συμμετέχουν στο παιχνίδι μέσα από έναν πνευματικό «φακό», τείνουν να το απολαμβάνουν πολύ περισσότερο. Γιατί το παιχνίδι δεν είναι απλώς παιχνίδι. Είναι ένα παράθυρο στον εσωτερικό κόσμο του παιδιού σας. Χρησιμοποιήστε το ως «εργαλείο» για να τα γνωρίσετε και να τα υποστηρίξετε.
Για τα μικρότερα παιδιά, δοκιμάστε να εμπλακείτε σε φανταστικό παιχνίδι με συγκεκριμένα σενάρια που θέλετε να διδάξετε. Για παράδειγμα, μπορείτε να παίξετε «κάνοντας φίλους» χρησιμοποιώντας κούκλες ή «ο πίθηκος φοβάται να πάει σχολείο, αναρωτιέμαι γιατί;. Πιστεύεις ότι μπορούμε να τον βοηθήσουμε να είναι δυνατός;». Για τα μεγαλύτερα παιδιά, το παιχνίδι συνήθως παίρνει τη μορφή βιντεοπαιχνιδιού, επιτραπέζιου παιχνιδιού ή αθλήματος. Αλλά πάλι το παιχνίδια θα σας βοηθήσει να κατανοήσετε τα παιδιά σας και τα συναισθήματά τους σε ένα βαθύτερο επίπεδο. Οι ερωτήσεις ανοιχτού τύπου θα σας φανούν ιδιαίτερα χρήσιμες εδώ.