Η αμβλυωπία ονομάζεται και «τεμπέλικο μάτι». Είναι η πιο κοινή αιτία για τα προβλήματα όρασης στα παιδιά. Συμβαίνει όταν το ένα μάτι δεν λειτουργεί σωστά με τον εγκέφαλο, με αποτέλεσμα να προκαλείται απώλεια όρασης σε αυτό. Μερικές φορές η πάθηση μπορεί να επηρεάσει και τα δύο μάτια.
Είναι σημαντικό να ανιχνεύσετε και να αντιμετωπίσετε έγκαιρα την αμβλυωπία στο παιδί σας. Εάν το κάνετε, πιθανότατα δεν θα αντιμετωπίσει μακροπρόθεσμα προβλήματα όρασης. Αν αφεθεί χωρίς θεραπεία, μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα όρασης, συμπεριλαμβανομένης της μόνιμης τύφλωσης.
Ποια είναι τα συμπτώματα της αμβλυωπίας
Η αμβλυωπία συνήθως ξεκινά από τη γέννηση έως την ηλικία των 7 ετών. Τα συμπτώματα στο παιδί σας μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Μάτια που δεν συνεργάζονται
- Ένα μάτι που περιφέρεται προς τα μέσα ή προς τα έξω
- Στραβισμός, κλείσιμο ενός ματιού ή κλίση του κεφαλιού για να κοιτάξει κάτι
- Προβλήματα με την αντίληψη του βάθους
- Ένα άνω βλέφαρο που πέφτει
Μερικές φορές τα συμπτώματα δεν είναι αισθητά παρά μόνο σε μια οφθαλμολογική εξέταση.
Τι προκαλεί την αμβλυωπία
Όλα τα μωρά γεννιούνται με κακή όραση. Καθώς μεγαλώνουν, η όρασή τους συνεχίζει να βελτιώνεται. Για καλή όραση, και τα δύο μάτια πρέπει να παρέχουν την ίδια καθαρή, εστιασμένη εικόνα. Μερικά παιδιά αναπτύσσουν καταστάσεις που προκαλούν προβλήματα στην όρασή τους. Αυτά τα προβλήματα μπορεί να κάνουν το παιδί να έχει διαφορετική εικόνα από κάθε μάτι. Ο εγκέφαλος του παιδιού προσπαθεί φυσικά να διορθώσει αυτό το πρόβλημα αποκλείοντας την πιο αδύναμη εικόνα. Εάν το πρόβλημα δεν διορθωθεί όταν το παιδί είναι μικρό, ο εγκέφαλος του παιδιού θα αγνοεί πάντα τις εικόνες από το αδύναμο μάτι. Αυτό προκαλεί αμβλυωπία.
Οποιαδήποτε κατάσταση που εμποδίζει το μάτι να εστιάσει καθαρά μπορεί να προκαλέσει αμβλυωπία. Οι 3 πιο συχνές καταστάσεις είναι:
- Στραβισμός (ονομάζεται επίσης αλληθωρισμός) – Τα μάτια δεν ευθυγραμμίζονται προς την ίδια κατεύθυνση. Αυτή είναι η πιο κοινή αιτία αμβλυωπίας.
- Διαθλαστικό σφάλμα – Αυτό περιλαμβάνει μυωπία, υπερμετρωπία και αστιγματισμό. Είναι πιο πιθανό να προκαλέσει αμβλυωπία εάν το σφάλμα είναι μεγαλύτερο στο ένα μάτι.
- Καταρράκτης – Αυτοί προκαλούν θόλωση στον φακό του ματιού. Ο καταρράκτης στα παιδιά είναι ασυνήθιστος.
Μερικά παιδιά έχουν υψηλότερο κίνδυνο να εμφανίσουν αμβλυωπία. Αυτά περιλαμβάνουν παιδιά που είτε γεννήθηκαν πρόωρα είτε είχαν μικρό βάρος όταν γεννήθηκαν. Άλλοι δύο παράγοντες που συμβάλλουν στον κίνδυνο ένα παιδί να εκδηλώσει αμβλυωπία είναι αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό και αν αντιμετωπίζει αναπτυξιακές δυσκολίες.
Εάν παρατηρήσετε κάποιο από τα παραπάνω συμπτώματα στο παιδί σας, ακόμη και όταν είναι βρέφος, καλέστε τον παιδίατρο. Θα του κάνει οφθαλμολογική εξέταση, θα ρωτήσει για τα συμπτώματα, το οικογενειακό ιστορικό και τους παράγοντες κινδύνου. Διαφορετικά, τα παιδιά θα πρέπει να κάνουν έναν αρχικό έλεγχο των ματιών μεταξύ 3 και 5 ετών.
Μπορεί η αμβλυωπία να προληφθεί ή να αποφευχθεί;
Η αμβλυωπία δεν μπορεί να προληφθεί. Αλλά η απώλεια όρασης που προκύπτει από αυτήν μπορεί να αποφευχθεί. Παρακολουθήστε τις συνήθειες όρασης του παιδιού σας. Εάν έχετε οποιεσδήποτε ανησυχίες, καλέστε τον παιδίατρο. Όταν η αμβλυωπία εντοπιστεί και αντιμετωπιστεί έγκαιρα, τα παιδιά θα πρέπει να μπορούν να διατηρήσουν το μεγαλύτερο μέρος της όρασής τους. Εάν αφεθεί χωρίς θεραπεία μετά την ηλικία των 10 ετών, πιθανότατα θα έχουν προβλήματα όρασης για το υπόλοιπο της ζωής τους. Η έγκαιρη ανίχνευση είναι το «κλειδί» για την πρόληψη της απώλειας όρασης.
Θεραπεία αμβλυωπίας
Η θεραπεία για την αμβλυωπία περιλαμβάνει το παιδί να χρησιμοποιεί περισσότερο το πιο αδύναμο μάτι. Αυτό βοηθά το μάτι να γίνει πιο δυνατό. Για να κάνετε το παιδί να χρησιμοποιήσει το πιο αδύναμο μάτι, θα φορέσει ένα αυτοκόλλητο έμπλαστρο πάνω από το πιο δυνατό μάτι. Τα περισσότερα παιδιά φορούν τα επιθέματά τους 2 έως 6 ώρες την ημέρα. Τα παιδιά που φορούν επιθέματα ματιών θα πρέπει να επισκέπτονται συχνά το γιατρό τους κατά τη διάρκεια της θεραπείας, καθώς υπάρχει μια μικρή πιθανότητα η χρήση εμπλάστρου για πολύ καιρό να βλάψει το δυνατό μάτι.
Ανάλογα με την ηλικία του παιδιού σας, μπορεί να είναι δύσκολο γι’ αυτό να φορέσει ένα έμπλαστρο για τα μάτια. Εάν το έμπλαστρο ενοχλεί το παιδί σας, ρωτήστε τον παιδίατρο εάν έχετε άλλες επιλογές. Τα γυαλιά ή οι οφθαλμικές σταγόνες που θολώνουν την όραση στο πιο δυνατό μάτι, μπορεί να είναι μια καλύτερη επιλογή για το παιδί σας. Αυτό επίσης κάνει το πιο αδύναμο μάτι να δουλεύει πιο σκληρά και το ενισχύει. Τα γυαλιά ή οι φακοί επαφής μπορούν να διορθώσουν προβλήματα μυωπίας ή υπερμετρωπίας.
Η θεραπεία για την αμβλυωπία συνήθως διαρκεί έως ότου η όραση γίνει φυσιολογική ή έως ότου η όραση σταματήσει να βελτιώνεται. Για τα περισσότερα παιδιά, αυτό διαρκεί από αρκετές εβδομάδες έως αρκετούς μήνες. Μερικά παιδιά πρέπει να χρησιμοποιούν επιθέματα ματιών μέχρι την ηλικία των 8 έως 10 ετών.
Ο καταρράκτης, τα πεσμένα βλέφαρα ή ο στραβισμός μπορεί να απαιτούν χειρουργική επέμβαση.
Γιατί είναι σημαντική η έγκαιρη θεραπεία;
Τα πρώτα χρόνια της ζωής είναι τα πιο σημαντικά για την ανάπτυξη της όρασης. Κατά τη διάρκεια των πρώτων 7 έως 10 ετών ενός παιδιού, δημιουργούνται συνδέσεις μεταξύ του ματιού και του εγκεφάλου. Είναι πολύ πιο αποτελεσματικό να θεραπεύεται η αμβλυωπία όσο αυτές οι συνδέσεις εξακολουθούν να ωριμάζουν. Αφού αναπτυχθεί πλήρως το σύστημα όρασης του παιδιού σας, είναι δύσκολο να αλλάξει. Εάν η αμβλυωπία δεν έχει αντιμετωπιστεί, πιθανότατα θα έχουν κακή όραση εφ’ όρου ζωής. Δεν θα είναι δυνατό να το διορθώσετε με γυαλιά, έμπλαστρα ή οποιαδήποτε άλλη θεραπεία.
Μια κλινική δοκιμή έδειξε ότι θα μπορούσαν να υπάρχουν οφέλη για τη θεραπεία παιδιών ηλικίας έως 17 ετών. Απαιτείται ωστόσο περισσότερη έρευνα για το πώς η θεραπεία θα μπορούσε να βοηθήσει εφήβους ή ενήλικες.
Ζώντας με αμβλυωπία
Η αμβλυωπία μπορεί να επανέλθει μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας. Είναι σημαντικό να συνεχίσετε να παρακολουθείτε το παιδί σας για συμπτώματα. Εάν τα συμπτώματα επανεμφανιστούν, η θεραπεία θα πρέπει να επαναληφθεί. Η θεραπεία ορισμένων παιδιών διαρκεί μέχρι την ηλικία των 10 ετών.